تبیان، دستیار زندگی

سلام

پیدا کردن بلورهای آهن ربا در شهاب سنگ های مریخی امیدهای تازه برای کشف حیات در این کره فراهم کرده است. نمونه های زمینی این بلورها سال ها پیش در باکتری هایی پیدا شده اند که خاصیت مغناطیس گرایی دارند.

سلام

وقتی محققان در سال ۱۹۹۶ گزارش کردند که بقایای حیات مریخی را درون شهاب سنگی با قدمت ۳/۹ میلیارد سال پیدا کرده اند، با واکنش های متفاوتی روبه رو شدند. برخی به یافته های آنان خوش بینانه نگریستند، حال آنکه برخی در آنها شک کردند. در نتیجه، بحث و گفت وگو بین این دو گروه بالا گرفت. به هر حال، پس از مدت کوتاهی بیشتر شواهدی که از آن شهاب سنگ به دست آمده بود، اعتبار خود را از دست داد و ظرف چند ماه، بیشتر دانشمندان متقاعد شدند که نمی توان از این مورد حمایت کرد. اما اکنون بحث و جدل پیرامون حیات در کره مریخ، شدت و حدت بیشتری پیدا کرده است.

ادامه دارد...

سلام

به تازگی همان شهاب سنگ که ALH۸۴۰۰۴ نام گرفته است و در سال ۱۹۸۴ معدن یابی آن را در قطب جنوب کشف کرد، توجه زیست شناسان فضایی را به خود مشغول کرده است. دانشمندان عقیده دارند، این شهاب سنگ که بزرگ ترین سنگ روی کره زمین محسوب می شود، حدود ۱۶ میلیون سال پیش در اثر برخورد یک آستروئید یا شهاب سنگ به سطح مریخ، از آن سیاره جدا شد و پس از سرگردان شدن در فضا سرانجام در قطب به زمین نشسته است. وقتی در سال ۱۹۹۶ «دیوید مکای» و همکارانش از مرکز فضایی جانسون گزارش دادند که این شهاب سنگ حاوی «حیات فسیل شده»است، شواهد متعددی را برای ادعای خود ارائه کردند؛ از جمله تغییراتی ظریف در ترکیب معدنی، اثراتی از مولکول های آلی پیچیده و حتی برآمدگی های درازی که تصور می شد باکتری های فسیل شده هستند. از آن زمان به بعد، نشان داده شده که این شواهد قطعی و قابل استناد نیستند. اما مخالفان عقیده «مکای» نتوانستند یکی از شواهد او را به راحتی رد کنند. 

ادامه دارد...

سلام

در حال حاضر بحث و گفت وگوها پیرامون وجود بلورهای آهن ربای بسیار ریزی در این شهاب سنگ می چرخد. چرا آهن ربا باید نشانه حیات باشد؟ زیرا رده یی از باکتری ها در کره زمین وجود دارند که بلور آهن ربا تولید می کنند تا در آبگیرهای گل آلود و تاریک خود را در جهت مناسبی آرایش بخشند. آیا مریخ حدود ۴ میلیارد سال پیش کاشانه باکتری های مشابهی نبوده است؟

ادامه دارد...

سلام

بلورهای آهن ربا طی فرآیندهای زمین شناختی و بدون دخالت عوامل زنده نیز تولید می شوند. از این رو، بسیاری از محققان عقیده دارند که بلورهای آهن ربای این شهاب سنگ نیز به همین شیوه تولید شده اند. اما در سال ۲۰۰۰ «کتی توماس» به خصوصیات جالبی در بلورهای این شهاب سنگ پی برد. بلورهای مغناطیسی که با فرآیندهای زمین شناختی تشکیل می شوند، به طور معمول مقادیر کمی تیتانیوم و از دیگر فلزات دارند.

ادامه دارد...

سلام

اما بلورهای شهاب سنگ مریخی همانند بلورهای آهن ربای باکتری های روی زمین، به طور استثنایی کاملاً خالص هستند. آنها گلوله یی شکل نیز هستند، حال آنکه آهن رباهای حاصل از فرآیندهای زمین شناختی، بلورهای مکعبی یا هشت وجهی می سازند. به علاوه، قطب های مغناطیسی این بلورها کاملاً در امتداد محور طولی آنها قرار دارند. بلورهای مغناطیسی باکتری ها نیز چنین خاصیتی دارند که نشان دهنده قدرت این آهن ربا است. یکی از زمین شناسانی که تحت تاثیر این یافته ها قرار گرفته است، چنین می گوید؛ «کار کتی توماس بی نهایت دقیق است. این محکم ترین دلیل برای وجود حیات در مریخ است.» بنابراین بلورهای مریخی مشابه بلورهایی هستند که در باکتری های روی زمین یافت می شوند. اما آیا این به واقع به آن مفهوم است که آنها نماینده حیات مریخی هستند؟

ادامه دارد...

سلام

در همایشی که در فروردین ماه سال ۲۰۰۱ برگزار شد، «دی سی گولدن» دلایل محکمی علیه این نظریه مطرح کرد. او در آزمایشگاه با گرما دادن کربنات هایی به نام سیدریت، بلورهای بسیار مشابهی تولید کرده است. کشف «گولدن» به این معناست که ممکن است آهن رباهایALH۸۴۰۰۴ به طور غیرزیستی نیز ساخته شود. بلورهای این شهاب سنگ نیز در میان رسوبات کربناتی پیدا شده اند. از این رو به نظر می رسد این بلورها هنگام برخورد شهاب سنگ به سطح مریخ و در اثر گرما و فشار حاصل از این برخورد تشکیل شده باشند. اما «کتی توماس» معتقد است بلورهای «گولدن» به صورت سه بعدی مورد بررسی قرار نگرفته اند. آنها فقط در یک تصویر یک بعدی میکروسکوپ الکترونی نشان داده شده اند بنابراین نمی توان به سادگی پذیرفت که آنها همان شکل بلورهای شهاب سنگ مریخی را دارند.

ادامه دارد...

سلام

اما جار و جنجال اساسی زمانی شروع شده که «ایمر فریدمن» از مرکز تحقیقات ایمز ناسا، مقاله یی را در مجله PNAS به چاپ رساند و در آن ادعا کرد که دانه های آهن ربای شهاب سنگ مریخی همانند دانه های مروارید در یک زنجیره آرایش یافته اند. زنجیره یی از بلورهای آهن ربا برای جهت دهی به باکتری ها مناسب است.
اما همان طور که ممکن است شما نیز تجربه کرده باشید، یک زنجیر زیاد پایدار نیست و با کمی تکان به صورت توده یی جمع می شود. از این رو، باکتری ها با استفاده از غشایی انعطاف پذیر بلورها را از یکدیگر دور نگه می دارند و حالت رشته دانه های آهن ربا را به صورت زنجیر حفظ می کنند. «فریدمن» با استناد به این موضوع می گوید؛ «وقتی من زنجیره دانه های آهن ربا را دیدم، متقاعد شدم.»

ادامه دارد...

سلام

برخی از مخالفان نظریه حیات مریخی بر این باورند که این زنجیره ها ممکن است بقایای باکتری هایی باشند که پس از قرارگیری شهاب سنگ بر سطح زمین آن را آلوده کرده اند. «فریدمن» ضمن رد این عقیده می گوید؛ «بلورها درون رسوبات کربناتی مدفون شده اند و این رسوبات درون گویچه های شیشه یی قرار گرفته اند. از این رو به نظر نمی رسد این باکتری ها توانسته باشند وارد این صخره شوند.»
بیشتر دانشمندانی که روی سیاره ها تحقیق می کنند، دوست دارند باور کنند که حیات در مکان های دیگری نیز وجود دارد. در واقع بسیاری عقیده دارند که احتمالاً در آغاز تاریخ منظومه خورشیدی، حیات به صورت ابتدایی روی کره مریخ وجود داشته است. در آن زمان اتمسفر این سیاره ضخیم تر بود و گرمای این سیاره نوپا، سطح آن را به اندازه یی گرم نگه می داشت که برای حفظ آب مایع بر سطح آن کافی بود.

ادامه دارد...

سلام

به هر حال، اغلب دانشمندان بر این باورند که شواهدی که از این شهاب سنگ به دست آمده است، قانع کننده نیست. به نظر می رسد بگومگوهایی که پیرامون حیات در کره مریخ وجود دارد، تنها زمانی به سرانجام خواهد رسید که نمونه هایی از خود سیاره به خصوص از بستر رودخانه ها و دریاچه های خشک شده آن جمع آوری شود.
از حیات مریخی فاصله بگیریم و کمی به حیات زمینی و باکتری های آهن رباساز بپردازیم. این باکتری های آبزی اغلب در بستر آبگیرهای گل آلود زندگی می کنند و غلظت های بالای اکسیژن برای آنها سمی است. بلورهای آهن ربا که زنجیروار در طول باکتری ها آرایش یافته اند، در به دور ماندن از محیط غنی از اکسیژن به آنها کمک می کنند.

ادامه دارد...

سلام

همان طور که می دانید میدان مغناطیسی زمین در نیمکره شمالی متوجه شمال و کمی به سمت پایین و در نیمکره جنوبی متوجه شمال و کمی به سمت بالا است و با دور شدن از استوا و نزدیک شدن به قطب ها، انحراف آن از حالت افقی افزایش می یابد. در نیمکره شمالی، بیشتر باکتری های مغناطیسی، شمال دوست هستند، حال آنکه در نیمکره جنوبی بیشتر این باکتری ها جنوب دوست هستند. در نتیجه این باکتری های کف زی که با اکسیژن میانه خوبی ندارند، تحت تاثیر میدان مغناطیسی به سمت پایین شنا می کنند و در گل و لای بستر مدفون می شوند. اگر تلاطم آب آبگیر باعث آمدن باکتری های مغناطیسی به سطح آب شود، قطب نماهای ظریف و دست سازشان آنها را به سوی کف آبگیر هدایت می کند. بلورهای آهن ربای باکتری های مغناطیسی خلوص و ظرافت بسیار زیادی دارند. به کمک روش های مهندسی ژنتیک می توان مقدار زیادی از این بلورها تولید کرد. این آهن رباهای ظریف صنعت الکترونیک را متحول می سازند.

پایان

منبع:

NewScientist.com

انجمن نجوم soha دانشگاه پیام نور شهرضا

الف لورنز/ ترجمه؛ حسن سالاری