• مشکی
  • سفید
  • سبز
  • آبی
  • قرمز
  • نارنجی
  • بنفش
  • طلایی
انجمن ها > انجمن شمال > صفحه اول بحث
لطفا در سایت شناسائی شوید!
شمال (بازدید: 824)
شنبه 5/5/1392 - 14:24 -0 تشکر 626291
پل های قدیمی استان مازندران

http://www.tamaddone.blogfa.com/post-16.aspx
الهام قادی - دانشجوی كارشناسی ارشد مردم شناسی دانشگاه تهران

تاریخچه پل سازی در ایران

 

پل های اولیه:

شاید دست یابی به این سوال که پل سازی از چه زمانی و توسط چه کسانی آغاز شده مشکل باشد، ولی بدون شک انسان در هر دوره، با هر وسیله ای ممکن به مقابله با مشکلات و موانعی که طبیعت برایش به وجود آورده پرداخته و سعی نموده که با فکر و تدبیر این موانع را از سر راه خود بردارد.
قطعاً از همان هنگام که بشر توانست برای گذر از جویها و رودخانه های کوچک ، از ابتدایی ترین راه یعنی استفاده از تنه درختان استفاده کند، می توان گفت کار پل سازی آغاز شده است.
چنین به نظر می رسد که انسان در مراحل بعدی ، تجربیات گذشته را به کار گرفته و برای عبور از رودهای عریض و کم عمق و یا مسیلها ، این گونه چاره اندیشیده که در هنگام کم آبی در وسط آن تکیه گاهی ساخته و تنه درختان بلند در دو سوی این ساحل و این تکیه گاه قرار داهد و بدین وسیله مشکل عبور و مرور را در این موارد حل نماید.( فرشاد ، مهدی ، تارخ مهندسی در ایران، ص 356)

شنبه 5/5/1392 - 14:25 - 0 تشکر 626292

پل سازی در دوران اسلامی :


      با ورود اعراب مسلمان به ایران و انقراض سلسله ساسانیان تقریباً پیشرفت معماری به خصوص پل سازی         


        برای یک یا دو قرن کند گردید و سیر نزولی داشته و این مسئله به سه عامل بستگی داشت:


1)     اعراب از سرزمینی آمده بوده اند که فاقد رودخانه بزرگ و در نتیجه پل های مهم بود.بنابراین می توان گفت که با این اوصاف ، اعراب فاقد امکانات علمی کافی درباره معماری و به خصوص پل سازی بودند.


2)     فقدان امکانات و آشنا نبودن به موقعیت محلی


3)     اشتغال اعراب به مسائل نظامی ، سیاسی ، فرهنگی فرصتی برای احداث پل برایشان نگذاشته بود.



و به همین جهت هنگام لشکرکشی و یا در موارد ضروری دیگر اعراب کماکان مجبور به استفاده از پلهای دوران قبل بودند و احتمالاً به وسیله معماران بومی تعمیراتی جزئی نیز در آن به عمل می آوردند و احیاناً اگر احداث پل صورت می گرفت بیشتر از سوی متمکنین و افراد خیر صورت می گرفت.


به طور کلی در دوران اسلامی پل سازی به دو صورت انجام می گرفت:


1)     احداث پل که از قرن چهارم به بعد پیشرفت زیادی نمود.


2)     تعمیر و بازسازی پلهای قدیمی.

شنبه 5/5/1392 - 14:25 - 0 تشکر 626293

پل سازی در عصر صفویه :


هرج و مرجی که پس از مرگ سلطان ابوسعید در سراسر ایران به وجود آمده بود با ظهور شاه اسماعیل صفوی و سرکوب شدید متمردین و شورشیان فروکش کرد و آرامش بر پایه قدرت پدید آمد و زمینه را برای اصلاحات دوره شاه عباسی فراهم آورد.


با روی کار آمدن شاه عباس و از هنگامی که اصفهان به پایتختی برگزیده شد این شهر به عنوان یکی از درخشانترین شهرهای شرق گسترش یافت و بار دیگر تمام نیروهای هنری کشور را در خود متمرکز کرد.بدین ترتیب اصفهان آیینه تمام نمای هنر معماری دوران صفوی شد. در این شهر مساجد و میدانهای با شکوه ، قصر و خیابانهای متعدد ساخته شد. برای عبور از رودخانه زاینده رود ، پلهای عظیم احداث شد، برخی از این پلها در شهر اصفهان مستقیماً زیر نظر شاهان صفوی و دستگاه حکومتی ساخته می شد و ابتکارات بیشتری در آن به کار می رفت. پل های سی و سه پل ، پل خواجو، و پل جویی علاوه بر تأمین عبور و مرور ، محل تفرج شاه و درباریان و گاه سفرای کشورهای خارجی در این عصر به شمار می رفته است.


احداث پل در این دوره فقط به بیرون از شهرها و مسیر جاده ها محدود نمی شد ، در داخل شهرها نیز پل سازی صورت می گرفت.


با بررسی دوره های مختلف از دوران اسلامی تا زمان صفویه ، هیچ دوره ای از تاریخ ایران راه سازی و احداث ساختمان های مربوط به آن یعنی پل و کاروانسرا ، همچون دوران صفویه گسترش نیافته است و اکثر پل هایی که امروزه در گوشه کنار این سرزمین پهناور به چشم می خورد از آثار ارزنده مربوط به این عصرمی باشد.


یکی از راه ها ی ساخته شده در این عصر مربوط به راه شمال می باشد.

شنبه 5/5/1392 - 14:25 - 0 تشکر 626294

پل سازی در دوره قاجاریه :


در زمان حکومت سلاطین قاجاریه حوادث ناگواری در ایران روی داد که منجر به ضعف کشور و تجزیه بخشهایی از آن و متزلزل شدن اساس استقلال ایران شد. بروز جنگهای متعدد ، بی لیاقتی پادشاهان ، بی نظمی امور، خیانت و نفاق امرا و کارگزاران دربار باعث شد که وقت پادشاهان مستبد و هوسران صرف جنگها و یا خوش گذارنی درباریان و ایجاد حرمسرای خویش شود. به همین جهت اقدام مهمی در زمینه اصلاحات کشور صورت نگرفت و اکثر راه ها همان راههایی بودند که پیش از آن در زمان صفویه ساخته شده بود. منجمله راه هایی که در دوره قاجاریه احداث شد دو راهی بود که تهران را از راه رشته کوه های البرز به مازندران مرتبط می ساخت که در زمان امیرکبیر ساخته شد.


راه هایی که در دوره قاجاریه احداث شد عبارتند از :


1)     راه تهران چالوس ، که ناصرالدین شاه دستور ساخت آن را داد.


2)     راه هراز که در همان مسیر شاه عباسی که به مرور از بین رفته بود ساخته شد.


بعد از مرگ امیرکبیر اکثر راهها و پلهایی که در زمان قاجاریه آباد بود و یا نشانه ای از اصلاحات امیرکبیر داشت به علت اهمال مسئولین وقت رو به ویرانی نهاد. با این احوال حکومت وقت قادر نبود رأساً نسبت به ایجاد راهها ی مناسب اقدام کند و ساختن این راهها به موسسات و شرکتهای مختلف داخلی و خارجی واگذار  کرد.

شنبه 5/5/1392 - 14:26 - 0 تشکر 626295

موارد استفاده از پل ها


پل و پل بند ها که در ایران ساخته می شد کاربردهای اساسی و گاه متفاوت داشت و معماران و طراحان آن از تأسیس این نوع بناها چند هدف داشتند :


1)     هدف اصلی از احداث پل تأمین راه ارتباطی در ساحل رودخانه جهت عبور و مرور مردم و گاه لشکرکشی های بزرگ ضرورت ساخت پل را ایجاب می کرد.


2)     نیازی که در سرزمین ایران به آبیاری اراضی وسیع کشاورزی احساس می شد، معماران و مهندسین را بر آن داشت تا بر روی رودخانه هایی که از زمین های مجاور خود پست تر بودند بند هایی بسازند و آب را تا حد مطلوب برای آبیاری بالا بیاورند.


3)     آب رسانی، برای رساندن آب از ساحل یک رودخانه به ساحل دیگر استفاده می شد.


4)     تفرجگاه ، شاید نخستین بار در زمان صفویه از پل ها به عنوان تفرجگاه به خصوص جهت استفاده  پادشاهان آن عصر مورد استفاده قرار می گرفت.به گفته مورخین دو پل بزرگ و معروف خواجو و سی و سه پل ، سالیان متمادی شاهد اجرای مراسم گل ریزان در نوروز و جشن آبریزان در تیرماه توسط شاهان صفوی به خصوص شاه عباس اول بوده است.( کتاب زندگی شاه عباس اول ، چ2، ص 318)


در دو پل فوق دو منظور یعنی استفاده عملی و تفریحی در نظر گرفته شده ، نظیر آن تا اوایل قرن 20 در هیچ جای دنیا وجود نداشته است.با مقایسه این بنا با بناهای اروپائی نشان می دهد که تازه اروپائی ها در اوایل قرن 20 متوجه کاربرد تفریحی، بناهای عمومی شدند.

شنبه 5/5/1392 - 14:26 - 0 تشکر 626296

معماری پل ها


 اغلب اجزائی که در معماری پلها به کار می روند ،عبارتند از :


ü     پایه ها : با بررسی ویرانه های بجای مانده از قدیمی ترین دوران پل سازی یعنی هخامنشی ، در می یابیم که پل سازی پیشینیان با آنکه در عهد خود یکی از شاهکارها بوده ولی به علت عمیق بودن و سط برخی از رودخانه ها و عدم وجود اسباب و ابزار پی کنی و در نتیجه عدم رعایت نکات فنی و عمق نامناسب پی های قسمت میانی پل ، پایه ها نیز بتدریج در اثر شسته شدن ویران شده اند. متأسفانه بر اثر مرور زمان و تأثیر عوامل طبیعی مانند آب ، باد ، گرما و سرما و عدم مقاومت مصالح مصرفی در پایه ها ، از پلهای این دوره آثار کمی به جا مانده و تنها بر گذرگاه بعضی از رودخانه ها و در مسیر شاهراه هائی معدود، آثاری از پیکرهای ویران پایه های منتسب به این دوره به چشم می خورد.در دوره ساسانی پایه ها شکل تکامل یافته تری به خود گرفت و از وسعت بیشتری برخوردار شد.پایه های پلها در عهد ساسانی دارای مقطع مستطیل شکل و دارای ابعاد بزرگتری می باشند.

شنبه 5/5/1392 - 14:26 - 0 تشکر 626297

ü     طاق دهانه ها :هرچند از دوره هخامنشی و اشکانی پل سالمی باقی نمانده و یا به علت بازسازی و باز پیرائی پل های این دوران ، در عهد ساسانی و یا به علت گستردگی وجود پلهای دوره ساسانی ، از چگونگی و فرم طاقها ی پلهای این دوران جز در موارد استثناء اطلاع دقیقی در دست نیست ولی بدون تردید قوسهائی که در این دوران به کار می رفته در دوره ساسانی به حد تکامل خود رسیده است.با بررسی قوس دهانه در پلهای بجای مانده از دوران ساسانی توفیق معماران آن عصر در احداث طاقهای هلالی مرتفع به خصوص پوشش دهانه های بزرگ آن هم با مصالح سخت عملاً روشن می شود.اما دوران اولیه اسلامی به تدریج طاقهای تیزه دار یا جناغی به صور مختلفش برای ساخت طاقها برگزیده شد و تا قرن دهم به همان فرم اصلیش اجرا شد اما ، در دوره صفوی فرم طاق دهانه های پل به خیز کمتری تمایل پیدا کرد و به نام شاه عباسی به طاق عباسی مشهور است رواج یافت.( زمرشیدی ، حسین ، طاق و قوس در معماری ایران ، ص 153)

شنبه 5/5/1392 - 14:27 - 0 تشکر 626298

احداث اتاق :در برخی از پلها ، معمار با ذوق برای آنکه از فشار طاقها به پایه بکاهد و در ضمن از فضای دو طرف تیزه طاق منتهای استفاده را کرده باشند اتاق و مال بند را احداث نموده و پلکانی را نیز جهت دستیابی به آن ساخته اند.

شنبه 5/5/1392 - 14:27 - 0 تشکر 626299

میل راهنما : راه حل دیگری که جهت خنثی سازی نیروی رانش وجود دارد احداث میل بر روی پایه ها می باشد. در عین حال با توجه به اهمیت قرینه سازی در معماری ایران تنوع و زیبایی در شکل عمومی پل را نیز ارائه می دهد.پاره ای از باستان شناسان این میلها را میل راهنمائی دانسته اند که وظیفه راهنمائی مسافران را درشب  و هوای نامساعد و مه آلود ، به سوی تنها معبر مطمئن پل ، برعهده داشته است. اگر این میلها در ابتدای پل و به عنوان دروازه ورودی پل تعبیه می شد قطعاً نقش میل راهنما را ایفا می کند.

شنبه 5/5/1392 - 14:27 - 0 تشکر 626300

جان پناه :برای مردم و با کاروانهائی که در شب و یا روزهای مه آلود و در هنگام بارش برف و باران   قصد عبور از پلها را داشته اند، هر لحظه خطر سقوط در آب آنها را تهدید می کرد، به همین جهت طرفین گذرگاه پل همواره به وسیله دیوارهای کوتاهی که گاه به ندرت ارتفاع آن به 5/1 متر می رسید حفاظت می شده است.این دیوارها را جان پناه نیز می گویند. به همین جهت است که وجود جان پناه در پلها از مهمترین مسأله امنیتی به شمار می رود.

شنبه 5/5/1392 - 14:28 - 0 تشکر 626301

کتیبه : برخلاف اکثر بناها، چون مساجد ، بقاع و مدارس که دارای کتیبه ، مشتمل بر تاریخ احداث یا مرمت بنا هستند، اغلب پلها فاقد این امتیازند و فقط معدود پلهائی را می توان یافت که دارای کتیبه یا سنگ نبشته هستند.( برای مثال پل دختر میانه از آثار قرن هشتم است دارای کتیبه ای به خط کوفی بوده که موریه در سفرنامه ایران ارمنستان از آن یاد می کند).

برو به انجمن
انجمن فعال در هفته گذشته
مدیر فعال در هفته گذشته
آخرین مطالب
  • آلبوم تصاویر بازدید از کلیسای جلفای...
    آلبوم تصاویر بازدید اعضای انجمن نصف جهان از کلیسای جلفای اصفهان.
  • بازدید از زیباترین کلیسای جلفای اصفهان
    جمعی از کاربران انجمن نصف جهان، در روز 27 مردادماه با همکاری دفتر تبیان اصفهان، بازدیدی را از کلیسای وانک، به عمل آورده‌اند. این کلیسا، یکی از کلیساهای تاریخی اصفهان به شمار می‌رود.
  • اعضای انجمن در خانه شهید بهشتی
    خانه پدری آیت الله دکتر بهشتی در اصفهان، امروزه به نام موزه و خانه فرهنگ شهید نام‌گذاری شده است. اعضای انجمن نصف جهان، در بازدید دیگر خود، قدم به خانه شهید بهشتی گذاشته‌اند.
  • اطلاعیه برندگان جشنواره انجمن‌ها
    پس از دو ماه رقابت فشرده بین کاربران فعال انجمن‌ها، جشنواره تابستان 92 با برگزاری 5 مسابقه متنوع در تاریخ 15 مهرماه به پایان رسید و هم‌اینک، زمان اعلام برندگان نهایی این مسابقات فرارسیده است.
  • نصف جهانی‌ها در مقبره علامه مجلسی
    اعضای انجمن نصف جهان، در یك گردهمایی دیگر، از آرامگاه علامه مجلسی و میدان احیا شده‌ی امام علی (ع) اصفهان، بازدیدی را به عمل آوردند.