تبیان، دستیار زندگی

جایگاه نفش درخت در قالی

منشا اصلی این طرح در راور کرمان است. از آنجایی که این منطقه کویری می باشد، مردم این سرزمین همیشه در رویای مرتع سرسبز، آب و باغ های روح بخش بوده و آنان سعی داشتند آنچه را که در ذهنشان آرزو بوده را در تاروپود فرش زنده کنند.این قالی ها مملو از برگ ها، گل ها، حیوانات، درختان سبز سرو و آبگیرهایی که طراوت جنگل های سایه دار و انبوه را در ذهن بیننده تداعی می کند.

مجموعه عناصر طرح های درختی (گل ها، درختچه ها، گیاهان و ...) به صورتی یکسان و گاه متفاوت و جدا از هم با ارایش زیبا متن این طرح را در برمی گیرد.طرح درختی بر اساس عناصر موجود در فرش عبارتند از: سبزیکار، حیواندار، گلدار، سراسری و ...

تنوع نقش و رنگ در این فرش ها زیاد است.بیشتر فضای سبز، طبیعت، حیوانات و جنگل ها را دربرمی گیرد و معمولا به صورت یکسره می باشد.

نقش درختی سبزیکار

نقش سبزیکار از ابداعات (حسن خان شاهرخی) در اواخر قرن 19 می باشد. این طرح سرشار از گل های طبیعی است که بیشتر نسترن می باشد.برگ هایی است که گاه با حاشیه و گاه بدون حاشیه بافته می شود و از کثرت گل، گیاه و زمینه سبزرنگ به سبزیکار معروف است.

حاشیه در طرح سبزیکار معروف به حاشیه سرخود، درباری یا شکسته است با پهنای نسبتا زیاد، اغلب با شاخه پیچ های مزین به برگ زیتون از متن فرش جدا می شود.

نوعی از طرح سبزیکار با نام آب نما معروف است به این دلیل که ترنج میانی از آب و جویباری است در داخل مربع یا مستطیل و از گل های رنگارنگ تشکیل شده است.

نقش درختی حیواندار

زمینه این طرح ها تداعی کننده ی بیشه زاری است که در جای جای آن حیوانات مختلفی از قبیل اهلی و وحشی در لابلای علف ها و درختان به جست و خیز و استراحت مشغولند.پرندگان در بالای شاخسار درختان به نظاره آنان کمر بسته اند.

حاشیه این طرح ها پهن می باشد و اکثر نقوش متن فرش با اندکی تغییر در ابعاد کوچک تر در آن وجود دارد. این طرح ها قرینه نداشته و عاری از هرگونه قرینه سازی است.ولی تقسیم بندی حیوانات و گیاهان و درختچه ها در متن به نحواحسن و در نهایت هماهنگی و تعادل در تمام جوانب ان به چشم می خورد.

نقش درختی حیواندار در بین قالی های محرابی کرمان هم مشاهده می شود و با نام محرابی درختی حیواندار خوانده می شود.

در این جا به بررسی نمونه ای از این فرش می پردازیم:

این فرش مربوط به سال 1280 (ه.ش) می باشد ونامی از طراح و بافنده ی آن در دست نیست. در متن فرش همانطور که مشاهده می شود درختی است کاملا رویایی در طرح و رنگ که بر درخت به جای برگ، گل و به جای گل، دسته گل طراحی شده است. درخت بید مجنون می باشد که برای جلوه گری بیشتر درخت، شاخ و برگ آن به سمت های مختلف، گاه به زیرو گاه به سمت آسمان ترسیم شده است.

با کمی توجه به آشیان پرندگان در لابلای شاخه های درخت و تصویر پرندگان متوجه می شویم که این صحنه ها رئال و طبیعت گرایانه می باشند و در این میان صحنه شکار جوجه ی پرندگان توسط اژدها و نحوه ی برخورد پرندگان در این صحنه بیان کننده یک رویداد کاملا طبیعی است، پرندگان نزدیک به صحنه دچار ترس، پرندگان با کمی فاصله بیشتر متحیر و پرندگان با فاصله بیشتر از این صحنه در کمال آرامش و بی توجه به این موضوع می باشند.

در حوضچه پائین فرش کاملا حیات و بقای عمر حیوانات در جریان است و به گونه ای طراحی شده که گویی آب جریان دارد.

قابل ذکر است که گفته شود شیوه طراحی و رنگرزی و بافت آب در این فرش به فرش باغ بهشت بسیار شباهت دارد.در هر دو فرش، آب دارای جریان و حرکت، دارای عمق و نشان دهنده تعادل در طبیعت می باشد و این تعادل در اینجا با حرکت زنده و روان ماهی و مرغابی ها، نحوه رسم آن ها و همچنین شکار کرم توسط یکی ار مرغابی ها چرخه حیات را به نمایش گذاشته و هماهنگی کامل با طبیعت دارد.

رنگ اصلی زمینه فرش سرمه ای سیر و در بالای زمینه سبز مغز پسته ای می باشد. دلیل انتخاب این دو رنگ به احتمال زیاد برای القا ی بعد و پرسپکتیو قوس قسمت فوقانی بوده و در اینجا گویا از ایوانی با سایبانی قوسی به فضایی مملو و پر از گل و گیاه و حیوان نظاره گر می باشیم.

عناصر در حاشیه فرش عبارتند ار: دسته گل و بیدمجنون که با متن هماهنگی دارد و 40 بار در حاشیه تکرار شده است . طراحی، رنگرزی و بافت این فرش مقارن با اوایل دوره اوج گیری فرش کرمان انجام گرفته است.

 منبع : سایت تبیان زنجان