افزایش وزن
- افزایش وزن نشانهٔ چیست؟
ظرف یک شب از یک آدم لاغر به آدم چاق تبدیل نمی‌شوید. ولی به‌تدریج می‌بینید که شلوار دلخواهتان تنگ شده و دیگر پیراهن زیبایتن را نمی‌توانید بپوشید. گرچه بالا و پائین رفتن چند صد گرمی روزانهٔ چیزی عادی است، افزایش مرتب آن (در واقع افزایش چربی) طبیعی نیست.
شایع‌ترین علت افزایش وزن خوردن چربی زیاد و نداشتن فعالیت کافی است. بدون خوردن چربی، افزایش وزن مشکل است.
درصد کمی از افراد استعداد ارثی اضافه وزن دارند. کسانی که ۲۵ تا ۵۰ کیلوگرم از وزن متناسب خود بیشتر دارند، ممکن است دچار نوعی اختلال سوخت و سازی باشند که کالری را به‌صورت چربی در بدن خیره می‌کند.
با افزایش سن هم سوخت و ساز به‌تدریج آهسته شده و وزن را بالا می‌برد. افراد مسن معمولاً کمتر از جوانان فعالیت دارند و بیشتر به خوردن می‌پردازند. این کار افزایش وزن را بیشتر می‌کند.
کسانی که سیگار را ترک میکنند نیز افزایش وزن پیدا میکنند، چون دیگر نیکوتین سوخت و ساز را تحریک نمی‌کند، و نیز خوردن را جایگزین سیگار کشیدن میکنند.
رژیم غذائی شدید هم باعث افزایش وزن میشود. وقتی به اندازه کافی نمی‌خورید، بدن آن را گرسنگی به‌حساب آورده و سوخت و ساز بدن را آهسته می‌کند. و وقتی دوباره غذای کافی می‌خورید، وضع بدن فوراً به حالت قبل بر‌نمی‌گردد و اضافه وزن پیدا می‌کنید.
برخی بیماری‌ها هم باعث چاقی می‌شوند. کم‌کاری تیروئید، گرچه علت افزایش وزن نیست، ولی سوخت وساز بدن را کند کرده و باعث ذخیره شدن کالری به‌صورت چربی میشود.
مبتلایان به بیماری قند که انسولین مصرف میکنند هم دچار افزایش وزن می‌شوند. و در موارد نادر، اختلالات هورمونی که باعث تولید زیاد انسولین و کورتیزول در بدن می‌شوند نیز وزن را زیاد میکنند.
تحریک اشتها، کند شدن سوخت و ساز، و ذخیرهٔ کالری به‌صورت چربی از عوارض جانبی برخی داروهاست. زنانی که قرص ضدبارداری می‌خورند، یا در مان جایگزینی هورمون میکنند، احتمالاً کمی اضافه وزن پیدا میکنند. مصرف هر داروی گلوکوکورتیکوئید، مثل پردنیزون برای التهاب مفاصل، میتواند باعث افزایش وزن شود.
آمیتیرپتیلین، که یک داروی ضدافسردگی است، باعث افزایش وزن میشود. داروهای ضد صرع و ضد اضطراب و داروهای شیزوفرنی که تغییر خلق و هیجان می‌دهند، نیز وزن را بالا می‌برند.
در واقع، سلامت روانی بر وزن بدن تأثیر می‌گذارد. در حالی که بسیاری از مبتلایان به افسردگی کم می‌خورند و وزن کم میکنند، برخی دیگر می‌خورند و چاق می‌شوند.
تمام انواع افزایش وزن ناشی از جمع شدن بیش از حد چربی در بدن نیست. این زیادی وزن ممکن است به علت احتباس مایعات ناشی از بیماری کلیه، کبد، یا قلب باشد. در احتباس آب، حتی قبل از پیدایش ورم قوزک، ممکن است سه تا پنج کیلو آب در بدن جمع شده باشد.
- درمان افزایش وزن
بعضی از علل افزایش وزن -مثل احتباس آب و عوارض جانبی داروها – نیاز به درمان طبی دارند و باید آنها را به پزشک اطلاع داد. مانند هر گرفتاری دیگر، درباره افزایش وزن هم مطالب زیادی می‌توان گفت. ولی بعضی نکات اصولی هستند. بدن نمی‌خواهد تا حد بیماری چاق شود و با رعایت موارد ذیر ممکن است بتوانید وزن اضافی را کاهش دهید.
چربی نخورید. گرچه وجود چربی برای سوخت و ساز برخی مواد مغذی و ساختن هورمون‌ها لازم است، نباید بیش از ۲۰ تا ۳۰ درصد کالری‌های مصرفی روزانه را تشکیل دهد.
مواد دارای چربی را بشناسید و از خوردن آنها امتناع کنید. متخصصات تغذیه خوردن غلات سبوس نگرفته، میوه‌ها، و سبزیجات را توصیه میکنند. گوشت و لبینیات کم چرب بخورید و مصرف کره، مارگارین، روغن، و چاشنی‌های چرب را بسیار کم کنید.
ورزش کنید. برای سوزاندن کالری‌هائی که به‌صورت چربی در بدن جمع شده است، و اطمینان از ذخیره نشدن دوبارهٔ آن، باید به‌طور منظم ورزش کنید. لزومی ندارد خود را کاملاً از پا بیندازید، کافی است روزانه سه تا پنج کیلومتر را ظرف یک ساعت پیاده‌روی کنید. یا ۱۵ دقیقه نرمش و ۱۵ دقیقه ورزش سبک دیگری بکنید.
اگر این مقدار برایتان زیاد است، با کمتر از آن شروع کنید؛ مثلاً نیم ساعت پیاده‌روی کنید. مهم این است که به‌طور منظم بدن را به حرکت درآورید.
ورزش به رفع افسردگی هم، که خود با پرخوری رابطه دارد کمک زیادی می‌کند.
ماهیچه‌سازی کنید. از اینکه میگویند ورزش ماهیچه‌ها را بزرگ می‌کند نترسید.
هرچه تودهٔ ماهیچه‌ای بدنتان زیادتر باشد، میزان سوخت و ساز و سوختن کالری در هنگام استراحت بالاتر می‌رود.
این مورد حتی در سنین ۸۰ و ۹۰ سالگی هم درست است. اگر نگران عدم تناسب اندامتان هستید، ورزش‌های مناسب برای حفظ وضع خود را از پزشک سئوال کنید.
روش زندگی را تغییر دهید. جلوگیری از افزایش وزن نیاز به تغییر روش زندگی با فعالیت کافی و خوردن متناسب دارد. فکر نکنید با رعایت این موارد به مدت کوتاهی وزنتان پائین می‌ماند. این روش را باید در تمام طول عمر اجرا کنید.
در هفتمین همایش علمی پزشكان عمومی سراسر كشور اعلام شد: علل افزایش چاقی درایران، افزایش مصرف شیرینی جات و تنقلات و چیپس و پیتزا و چربیهای جامد و كاهش فعالیت بدنی است.
به گزارش روز پنج شنبه روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان نظام پزشكی جمهوری اسلامی ایران، دكتر ” فرزاد شیدفر ” عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران گفت: براساس جدیدترین بررسیهای علمی مهمترین عوامل ایجادكننده بیماریهای غیرواگیر عدم تنوع، عدم تناسب وعدم تعادل رژیم‌های غذایی و مواد مغذی مصرف شده است كه به بیماریهای قلبی ، عروقی ، چاقی و دیابت منجر میشود.
دكتر شیدفر افزود: مصرف منظم محصولات لبنی ، سبزیجات ، میوه‌جات و مصرف بیشتر حبوبات ، ماهیان ، غلات و مصرف كمتر چربیها بویژه چربیهای جامد ، تنقلات ، شیرینی جات و چیپس اهمیت بسزایی در حفظ و ارتقا سلامتی و تندرستی افراد دارد.
وی گفت : مصرف منظم ماهیها به عنوان منبع غنی اسیدهای چرب امگا ، ۳ در پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی ، فشارخون و افسردگی بسیار موثر است.
دكتر شیدفر در خصوص راههای صحیح و علمی كاهش وزن ودرمان چاقی افزود:
انجام فعالیتهای بدنی و ورزش از مهمترین عوامل تسهیل‌كننده كاهش وزن در افراد چاق است و مهمتر اینكه نقش پیشگیری در افزایش وزن افراد را نیز دارد و سبب بهبود وضعیت چربیهای خون می‌گردد.
رعایت تنوع ، تناسب و تعادل مصرف مواد مغذی همراه با كاهش تدریجی انرژی مصرفی ، محدودیت مصرف قندهای ساده ، چربیهای جامد و نمك ، مصرف بیشتر میوه‌جات و سبزیجات ، محصولات لبنی كم چرب و محدودیت در مصرف گوشت قرمز اثر بسزایی در تصحیح عادات غذایی و تعادل وزن دارد.
وی افزود : كارشناسان مصرف میوه‌جات و لوبیا و سبزیجات و زیتون و مواد غنی از كلسیم و غلات سبوس دار را بسیار مفید می‌دانند.
