تبیان، دستیار زندگی

به نام ایزد یکتا

از آنجایی که بخش هنری سایت تبیان این امکان را فراهم آورده تا بتوانیم نوشته های خودمان را در آن قسمت قرار دهیم ، برآن شدیم تا به صورت علمی به بیان شیوه ی نقد نویسی  از کتاب روزنامه نویسی نوشته ی وینفورد هینکس ، سالی آدامز ، هریت گیلبرت و ترجمه ی علیرضا باستانی بپردازیم .

همچنین در این تاپیک مقالاتی نیز از وبلاک آستا قرار داده شده است .

عزیزان با مطالعه این بخش می توانند در نقدهای هفتگی فیلم های سینمایی و سریالهای تلویزیون که در انجمن اجرا می شود نیز شرکت کنند .

این نقدها توسط کاربران انجمن سینمای تبیان صورت می گیرد .

امیدوارم از آنچه در ادامه می آید کمال استفاده را ببرید .

مدیریت انجمن سینما و تلویزیون

از وبلاگ آستا

نقد فیلم چیست؟  چگونه فیلمها را نقد کنیم؟ عناصر اصلی نقد فیلم کدامند؟

---

هر بیننده‌ا‌‌ی پس از تماشای فیلم برداشت‌هایی از نقاط قوت، ضعف و پیام فیلم دارد که غالب این برداشت‌ها ذوقی است. نقد فیلم می کوشد به این برداشت‌های ذوقی جهت ببخشد و با نظام‌مند کردن و فنی نمودن آنها درک و فهم بصری بینندگان فیلم را افزایش دهد. بنابراین،یک نقد جامع در حیطه‌ی فیلم،نقدی است که به سه پرسش مهم و کلیدی درباره‌ی آن فیلم پاسخ گوید:

1.     فیلم چه می خواهد بگوید؟

2.     از چه راهی می خواهد بگوید؟

3.     میزان موفقیت فیلم در رساندن پیامش چقدر است؟

     پاسخ به هریک از این پرسش‌ها مرحله‌ای از مراحل سه گانه‌ی نقد فیلم را می‌سازد. پاسخ پرسش نخست،توصیف محتوایی فیلم را شامل می‌ شود  و تفسیر فیلم نام می گیرد. پاسخ پرسش دوم،توضیح عناصر تکنیکی و فرمی فیلم را دربرمی گیرد و تحلیل فیلم را می سازد. پاسخ به پرسش واپسین،ارزیابی و قضاوت فیلم را می سازد و ارزیابی فیلم نامیده می شود.

عناصر اصلی نقد فیلم

چكیده‌ی طرح فیلم

چكیده‌ی طرح داستان فیلم یعنی چكیده‌ی طرح داستان، توصیف موجز طرح فیلم با تأكید بر مهم‌ترین لحظات فیلم و عدم افشای پایان آن. هیچ چیز بدتر از ارایه‌ی بیش از حد اطلاعات درباره‌ی فیلم نیست، چون لذت تماشای آن از تماشاگر گرفته می‌شود .

اطلاعات زمینه

اطلاعات زمینه شامل اطلاعاتی درباره‌ی ستارگان و كارگردان و گروه فیلم‌سازی می‌شود. این بخش می‌تواند شامل اخبار و شایعات جذاب درباره‌ی روند تولید و پخش فیلم هم باشد، و می‌توان اطلاعاتی را درباره‌ی منبع و مأخذ فیلم و ژانر آن نیز در آن گنجاند. منتقد می‌تواند بنا به دلخواه خود نظر دیگر منتقدان و كارشناسان صنعت سینما را نیز در این بخش بگنجاند و از این راه به تماشاگر نشان دهد كه احتمالاً از فیلم چگونه استقبالی خواهد شد .

مطالب و استدلال‌ها درباره‌ی فیلم

استدلال‌ها به‌طوركلی بخش اصلی نقد را تشكیل می‌دهند. در این بخش است كه منتقد فیلم را تحلیل و بررسی می‌كند و نشان می‌دهد كه چه چیز فیلم از كار درآمده و چه چیز از كار درنیامده است و چرا. اغلب منتقدان سعی می‌كنند این اطلاعات را با قدری اطلاعات زمینه تركیب كنند؛ مثلاً اگر نورپردازی و كمپوزیسیون فیلم بد باشد، منتقد فیلم‌بردار فیلم را معرفی می‌كند و از او ایراد می‌گیرد.

ارزیابی

ارزیابی منتقد از فیلم درنهایت به این نكته منتهی می‌شود كه تماشاگر فیلم را ببیند یا نه. این ارزیابی همواره مبتنی است بر استدلال‌های منتقد در مورد فیلم و نظرهایش در مورد پس‌زمینه‌ی آن. شاید بتوان گفت لحن كلی نقد باید تحت تأثیر و بیانگر ارزیابی منتقد از فیلم باشد. درواقع خواننده پس از خواندن جمله‌ی اول و دوم مطلب باید از نظركلی منتقد در مورد فیلم آگاه شود. البته اصلاً منظور این نیست كه مطلب را باید با این نوع جملات شروع كرد كه «فلان فیلم فیلم خوبی است» یا «حتماً باید بروید این فیلم را ببینید». فقط مقصود این است كه خواننده باید از دیدگاه منتقد نسبت به فیلم به ایده‌ای كلی برسد و این اتفاق باید در همان پاراگراف اول بیفتد.

به‌طوركلی منتقد به هنگام ارزیابی یك فیلم معمولاً یكی یا همه‌ی نكات ذیل را مدنظر قرار می‌دهد: انگیزه‌ی رخدادها در فیلم، سرگرم‌كننده بودن فیلم، معنا و ارزش اجتماعی فیلم، و ارزش زیباشناختی (زیبایی شناسی) فیلم. به هرحال اگر كار ساده‌ای بود همه منتقد می‌شدند. نقد فیلم اغلب اوقات كار بزرگ و جذابی است، مگر آن‌كه فیلمی كه می‌بینید در كل كار بدی باشد.

منتقدان فیلم اغلب اوقات به انگیزه‌ی رخدادها در فیلم ایراد می‌گیرند. منظور این نیست كه آن‌ها از مضمون اصلی فیلم خوش‌شان نمی‌آید، بلكه آن‌ها به دنبال ارتباط یك رخداد خاص با كل فیلم و توجیه كنش خاص یا بخشی از دیالوگ فیلم می‌گردند.

بردول انگیزه را به چهار دسته تقسیم كرده است: تلفیقی، واقع‌گرایانه، بینامتنی، و هنری.

انگیزه‌ی تلفیقی با رابطه‌ی علت و معلول در فیلم و منطق آن سر و كار دارد ــ یعنی این‌كه آیا در فیلم حركت از یك صحنه به صحنه‌ی دیگر روند منطقی دارد یا نه. انگیزه‌ی واقع‌گرایانه وقتی درست از آب در می‌آید كه كنش‌های فیلم در قلمروی داستان فیلم باورپذیر یا پذیرفتنی باشند.

انگیزه‌ی بینامتنی به رابطه‌ی فیلم با ژانر و منبع آن (مثل رمان یا نمایشنامه یا غیره) ارتباط دارد ــ مثلاً آن‌چه در یك فیلم موزیكال معنا دارد و پذیرفتنی است در وسترن پذیرفتنی نیست.

انگیزه‌ی هنری به شیوه‌ی ساخت فیلم و كاربرد دكوپاژ و میزانسن برای رسیدن به حس و دیدگاه هنری خاص مربوط است. به این نكته نیز باید اشاره كرد كه آن‌چه برای یك منتقد توجیه هنری دارد ممكن است برای منتقد دیگر نابجا باشد. به هرحال هر چیزی به ذوق و سلیقه‌ی فرد بستگی دارد.

اغلب منتقدان دست‌كم به سرگرم‌كننده بودن فیلم توجه دارند و می‌دانند كه هدف اصلی اغلب فیلم‌ها سرگرم كردن مخاطب است. آن‌ها هم‌چنین می‌دانند كه اگر فیلم‌ قادر نباشد حس تعلیق و انتظار در تماشاگر ایجاد كند سرگرم‌كننده نیست. دیگر آن‌كه مخاطب باید به‌طور فعال درگیر فیلم شود، فیلم باید توجهش را جلب كند، و احساسات او را برانگیزد. با توجه به قیمت بلیت‌ها در روزگار ما فیلم‌ها بهتر است این‌طور باشند وگرنه...

فیلم چطور به این اهداف دست می‌یابد؟ خب، من اگر همه‌ی پاسخ‌ها را داشتم این وب‌سایت را به امان خدا ول می‌كردم و می‌رفتم می‌شدم مشاور یكی از استودیوهای هالیوود. اما نه، من هم مثل هر منتقد دیگر نظرهایی برای خودم دارم. اول از همه این‌كه باور دارم اگر فیلم صاحب مجموعه‌ای تأثیرگذار از شخصیت‌هایی كه تماشاگر می‌تواند با آن‌ها همذات‌پنداری كند نباشد سرگرم‌كننده و جذاب از آب در نمی‌آید. این را هم باید گفت كه برخی از فیلم‌ها كه به اندازه‌ی كافی سكانس اكشن و بدلكاری و انفجار و جلوه‌های ویژه و صداهای كركننده دارند نظر تماشاگر را جلب می‌كنند و موفق از آب در می‌آیند، به هرحال سرگرم‌ كردن تماشاگر راه‌های مختلف دارد.

مناسبت و ارزش اجتماعی نیز می‌تواند در دیدگاه منتقد نسبت به فیلم نقش مهمی داشته باشد، گهگاه وقتی كه فیلم بیانیه و پیام اجتماعی مهمی ارایه می‌كند، منتقد بزرگوارانه برخی از كاستی‌های آن را نادیده می‌گیرد. در فیلم‌هایی مثل همشهری كین یا جی‌اف‌كی می‌توان از اشكالات پراكنده و اتفاقی به خاطر ارزش و اهمیت هنری و اجتماعی‌شان چشم پوشید. به بیان دیگر، گاهی می‌توان به اعتبار پیام فیلم از كاستی‌های فنی آن گذشت، مگر آن‌كه این كاستی‌ها و اشكالات آن‌قدر اساسی باشد كه به شكل ارایه پیام فیلم نیز ایراد وارد شود.

حال پرسش این است كه در یك نقد ترتیب این عناصر چگونه باید باشد و چه میزان از هریك را باید در نوشته‌ی خود گنجاند؟ این نكته به فیلم و به خود منتقد بستگی دارد. بردول اشاره می‌كند كه بهتر است مطلب خود را با یك ارزیابی كوچك شروع كنید (یكی دو جمله كه لحن نقد را تثبیت می‌كنند)، خلاصه داستان را بدهید، چند استدلال فشرده ارایه كنید (با تأكید بر بازیگری، منطق داستان، برتری‌های تولید، جلوه‌های ویژه، و غیره)، اطلاعات زمینه را هم در خلال این مطالب بگنجانید، و سپس مطلب را با ارزیابی نهایی فیلم تمام كنید؛ این‌كه منتقد چقدر به هریك از این بخش‌ها بها می‌دهد بستگی دارد به خود فیلم و برداشت و شناخت منتقد از خوانندگانش.

این روز ها در بهمن ماه شبها شاهد تماشای سریال تاریخی به سالهای مشروطه هستیم که خوشبختانه چون هرشب از سیمای شبکه ۳ بخش می شود مطالب و موضوعات در ذهن بینده گان بهتر می ماند وبیشتر با این سریال ارتباط موضوعی می گیرنداین سریال تاریخی که به دوران قاجاریه بر می گردد براساس شواهد واسناد تاریخی که عامه در کتابها و اخبار گوناگون شیندند این سریال سعی نموده که مدارک واسناد که جای تردید در آن است بکار نبرد فضای فیلم وسریال از نظر ظواهر وسبک وسیاق به دوران قاجاریه بسیار شبیه سازی شده آدمی پس از تماشای سریال تصور می کند در همان عصر زندگی می کند مدت بخش سریال چیزی حدود ۴۰ تا ۴۵ دقیقه است و زمان بخش نیز تقربیا حوالی یک ربع به ۹ شب است که افراد خانوداه پس از اشتغال روزانه وبازگشت به منزل همگی در کنار جعبه جادویی منتظره تماشای آن هستند لباسهای افراد برابر شان ومقام ومنزلت انان بخوبی طراحی شده و از کیفیت رنگ ارتباط تصویری خوبی با بینده خود برقرار می کنداز گلدانها وشمعدانی ها وکتابها ومعماری و تزیین پارچه ورنگ ها هنرمندانه است صحنه های سریال همگی با هم ارتباط موضوعی دارد معمولا هر سکانس طولانی نیست و خسته کننده نمی باشدبینده بایست در سراسر تماشای فیلم متوجه داستان باشد چون مطالب هر بخش بسیار مهم است و گفتگو ها سطحی و زود گذر نمی باشند پشت هر گفتگو رخداد های تاریخی به وقوع می پیوند یکی از محاسن این سریال این است که زمان تاریخی مربوط به عصر فقط امیر کبیر و یا ناصر الدین شاه قاجار نیست که با یک موضوع تاریخی فیلم وسریال به پایان برسد این سریال تا این زمان که پخش شده مربوط به سلنطت محمد شاه قاجار / ناصرلدین شاه / مفظر الدین شاه /محمد علی شاه /احمد شاه قاجار را در بر گرفته . فضای سریال محدود در اتاق و قصر نیست در هما جا بوده در کاخ ایوانی گلستان در فصای باز تا داخل تالار و سایر اتاق ها و باغ و عمارت سلطانی فیلم برداری شده یکی از محاسن این سریال است که بسیار عالی بود ه انتخاب بازیگران است که به راستی والحق هر کدام شایسته همان نقش بودند مثلا نقش امیر کبیر را آقای صادقی با قوت وقدرت واقتدارکامل یک صدر اعظم را ایفای نقش نمودندبعد عاطفی انسانی مسئولیت پذیری همه جا در شخصیا امیر موج می زند واز او یک چهره واقی ودر خورستایش می افریند و نقش اقا خان نوری که آقای کاردان اجرا نمودند سبک وسیاق حرکات وحالت ها همگی برازنده این نقش بودند نقش ناصر الدین شاه در دوران نوجوانی نیز انتخاب خوبی انجام شده ودوران اصلی سلنطت ناصر الدین شاه قاجار را آقای ایرج راد بازی نمودند که بسیار هنرمندان ایفای نقش نمودند همه جا چهره ناصر الدین شاه انسانی ناارام . مشوش . پریشان وپشیمان و چشمانی که بی اعتماد به اطرافیان وافراد است مرتب با خودش در جدال است که کار مناسب کدام است صلاح ملک ومملکت چیست همه جا دنبال گمشده می گردد و همه جا دنبال امیری می گردد که کیمیا کمیاب شده وان امیر نظام یا امیر کبیر است نقش مفظرالدین شاه را به راستی با حال وهوای مریضی و کسالت را اقای عبدی بخوبی اجرا نمودند حتی برخی اوقات از کلمات ترکی بکار مبرند که خاص زمان ولیعهدی در اذربایجان بوده . در خصو ص نقش محمد علی شاه که در چهر ه تاریخ به عنوان مخالف مشروطیت بوده نقش آقای شهرام عبدلی بسیار عالی بود وسازگاری با چهره محمد علی شاه که در کتابهای تاریخی و فیلم ها امده طراحی شده بسیار خوب بوده اما الحق وانصاف نقش آن غیبگو و رمال را که افای نقش آقای شریفی نیا انجام دادند بسیار هنر مندانه بود خیلی راه دور نرویم واز بازی وایثار اصلان بایست گفت برسراین انسان چه رخداد هایی آمده همه جا حضور دارد قدرت را پوشالی می بنید و دربار پادشاه را باور ندارد به نظر هنر کارگردانی فیلم که موفق شدند شبها در راس یک ساعت خاصی توجه بسیاری از اقشار جامعه را به خود معطوف نمایند جای تشکر وتبریک دارد در تمام سریال صحنه های کسل کننده و بی محتوی وجود ندارد و وقت کشی و اتلاف زمان نیست نقش میرزای رضای کرمانی که با صلابت و هبیت یک طلبه دست از جان شسته به نمایش در آمده بسیار در خور تحسین بود و نقش سید جمال الدین اسد آبادی که درد دین دارد و این روحانی سید عالی مقام برای دین خدا همه جا مجاهده می کند و نقش ان را نیز بخوبی ایفا شده اما در خصوص نقش اتابک اعظم که اقای مطیعی انجام دادند بسیار هنرمندانه انجام گرفته حضور یک اتابک اعظم را تصور نمی کنم فردی بهتر از اقای مطعی می توانست اجرای نقش کند خلاصه همه اجزا وارکان فیلم بخوبی ایفای نقش نمودند وهنرمندان بزرگی بازیگران عصر طلایی بودند جای تبریک به کارگردان و تهیه کننده و سایر دست اندکاران فیلم دارد که رخداد های بزرگ تاریخ را به هنرمندان بزرگ سپرده اند همگی در طول عمر خود بسیار کتابهای تاریخی خوانده ایم ویا داستان تاریخی از زبان معلمان ودبیران واساتید شیندیم لکن زمانی که به نمایش گذاشته میشود حال وهوای دیگر دارد و صحنه سازی ها طراحی می شود بیشتر در اذهان مردم خواهد ماند در خصوص نقش میزای بزرگ شیرازی که فتوی تاریخی تحریم تنباکو را صادر فرمودند بسیار زبیا این بخش به تصویر کشیده شده یک مر جعیت بزرگ شعیه در نجف اشرف در نهایت ارامش و صبر و خونسردی واشراف به موضوعات و اخبار به دور از هر هیاهو فتوی تاریخی صادر می کنند و بازیگیری نقش را آن را اقای فرخ نعمتی بسیار هنرمندانه اجرا شده در خصوص نقش آیت الله آشتیانی که آقای رضا رویگری اجرا نقش داشتند نیر در خور توجه وتحسین است ایشان علیرغم اینکه یک روحانی برزگ وبه نام هستند تسلیم تهدید وتطمیع دربار نمی شوند وابقا وابطال تحریم تباکورا به مرجعیت برزگ شعیه واگذار می کنند که هنر پیشگان آن بسیار عالی ایفای نقش نمودند این سریال تمام حوادث و وقایع دوران قاجاریه ومشروطت را بخوبی به تصویر کشیده است اقتدار وقداست روحانیت به مرجعیت میرزای برزگ شیرازی و آیت الله اشتیانی و سید جمال اسد آبادی و ونقش بیداری آنان در ملت ایران و فقر وتهیدستی مردم در عصر قاجاریه و قدرت طلبی وخودباختگی و خرفه پرستی دربارقاجار ونیرنگ وتوطه بیگانان و نفود مهد علیا و اقا خان نوری و خدمات مخلصانه امیر کبیر وجاسوسی عوامل بیگانانه و حرم سرا ناصرالدین شاه قاجار و خرافه پرستی وفال بینی ورمالی که خود سبب می شود افراد بدون اینکه خود متوجه باشند سپرده عوامل بیگانه شدند برنامه ریزی مدون قدرت های بزرگ در عصر مشروطیت وحوادث قبل و بعد ان بخوبی به تصویر کشیده شده یکی از محاسن این سریال این است که فیلمی به این درجه اهمیت واعتبار با بازیگران بزرگ همراه بود والحق که بخوبی ایفای نقش نمودند هنر هنرمندانه بازیگران از یکسو وانتخاب بازیگران و فیلمیانه و نویسندگی وکارگردانی همگی از اجزای وارکان مهم این سریال است تمام مطالب و محور موضوعات بخوبی در تمام سکانس ها به نمایش گذاشته شده دیالوگ ها از جهت ادبیات به عصر حاضر بیشتر شبیه است ومخاطب ارتباط سمعی وبصری بهتری با سریال دارد و کلمات مهجور ومنسوخ ودور از ذهن بکار برده نشده اکثر سکانس ها کوتاه است و پراز مطالب مهم ورخداد های تاریخی از اطناب وگرافه گویی و طولانی شدن سریال خودداری شده و هر سکانس و هر دیالوگ یک رخداد سیاسی اجتماعی تاریخی است بسیار خوب همه چیز طراحی شده و از نگاه کارگردان چیزی از این رخداد برزگ عصر قاجاریه از پنهان نبوده حسن یکی بودن نو.یسندگی وکارگردانی سبب شده انچه نوشته شده خوب اجرا شده و به تصویر در امده ضمنا سریالی علرغم ارتباط موضوعی که با هم دارد اما هر بخش مستقل است واگر یک شب ان مخابین موفق به تماشای ان سریال نشوند یک بخش را ندیدند و از سایر مووضعات که شبهای بعدی رخ می دهد متوجه مطالب قبلی نیز می شوند شهرام ابهری