تبیان، دستیار زندگی

 عمارت را كریمخان زند برای پذیرایی از مهمانان و نمایندگان خارجی ساخته بود. بنایی با چهار شاه نشین و چهار اتاقك. عمارتی كه یك روز تنها بزرگان و شاهان در آن می توانستند حضور یابند امروز پذیرشگر انبوه مردمی است كه برای دیدن اشیای تاریخی از پشت شیشه ی این ویترین ها به عمارت كلاه فرنگی می آیند. آن عمارت امروز موزه ای است یادگار تاریخ گذشته شیراز. موزه پارس.

جایی که در آن قرآن های هفده من را می توانید ببیند كه روزی بالای دروازه قرآن قرار گرفته بود. بنایی با سقف مقرنس و نقاشی گل و برگ های سبز پیچك روی سقف. موزه پارس در سال 1315 در عمارت کلاه فرنگی شیراز که در باغ نظر قرار دارد تاسیس شد. این موزه در میانه بازار وکیل و ارگ کریم‌خانی و در واقع در عمارت کلاه فرنگی وکیل که آرامگاه کریم خان زند نیز در آن قرار دارد، تشکیل شده است.

در شاه نشین نخست از دو قرآن هفده من معروف دروازه قرآن كه شاه ابراهیم پسر شاهرخ تیموری در سال 832 ه.ق. و در سن دوازده سالگی به خط خود نوشته و چند قرآن كوچكتر كه آنها هم دست نویس هستند، نگهداری می شود. روی دیوار نیز پر از تابلو است. تصویری از سند ازدواج میرزا ابولقاسم و چند نقاشی «نقش زن» اثر صورتگر شیرازی. در شاهنشین دیگر قلمدان هایی است كار آقا صادق. 

در كنار قلمدان ها چند جعبه آرایش است و روبرویش آینه هایی با بوم الوان زر افشان. روی بوم آینه ها و جعبه ها نقاشی شده. گویی زنان اشراف زندیه آرایش افزارشان را در این جعبه ها می گذاشتند. در همین شاهنشین آرامگاه كریمخان زند قرار دارد.

تعدادی از قرآن‌های تاریخی؛ به خطی منسوب به امیرالمۆمنین علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از صحابه پیامبر (ص) و تابعین ایشان که در گذشته در مسجد عتیق شیراز نگهداری می‌شد در موزه نمایش داده می‌شود

در این موزه اشیایی از دوران قبل و بعد از اسلام نگهداری می‌‌شود و اگر قرار باشد آنها را در رده بندی تاریخی جای دهید، آثار موجود به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم می ‌شوند. از جمله آثار موجود در این موزه ظروف سفالی، مفرغی، کتب خطی، تابلو های نقاشی و آثار لاکی مربوط به ادوار مختلف می‌باشد.

برخی از این اشیا عبارتند از :

قرآن‌هاى نفیس خطى: یکى از آنها به خط حضرت على (ع) است و به حرم مطهر شاه ‌چراغ هدیه شده بوده است. دیگرى قرآن‌هاى خطى مربوط به سال 754 قمری که ملکه تاش خاتون آنها را به شاه‌ چراغ هدیه کرده است. همچنین قرآن معروف به هفده منى دروازه قرآن به خط سلطان ابراهیم، نوه‌ شاهرخ تیموری نیز دیده مى ‌شود.

تعدادی از قرآن‌های تاریخی؛ به خطی منسوب به امیرالمۆمنین علی (ع)، امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از صحابه پیامبر (ص) و تابعین ایشان که در گذشته در مسجد عتیق شیراز نگهداری می‌شد در موزه نمایش داده می‌شود. در میان قرآن‌های این موزه می‌توان به دو قرآن منحصر به فرد اشاره کرد که در مخزن موزه نگهداری می‌شود. یکی از این قرآن‌ها خط عثمان خلیفه سوم است که چندین قطره خون وی، به هنگام قتلش روی آن ریخته شده است.

ظروف مربوط به دوره ‌هاى پیش از اسلام، سلجوقیان و صفویه و همچنین شمشیر شخصى کریمخان زند که دو بیت زیر بر آن نوشته شده است:

این تیغ که شیر فلکش نخجیر است           شمشیر وکیل، آن شه کشورگیر است

پیوسته کلید فتح دارد در دست                آن دست که بر قبضه‌ى این شمشیر است

قلیان مینا کارى فلزى؛ متعلق به کریمخان، اشیا متعلق به کریم خان زند از جمله شمشیر وی، تابلوی تصویر کریم خان زند، اشیا لاکی، کتب خطی، سکه های زندیه، قلمدان های دوره زندیه، قابهای آینه، از سایر اشیای این موزه شهر شیراز است.

تعدادی تابلوى نفیس، آثار و اشیا موزه از دورانهای مختلف تاریخی انتخاب شده‌اند. تابلوهایی از نقاشان بنام قرن دهم و یازدهم همراه با چند نقاشی از لطفعلی صورتگر نقاش قرن سیزدهم. 

قباله ازدواج مستوفی‌ الممالک: قباله های ازدواج از قرون یازدهم و دوازدهم و تصاویری از کریم خان و لطفعلی خان زند نیز در این موزه به چشم می خورد که در میان آن‌ها می‌توان به قباله‌ای از ازدواج میرزا حسن مستوفی الممالک؛ یکی از رئیس الوزارهای مشهور تاریخ معاصر، اشاره کرد.

موزه پارس در سال 1315 تاسیس شد  این موزه در عمارت کلاه فرنگی شیراز که در باغ نظر واقع شده است قرار دارد . موزه پارس در میانه بازار وکیل و ارگ کریم‌خانی قرار دارد .آرامگاه کریم خان که مربوط به دوره زند است در این مکان قرار دارد.کریمخان زند در میان باغ نظر، عمارت هشت ضلعی زیبایی(ساختمان کلاه فرنگی ) ساخت که در روزگار او این عمارت باشکوه محل پذیرایی از میهمانان، سفیران خارجی وانجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بوده است.ساختمان کلاه فرنگی شیراز(موزه پارس) در میان باغ نظر بنا شده است. باغی با سروهای آزاد، درخت‌های نارنج و بنایی با معماری کاملا ایرانی. نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی هشت ضلعی است با  کاشی نگاره‌های گل و مرغ تزیین شده و در بالای عمارت اسپرها و لچکیهای کاشیکاری شده بنا را زیبا کرده است، این نگاره‌ها به قرنیه در چهار ضلع منظرهٔ شکارگاه و روایت بر تخت نشستن حضرت سلیمان را نشان می‌دهد.بنایی با چهار شاه نشین و چهار اتاقک. نقش‌های آجری ، کاشی کاری و نگارگری و استفاده از ازاره‌های یک تکه که در محل زاویه هیچ برشی نداشته از ویژه گی‌های معماری این بنا است.گچ بری‌های دوره زندیه شامل مقرنس و قطاربندی‌های بسیار ساده است که توسط لایه چینی و کلاه کاری تزئین شده اند.یکی از ویژگی‌های تزئینات درونی بنا، کاربرد گل و مرغ شیرازی است که در نگارگری دوره زند به چشم میخورد. در چهار سوی ساختمان چهار آب نما  وجود داشته که آب نمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفته و تخریب شده استفضاهای درونی عمارت یک بخش مرکزی وچهار شاه نشین جانبی دارد, یک آب نمای یک پارچه از سنگ مرمر در کف فضا طراوت فضای داخلی را موجب گردیده است موزه پارس را به اسامی باغ نظر ، عمارت چهارفصل ، باغ حکومتی ، عمارت کلاه فرنگی نیز میخوانند.باغ نظر را کریم خان زند بنا کرده و در این باغ عمارت‌های دیگری هم ساخته شده بود اما فقط عمارت کلاه فرنگی برجا و از کل عمارت هم فقط عمارت هشت ضلعی فعلی باقی مانده است. دیوارهای بنا با کاشیکاری‌های زیبا تزیین شده است و علاوه بر گل و بوته مرسوم مجلس بزم را هم ترسیم کرده است. در دوسوی هر در چهار مجلس گل و بوته و چهار مجلس بزم رسم شده است.در حیاط پشت و جلوی عمارت مانند سایر معماری‌های ایرانی وجود حوض بزرگ زینت بخش حیاط و درختان است .دو سری سنگواره در حیاط عمارت به چشم میخورد که هر اهل ذوقی را به تماشا دعوت میکند .این سنگواره در سمت راست حیاط از درب ورودی اصلی عمارت به چشم میخورد.و این سنگواره‌ها در انتهای حیاط مشرف به حوض بزرگ قابل رویت هستند.در گوشه سمت چپ حیاط هم نمادی از کوزه‌ها قرار گرفته است.پس از فوت کریمخان ( فوت 1150 هجری شمسی معادل 1193 هجری قمری)  ایشان را در این عمارت به خاک سپردند اما آقا محمدخان در سال 1206 قبر وی را نبش کرد و استخوانهایش را به باغ گلستان منتقل و دوباره در زمان پهلوی استخوانها به این مکان بازگشت. بروی سنگ قبر کریمخان که از مرمرسفید است این شعر حک شده است :ای دل ریش مرا با لب تو حق نمک       حق نگهدار که من میرم الله معکتوئی آن گوهر پاکیزه که در عالم قدس       ذکر خیر تو بود حامل تسبیح ملکاین عمارت در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش شادروانان علی اصغر حکمت شیرازی ، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان اولین موزه شهرستانهای کشور مشغول به فعالیت شدآثار موجود در موزه پارس به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم می‌شود. برخی از اشیا موزه از دوران قبل از تاریخ مانند کوزه‌ها و اشیا سفالی درکنار سوزن دوزیهای دوره صفویه و زندیه قرار گرفته که بنوعی تلفیقی از دودوران تاریخی حاکم بر سرزمین پارس است .موزه پارس به عنوان قدیمی‌ترین موزه استان فارس آثار ارزشمندی از اشیای فلزی ، سفالی ، انواع سکه‌ها و مهرها و....از هزاره چهارم پیش از میلاد تا دوره معاصر را در خود جای داده است.قلیان مینا کارى فلزى؛ متعلق به کریمخان،اشیا متعلق به کریم خان زند از جمله شمشیر وی، ظروف مربوط به دوره هاى پیش از اسلام، سلجوقیان و صفویه ,تابلوی تصاویر کریم خان زند،اشیا لاکی، کتب خطی، سکه‌های زندیه، قلمدان‌های دوره زندیه ، قابهای آینه و تابلوهای نفیس ازنقاشان بنام قرن دهم و یازدهم همراه با چند نقاشی از لطفعلی صورتگر نقاش قرن سیزدهم ازدیدنی‌های این موزه استروی شمشیر شخصى کریمخان زند که دو بیت زیر بر نوشته شده است:این تیغ که شیر فلکش نخجیر است     شمشیر وکیل، آن شه کشورگیر است       پیوسته کلید فتح دارد در دست           آن دست که بر قبضه‌ى این شمشیر استتابلوی معروف (کریم خان در حال کشیدن قلیان) هم در این موزه قرار دارد. در این تابلو درباریان زند مثل شیخ علی خان، صادق خان، زکی خان و لطفعلی خان زند نیز به تصیور کشیده شده اند. این تابلو اثر جعفر نقاش دوره زنده است.در این موزه  آثار نقاشان معروف دوره زندیه مثل آقا صادق، میرزا بابا نقاشباشی و جعفر و آثاری از نقاشان معاصر مثل صدرالدین شایسته و میر مصور (شاگردان کمال‌الملک) به چشم میخورد.در ضلع غربی محوطه باغ ، سنگ مدور و استوانه ای شکل ، معروف به لوح تاریخ ،نگهداری می‌شود. روی این سنگ سه کتیبه با خطوط ثلث نسخ پهلوی و خط نستعلیق مربوط به سه دوره تاریخی سلجوقی ، صفوی و قاجاریه حک شده است.مجموعه ۳۰ جلد قرآن به خط یحیی الجمالی الصوفی که در قرن ۸ هجری قمری در زمان شاه ابواسحاق اینجو و به دستور خاتون نوشته شده است همراه با مجموعه ای از نقاشی‌های آب رنگ لطفعلی صورتگر شیرازی در این موزه قرار دارد.قباله‌های ازدواج از قرون یازدهم و دوازدهم  در این موزه وجود دارد در میان آن‌ها می‌توان به قباله‌ای از ازدواج میرزا حسن مستوفی الممالک؛ یکی از رئیس الوزارهای مشهور تاریخ معاصر، اشاره کرد.قرآن هفده من  در اوایل سده نهم هجری قمری به دست سلطان ابراهیم بن شاهرخ تیموری به خط محقق نوشته شد,این قرآن که ابتدا بر سردر دروازه قرآن در محل تنگ الله اکبر شیراز نگهداری می‌شد، در سال ۱۳۱۶ هجری شمسی به موزه پارس منتقل شد. در بین عوام معروف بود که هر برگ این قرآن ۱۷ من ، و مجموع وزن این قرآن نیز ۱۷ من می‌باشد و این را معجزه این قرآن می‌دانستند. وزن قرآن ۴۰ کیلوگرم و (دوجلد) می‌باشد,قطع قرآن ۷۲*۴۸ سانتی متراست,قطر آن بیش از ۲۵ سانتی متر است و ۶۰۰ برگ دارد ,هر  صفحه آن شامل ۱۱ سطر است.در حاشیه برگ‌های آن مهر و یادگارهایی از شخصیت هایی در دوره‌های مختلف نگاشته شده است.این قرآن با خط محقق بسیار قوی با قلم ۳ دانگ نوشته شده است.قرآن‌هاى نفیس خط دیگری در این موزه قرار دارند که  یکى از آنها به خط حضرت على (ع) است و به حرم مطهر شاه چراغ هدیه شده بوده است. دیگرى قرآن‌هاى خطى مربوط به سال ۷۵۴ قمری که ملکه تاش خاتون آنها را به شاه چراغ هدیه کرده است.تعدادی از قرآن‌های تاریخی خطی منسوب به امام حسن (ع)، امام صادق (ع) و چند تن از صحابه پیامبر (ص) و تابعین ایشان که در گذشته در مسجد عتیق شیراز نگهداری می‌شد در موزه نمایش داده می‌شود. یکی از این قرآن‌ها خط عثمان خلیفه سوم است که چندین قطره خون وی، به هنگام قتلش روی آن ریخته شده است.این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
.منبع : سایت