1- مقدمه:
موعد
رصد هلال شوال 1431 روز پنجشنبه 18 شهریور 1389 می باشد. این هلال به علت
ارتفاع کم اما فاز بالا در هنگام غروب خورشید، جزء هلال هایی است که تا
کنون رصد نشده اند. برای همین است که کارشناسان مجبورند پیش بینی این هلال
را بر اساس مدل های و معیارهای ریاضی به صورت برونیابی (extrapolation )
از رصدهای نزدیک به آن داشته باشند. لذا هر گونه رؤیت این هلال خصوصاً
رؤیت با چشم غیر مسلح، می تواند در تصحیح معیارهای رؤیت پذیری استفاده شود.
در اینجا پیش بینی رؤیت پذیری را بر اساس مدل مثلثی با سه پارامتر اختلاف
ارتفاع و اختلاف سمت هلال و خورشید و ضخامت بخش میانی (ارائه شده در سومین
همایش رؤیت هلال و تقویم- 14/6/1386) انجام خواهد شد. نتایج این مدل دارای
دو پیش بینی مجزا به صورت زیر می باشد:
2- رؤیت پذیری هلال شوال قبل از غروب خورشید:
بر اساس مدل مثلثی زمانیکه مقدار پارامتر ir-m
به مقدار 10 و بزرگتر می رسد، امکان رؤیت با تلسکوپهای بزرگتر از 10 اینچ
امکان پذیر است. محاسبات برای مرکز ایران (طول 53:41:11 و عرض جغرافیایی
32:25:43) طبق نمودار زیر نشان می دهد این هلال از ساعت 11 (ساعت رسمی) با
تلسکوپ بزرگتر از 10 اینچ قابل مشاهده می باشد. به تدریج وضعیت رؤیت پذیری
بهتر شده و در ساعت 16:47 به بهترین وضعیت می رسد. در این لحظه امکان رؤیت
این هلال با دورین های دوچشمی معمولی در حد گشودگی حداقل 50 میلیمتر وجود
دارد. برای بقیه نقاط ایران نیز به صورت مشابه این هلال از قبل از ظهر با
تلسکوپ و در بعد از ظهر با دوربین دوچشمی معمولی قابل مشاهده می باشد.
البته رؤیت هلال در حضور خورشید مشکل و نیاز به تجربه رصدی می باشد و پیش
بینی فوق برای زمانی است که آسمان شفاف و بدون غبار باشد. لذا رؤیت این
هلال در ارتفاعات بالاتر از 3000 متر به شرط صاف بودن آسمان، می تواند
موفقیت بیشتری را داشته باشد.
نمودار تغییرات پارامتر ir-m به زمان در روز 18/6/1389 در مرکز ایران بر اساس مدل مثلثی
3- رؤیت پذیری هلال شوال بعد از غروب خورشید:
هنوز
هیچکس نمی تواند با یقین بگوید با کم شدن ارتفاع هلال، نیاز به چه مقدار
افزایش درخشندگی آن می باشد تا هلال رؤیت شود. این موضوع همان مشکل هلال
شامگاهی شوال 1431 می باشد. نقشه زیر نتایج پیش بینی رؤیت پذیری این هلال
را بعد از غروب خورشید نشان می دهد. در این نقشه از خط واصل بیرجند به
دیهوک به پاوه (در کردستان) تا جنوب ایران، امکان رؤیت هلال با چشم غیر
مسلح پیش بینی می شود. اما رؤیت هلال برای نقاط بالاتر از این خط تا مناطق
مرزی شمال ایران، با دوربین های دوچشمی معمولی (گشودگی حداقل 50 میلیمتر)
امکان پذیر خواهد بود.
نقشه خطوط رؤیت پذیری هلال شامگاهی شوال در 18/6/1389 بر اساس مدل مثلثی
البته تجربه رصدی و شفاف بودن آسمان برای رؤیت پذیری هلال دو شرط اساسی می باشد. در هر صورت رؤیت هلال شامگاهی
شوال با چشم غیر مسلح در ایران می تواند به علت ارتفاع و مکث پایین دارای
پارامتر رکوردی باشد. لذا تیزبین ها و رصدگران با تجربه منتظر رسیدن موعد
این رصد بوده و از هم اکنون در حال برنامه ریزی می باشند. ضمناً در این رصد
می توان از سیاره زحل به عنوان یک جرم راهنما استفاده کرد.
سید قاسم رستمی
عضو هیئت علمی گروه مهندسی نقشه برداری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تفت
و دبیر کمیته علمی ستاد استهلال دفتر رهبری
