تبیان، دستیار زندگی

مهمترین ریشه های تجاوز عراق به ایران


نویسنده: میثم بشیری

در شهریورماه 1359 دولت عراق با دستور صدام حسین رئیس جمهور آن كشور یك حمله همه جانبه را در طول بیش از 1000 كیلومتر مرز مشترك به جمهوری اسلامی ایران آغاز كرد جنگی كه به مدت 8 سال طول كشید و در نوع خود از طولانی ترین جنگ های قرن بیستم محسوب می گردد. امروزه بر كسی پوشیده نیست و بویژه بعد از ارائه گزارش دبیر كل اسبق سازمان ملل متحد، خاوریز پرزدكوئیار كه جنگ با تجاوز قطعی و مسلم رژیم بعثی عراق آغاز شد در عین حال نكته ای كه به علل مختلف تاكنون پوشیده مانده است اینكه انگیزه ، علل وعوامل آغاز این تجاوز و به عبات دیگر ریشه های سیاسی و تاریخی انجام این حمله چه بوده است؟ دراین مورد بررسی محققانه به دلایل مختف صورت گرفته است. به طور كلی مطالعه جنگ ها اغلب به مورخین و استراتژیست ها واگذار گردیده كه آنها نیز با توجه به تخصص خودروی ملاحظات فنی ،تاكتیكی جنگ ها تكیه كرده و سایر ابعاد وزمینه های بروز جنگ را نادیده گرفته اند.در زمینه آغاز این جنگ تحلیلگران غربی به طور عمده روی اختلافات تاریخی و مرزی ایران وعراق و در نهایت تهدیداتی كه انقلاب اسلامی درایران متوجه دولت عراق كرده بود محدود كردند و كمتر به سایر زمینه ها و ابعاد مستور و حتی مهمتر پرداخته اند.آغاز یك حمله نظامی از طرف یك كشور بر علیه كشور همسایه یقینا آخرین وسیله برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی یك دولت نمی باشد و تا زمانی كه با بررسی همه جانبه زمینه مساعدی برای آغاز جنگ فراهم نباشد دولت ها به ندرت دست به چنین ریسك خطرناكی می زنند البته این مسئله هم نیز وجود دارد كه ممكن است در محاسبات خودشان دچار اشتباه شوند ولی همان در قالب و زمینه ابعاد مختلف و آثار همه جانبه جنگ را در نظر گرفته و آنگاه تصمیم به انجام چنین اقدامی می گیرند.
    یك رابطه آشكاری میان منابع در اختیار یك دولت و جنگ وجود دارد . به عبارت دیگر آغاز و اداره جنگ نه تنها تحت تاثیر عزم و تصمیم یك دولت می باشد بلكه تحت تاثیر توانایی هایی آن دولت نیز می باشد. در عصر حاضر آغاز یك جنگ همه جانبه نیاز به منابع وسیع و یا متحدینی دارد چنانچه منابع مورد نیاز از قبیل بنیه اقتصادی برای تامین هزینه های جنگ، نیرو قدرت نظامی برای اجرای چنین تصمیمی و در عین حال متحدینی كه از اهداف جنگ طلبانه آ ن كشور حمایت كنند موجود نباشد احتمال ضعیفی وجود دارد كه دولتی دست به آغاز جنگ و خونریزی با آن همه خسارات غیرقابل پیش بینی بزند همان طور ی كه جفری پاركر مشاهده كرده است یك عامل بازدارنده از بروز جنگ ها به صورت سنتی در اروپا و بویژه قبل از سال1800 میلادی ناشی از فقدان بنیه مالی لازم برای تامین هزینه جنگ های نامحدود بوده است. بنابراین از نظر تاریخی و بویژه در دوران معاصر در جنگ های مدرن باید توجه داشت كه تكیه بر یك علت و انگیزه به عنوان عامل و ریشه بروز جنگ و نادیده گرفتن سایر علل و عوامل عملی ساده اندیشانه ، غیرمحققانه و یا مغرضانه است.
    با در نظر گرفتن همه مسائل ذكر شده در بررسی های مهم سیاست خارجی بخصوص در دوران جدید عوامل متعددو گوناگونی دخالت دارند كه به عنوان متغیرهای مستقل مطرح بوده و تصمیم گیری در سیاست خارجی به عنوان تغییر وابسته بررسی می گردد .
    آنچه كه با توجه به بررسی های انجام شده در تصمیم گیری رژیم عراق مبنی بر آغاز جنگ تحمیلی و تجاوز به ایران به عنوان متغیرهای موثر دخیل بوده است در چند محور كلی خلاصه می شود:
    
    -1 سیستم بین الملل
    -2 ویژگی های شخصیتی صدام
    -3 متغیرها و ریشه های اجتماعی
    -4 عوامل بوركراتیك
    در واقع مجموع عوامل بالاكه هر كدام نیازمند تفسیر مفصلی صدام حسین را مجاب كرد تا در روز 31 شهریور 1359 به مرزهای ایران حمله ور شود.
    

 پروفسور امیت اوزداغ، رئیس مركز مطالعات استراتژیك اوراسیا در تركیه، دیدگاه های خود را در چارچوب پاسخ به این پرسش بیان می كند كه چرا در خاورمیانه تنش های گذرا به تخاصم تبدیل می شود به عقیده وی تاریخ نظامی منطقه مشحون از سیستم های دیرپای تاریخی، فرهنگی و سیاسی است كه استفاده از نیروی نظامی را در حل مسائل سیاسی موجه جلوه می دهد. اختلاف های قومی، مذهبی و نژادی در اغلب اوقات ریشه این رقابت ها بوده است كه در نهایت به اجماع سیاسی و بسیج عمومی برای جنگ می انجامید.

 براساس آرای مارتین كرامر كه طرح بنیادگرایی را در دانشگاه شیكاگو مورد بررسی قرار داده و بخشی از نتایج تحقیقات خود را منتشر كرده است، انگیزه اصلی عراق در منطقه، مقابله با انقلاب ایران بوده است.
كرامر می نویسد: «كشورهایی مانند عراق و شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس كه از تأثیر انقلاب اسلامی بر سرزمین های خود آگاه بوده اند، اراده و امكانات لازم را برای فرونشاندن شعله انقلاب های محلی كه در همدلی با انقلاب ایران به وقوع پیوسته بودند، در اختیار داشتند. عراق نیز جنگ خود را با همین انگیزه آغاز كرد.»

دكتر احمد الموصللی، استاد دانشگاه آمریكایی بیروت نیز مانند كرامر بحث بنیادگرایی اسلامی در ایران و مخالفت دولت های دیكتاتوری در كشورهای عربی و احساس خطر غرب از آن را از دلایل اصلی آغاز جنگ می داند.
وی می نویسد كه انقلاب اسلامی ایران، امید بازگشت جایگاه اسلام و حكومت اسلامی را در جنبش های اسلامی زنده كرد و همین مسأله زنگ خطر را برای غرب و بویژه آمریكا و همچنین شوروی سابق به صدا درآورد. به همین دلیل غرب با تحمیل جنگ درصدد برآمد تا زمینه های پیدایش سیاسی حكومت اسلامی را از بین ببرد و شوروی نیز در قبال جنگ با سكوت خود عملاً از جنگ عراق علیه ایران حمایت كرد.

بسم الله القاسم الجبارین

اون از خدا بی خبر ها اگر از انگیزه بچه های ما خبر داشتند هیچوقت همچین خواب زشتی نمی دیدن

یا الله