تمرین های درس سیزدهم :
1 – جدول را با توجه به جملات زیر كامل كنید :
فعل ناسخ ---> اسم انّ ---> خبر انّ
الف – اَخَذَ الجُندیُّ یدافعُ عن الوطن .
ب – عسی اللهُ انّ ینْصرَنا
ج – اوشَك المذنبُ ان یَتوبَ من ذنبه
الف : اسم – جندی مرفوع خبر – محلاً منصوب
ج : اسم – مُذنبُ خبر – یَتُوبَ
2 – اعراب نادرست را تصحیح كنید.
عسی السّلام َ انْ یَشمُلَ العالم.
جواب : عسی السّلامُ اَنْ یَشْمُلَ .
السُلامُ - اسم عَسیَ / یَشمُلَ - خبر عسی
3 – كلمات داخل پرانتزرا در جمله قرار بدهید.
الف – اللهُ رزقنا توفیق الطّاعةِ . (عسی)
ب – الاسلامُ انتشرَ فی العالم َ .
الف : عسی اللهُ رزقنا توفیقِ الطاعةِ .
ب : السلاّمُ انتشرَ فی العالَمِ .
4 - جای خالی را با كلمه مناسب پر كنید.
الف – لا .....اقطعُ من الحقّ . (سیفُ – سیفَ – السیفَ)
ب - بدأَ ........ الثورةِ یُنادی بوحدةِ الأمةِ . (قائدُ – قائدَ – قائدِ )
جواب جای خالی :
الف – سیفَ : اسم لای نفی جنس منصوب است.
ب – قائدُ : اسم بدأََ مرفوع است .
5 – ترجمه كنید:
الف – قالو لا علْمَ لنا انّكَ علاّمُ الغیوب (مائده 109)
ب – تكادُ الْوردةُ تَتفَتّحُ .
ج – لا قُربة َ بالنّوافل اذا أَضرّتْ باالفرائضِ .
د – عسی الله ٌ انْ یعْفوَ عنهم . (نساء 99)
الف – جواب :گفتند ما را هیچ دانشی نیست همانا تو دانای نهان ها هستی.
نكته : در ترجمه لای نفی جنس از الفاظی نظیر (هیچ – اصلاً ) استفاده می شود.
ب – نزدیك است كه گل شكفته شود.
در ترجمه افعال مقاربه از الفاظی مثل تقریباً – چیزی نمانده – نزدیك بود استفاده می شود و خبر آن معادل مضارع التزامی فارسی ترجمه می شود.
ج – هیچ نزدیكی به خداوند با عبادت های مستحبی نیست اگر برای عبادت های واجب ضرر داشته باشد.
النّوافق : جمع نافله – عبادت مستحب .
6 – در كدام آیه لای نفی جنس به كار رفته است ؟
الف – و لا اَعْلَمُ الغیْبَ و لا أقوُلُ انّی ملكٌ . (هود 31)
ب – ذلك الكتابُ لا ریب فیه هُدیً للمتقین . ( بقره 2)
ج – اتّبعوا ما أنزلَ الیكُمْ من ربّكم و لا تتّبعوا من دونِهِ أولیاءَ . (اعراف 3)
– لای نفی جنس در قسمت ب «لا ریب فیه» بكار رفته است.
در قسمت های
الف - لای نفی
ج – لای نهی
المفعول فیه
در زبان فارسی بعضی جمله ها بدون قید زمان و مكان معنی و مفهوم واضحی ندارند.
معادل قید زمان و مكان زبان فارسی ، ظرف زمان و ظرف مكان در زبان عربی است، به مجموعه ظرف ها مفعول فیه گفته می شود.
ظرف زمان : الانَ – الیومَ – صباح – قبل – لیل
غِد – اَمْسِ – صباح بَعد – نهار
ظرف مكان : فوق امام َ – بین – قرب
تحت – وراء َ – عندَ – جنبَ
نكته : ظرف ها معنای حرف جرّ «فی» را به همراه دارند. لذا به آنها مفعول فیه می گویند. جلسْتُ تحتَ الشجرة : در زیر درخت نشستم.
اعراب مفعول فیه منصوب است. اما اگر با حرف جر فی به كار رود دیگر مفعول فیه نیست بلكه مجرور به حرف جر است.
مثال :
«الیومَ أكمَلْتُ لكم دینَكُم ».
ظرف زمان
« الجنّة تَحتَ أقدامِ الامهاتِ »
ظرف مكان
مثال درباره اعراب مفعول فیه :
مفعول فیه اعراب منصوب
قرأتُ كتاباً لیلاً .
سافَرْنا یومَ الجمعة .
با حرف جرّ «فی» به كار رود دیگر مفعول فیه نیست و مجرور به حرف جّر است
قرأتُ كتاباً فی اللّیلِ
سافرنا فی یومِ الجمعةِ
تمرین های درس 14
1 – مفعول فیه را در عبارت های زیر مشخص كنید.
الف – قال ربّی انّی دعوْتُ قومی لیلاً و نهاراً .
ب – لا ترفعوا أصْواتكُم فوقَ صوتِ النبیّ .
الف ) لیلاً – نهاراً : ظرف زمان هستند.
ب ) فوق – ظرف مكان می باشد
2 – كلمات متضاد را بنویسید:
خلفَ : صباح – قُرب – غَد – تحت
خلف – صباح – قرب – غَد – تحت
سلَف – مساءِ – بُعد – الآنَ – فوق
3 – اعراب اشتباه را تصحیح نمائید.
- لیْسَ الغادُر فائزٌ یومُ القیامة ِ.
جواب صحیح لیس القادرُ فائزً یومَ القیامةِ.
4 – ترجمه كنید :
الف – الكتابُ عندَ التلمیذِ .
ب – نَدْهَبُ الی المسجد عنْهَ الغروب.
ج – لسانُ العاقل وراء قلبه و قلبُ لاحْمقِ وراءَ لسانه .
الف – كتاب نزد دانش آموز است . اگر عند ظرف مكان باشد به صورت نزد ترجمه می شود.
ب – به هنگام غروب به مسجد می روم. عند ظرف زمان است و به صورت (به هنگام، وقت) ترجمه می شود.
ج – زبان آدم عاقل پشت قلبش است. و دل انسان احمق (نادان) پشت زبان است.
5 – با توجه به ترجمه جای خالی آیات را كامل كنید :
الف – لَهُ ما فی السّمواتِ و ما فی الارض و ما ... -هما (طه 6)
از آن اوست آنچه در آسمان ها و زمین و میان آنهاست.
ب – یَعْلَمُ ما بین َ أیدیهم و ما .... بهُم . (بقره 255)
آنچه كه پیش رو و آنچه را كه پشت سرشان است، می داند.
الف : جواب نقطه چین بیْنهما می باشد.
ب : جواب خلفَهُم می باشد
الصّفة و الموصوف
1 - در زبان فارسی تركیب دو اسم را صفت و موصوف می گوئیم.
2 – تركیبات اضافه صفت حالتی را به موصوف نسبت می دهد. مثل گل زیبا. در زبان فارسی بین صفت و موصوف از جهت معنی ارتباط محكمی وجود دارد.
مثال صفت و موصوف در زبان عربی :
الصّراطَ المستقیم َ – شجرة ٌ مباركةٌ
ملكاً عظیماً - الباقیاتُ الصالحاتُ
قرضاً حسناً
در زبان عربی ارتباط بین صفت و موصوف هم از جهت معنی و هم از جهت ظاهر موجود می باشد.
هماهنگی و تبعیت صفت از موصوف در چهار مورد است :
1 – عدد . 2- جنس . 3- معرفه و نكره بودن . 4 – اعراب
هماهنگی صفت و موصوف
1 – عدد
مفرد : هذا كتابٌ .... ----> مفیدٌ – مفیدانِ – مفیداتٌ
مثنی : فی المدرسة شجرتانِ .... ----> جمیلة – جمیلتانِ – جمیلات
جمع : جاءَ المؤمنونَ ----> الصالحُ – الصالحونَ – الصالحانِ
2 – جنس
مذكر : حضرَ الطالبُ .... ----> (الناجحُ – الناجحةُ)
مؤنث : نجَحتْ الطالبة ُ ... ----> (العالم – العالمة)
3 – معرفه و نكره بودن
معرفه : قرأت الحكایة ..... ----> (لطیفة – اللطیفة‌َ)
نكره : عندی مجلةً ...... ----> (أدیتةً – الأدبیّةًٌ)
4 – اعراب
مرفوع : لنا مدرسةٌ ..... ----> (كبیرةٌ – كبیرة ً - كبیرةٍ )
منصوب : رأیتُ الفلاّحینَ... ---->( المجّدونَ – المجدّینَ)
مجرور : سلّمتُ علی طبیبٍ ... ----> ( مشفقٌ – مشفقٍ – مشفقاً )
اسم اشاره با جمع های غیر عاقل معمولاً مانند مفرد مؤنث عمل می شود:
مثل :
هذه الاشجار
تلك المدارس
صفت : نیز برای جمع های غیرعاقل به صورت مفرد مؤنث می آید.
مثل : الكُتُبُ النافعة – الآیات الشریفة – أعمالٌ حسنةٌ
نكته : اسم نكره را بیاد دارید. اسم های نكره برای ما ناشناخته است و نیاز به توضیح و توصیف دارند. گاه بعد از اسم های نكره جمله ای می آید و آن اسم نكره را توضیح می دهد به چنین جملاتی جملات وصفیه گفته می شود. مثال :
1 – قرأتُ آیةً أثّرتْ فی قلبی .
2 – المومنُ انسانٌ یُحبُّ الخیرَ.
تمرین درس های پانزدهم
1 – كلمات درهم ریخته صفت و موصوف هستند. صفت و موصوف مناسب را كنار هم بنویسید.
مخلصینِ – الحدائقُ – قاضیانِ – النهرُ – اَخوَینِ - السّماءُ – مكتباتُ – الجمیلةُ – الجاری – غنیةُ – الزرقاءُ – عادلانِ
– قاضیانِ عادلانِ : مثنی
السماءُ الزرتاءُ
اَخوینِ ِ مخلصینِ : مثنی
مكتباتُ غنیةُ
اسم جمع غیر عاقل - صفت مفرد – مؤنث
- النهرُ الجاری : هر دو معرفه هستند
- الحدائقُ الجملیةُ
اسم جمع غیر عاقل – صفت مفرد مؤنث
2 – جای خالی را با كلمه مناسب كامل كنید:
الف – العربیةُ ..... فصیحة و هی لُغةُ دیننا و كتابنا . (لغة ً – لغةُ – اللغةُ – اللغةَ)
ب – الشخصُ ..........مكروهٌ عندالناسِ و عندالله ( كاذبٌ – كاذبةٌ – الكاذبٌ – الكاذبُ )
الف : اللغة هماهنگی صفت و موصوف از نظر معرفه و نكره بودن – مذكر و مؤنث بودن
ب : الكاذبُ جواب است.
3 – صفت و موصوف را مشخص كنید:
الف – القرآنُ هُوَ النّورُ المُبینُ و الذّكرُ الحكیمُ و الصّراطُ المستقیم ُ.
ب – افضَلُ النّاسِ مؤمنٌ یُجاهدُ فی سبیل الله بنفسة و مالِه .
– صفت و موصوف
م : موصوف
ص : صفت
جمله الف : النور(م) مبین(ص) - ذكر(م) الحكم(ص) – صراطُ(م) المستقیم(ص)
جمله ب : مومنُ یُجاهدُ
موصوف – جمله وصفیه
4 – ترجمه كنید :
- المؤمنُ القویُّ احبُّ الی الله من المؤمنِ الضّعفِ .
- جلسْتُ تحْتَ شجرةٍ تُقرّدُ طیورُها .
- ثمرةُ التّفریطِ الندامة ُ و ثمرةُ الحزْمِ السّلامةُ .
الحَزم = دور اندیشی
الف : مؤمن قوی نزد خدا از مؤمن ضعیف عزیزتر است.
ب : در زیر درختی نشستم كه پرندگانش آواز می خواندند.
در جملاتی كه صفت یك جمله وصفیه است كلمه ی كه را در ترجمه فارسی می آوریم.
ج : نتیجه تفریط پشیمانی و نتیجه دور اندیشی سلامتی است.
5 – مناسب ترین كلمه را درجای نقطه چین قرار دهید:
الف – فَجُمِعَ السّحرةُ لمیقاتِ یومٍ .... (المعلومِ – معلومِ – معلومٍ ) سوره شعرا 38
ب – و لا تجعل معَ اللهِ الهاً ... (آخَرُ – آخَرَ – الآخَرَ) سوره الاسری 22
ج – یا ایتها النفسُ .......ارجْعی الی ربّكَ راضیةً مرضیة ً. سوره فجر 28 – 27
الف : جواب معلومٍ : یومٍ معلومٍ : صفت و موصوف هستند.
ب : جواب آخرَ : الهاً آخرَ : صفت و موصوف هستند.
ج : جواب المطمئنةُ می باشد. صفت و موصوف هستند.
