تبیان، دستیار زندگی

در این نظریه، اصل بر ایجاد پیوند میان «استقلال و آزادی رسانه ها» و «وظایف و مسئولیت های اجتماعی» آن هاست که تأکید می کند رسانه ها باید در عین پاسخگویی به نیازهای مخاطبان، در برابر فعالیت های خود مسئولیت نیز داشته باشند و وظایف اجتماعی خود را محدود به گیرندگان پیام یا مالکان رسانه ها ندانند. مضمون اصلی این نظریه این است که آزادی و مسئولیت، دو روی یک سکه هستند و همان گونه که رسانه ها حق دارند از دولت و سایر نهادها انتقاد کنند، مسئولیتی نیز در قِبال مصالح و منافع ملی و پاسخ به نیازهای جامعه دارند.
«مدافعان نظریه مسئولیت اجتماعی معتقدند که تحقق این نظریه باعث می شود که بین سه اصلِ به ظاهر ناسازگارِ آزادی فردی و آزادیِ رسانه ها از یک سو و تعهد رسانه ها در برابر جامعه از سوی دیگر، سازگاری ایجاد گردد و برای مقابله با تعارض های نظریه ی مطبوعات آزاد در عرصه تجربی، راه حل مناسب پیدا شود» (معتمدنژاد، 281:1386).
از دیدگاه مدافعانِ نظریه ی مسئولیت اجتماعی، برای رویارویی با تعارض های نظریه ی مطبوعات آزاد، دو راه حل زیر از اهمیت خاصی برخوردارند:
1. توجه به توسعه ی نهادهای عمومی و مستقل برای اداره ی مؤسسات رادیویی و تلویزیونی، به تأمین عینی گرایی و حفظ استقلال آن ها در برابر دولت و مؤسسات تجاری و ایفای وظایف خاص این رسانه ها در برابر جامعه کمک می کند و زمینه های توسعه ی بیشتر نظریه ی مسئولیت اجتماعی را فراهم می سازد.
2. حمایت از توسعه ی حرفه ای گرایی مطبوعات و رسانه های دیگر، از طریق ارتقای کیفی استانداردهای عملی روزنامه نگاری و پیشبرد «خودساماندهی» فعالیت های حرفه ای روزنامه نگاران، مسئولیت اجتماعی مورد نظر را تقویت می کند(همان: 2-281).
مک کوایل اصول اساسی نظریه ی مسئولیت اجتماعی را به شرح زیر خلاصه کرده است:
•رسانه ها باید برخی تعهدات و وظایف را در برابر جامعه بپذیرند و آن ها را انجام دهند.
•برای تحقق این تعهدات، باید به استانداردهای حرفه ای خبری مانند حقیقت، صحت، عینیت و توازن توجه فراوانی معطوف شود.
•رسانه ها با پذیرش و ایفای تعهدات موردنظر، باید به خودانضباطی حرفه ای خویش در چارچوب قوانین و نهادهای موجود بپردازند.
•رسانه ها باید از آن چه ممکن است به جنایت، خشونت یا بی نظمی در کشور یا هتک حرمت گروه های اقلیت منجر شود، پرهیز کنند.
•رسانه ها به عنوان یک مجموعه ی کلی، باید کثرت گرا باشند و با ایجاد امکان دسترسی به دیدگاه های مختلف و تأمین حق جواب، انعکاس دهنده ی تعدد و تنوع اندیشه ها در جامعه ی خویش باشند.
•جامعه و مخاطبان رسانه ها، با توجه به تعهدات و وظایف اجتماعی موردنظر، حق دارند خواستار رعایت استانداردهای عالیِ حرفه ای در فعالیت های روزنامه نگاری باشند و در صورت لزوم، برای تأمین و تضمین منافع و مصالح عمومی در این زمینه، مداخله کنند.
•روزنامه نگاران و همکاران حرفه ای رسانه ها، باید در برابر جامعه و همچنین کارفرمایان خود و بازار، پاسخگو باشند(مک کوایل، 171:1382).
منبع : مهدی زاده، سید محمد، (1389)؛ نظریه های رسانه: اندیشه های رایج و دیدگاه های انتقادی، تهران: نشر همشهری، چاپ اول 1389.