تبیان، دستیار زندگی

به گزارش خبرنگار مهر، اگر چه خبر تخریب بخشی از یکی از خانه های موجود در مجموعه دارویی گرگان چندی است که در محافل خبری و بین مردم شنیده می شود اما سئوال اصلی اینجاست که ریشه این تخریب و بی توجهی به میراث فرهنگی و تاریخی ناشی از چیست؟.

هرچند شهرداری گرگان به عنوان متهم تخریب بخشی از اثر ملی ثبت شده خانه تاریخی شناخته می شود اما بنظر می رسد ریشه اصلی این اتهام را باید در بخش میراث فرهنگی و متولیان این بخش جستجو کرد.

طبق قانون حراست و حفاظت از بناهای تاریخی و ملی و ثبت شده از مهمترین وظایف میراث فرهنگی است و کوتاهی از این وظیفه سبب تخطی بخش خصوصی و دولتی و دست اندازی به این بخش خواهد شد که در این صورت جرم میراث فرهنگی نیز کمتر از شهرداری نخواهد بود.

قربان عباسی مدیرکل میراث فرهنگی گلستان در عین حال با بیان اینکه این بناهای تاریخی میراث ما هستند، تصریح کرد: شهرداری و یا هر نهاد دیگر باید در مورد تخریب این موارد با ما مشورت کنند.

این اظهار نظر مدیرکل میراث فرهنگی درحالیست که طبق قانون هر گونه تخریب، صدمه زدن و تغییر کاربری و معماری اثر ملی ثبت شده خلاف قانون بوده و دارای پیگرد قانونی و قضایی است.

خانه دارویی در محدوده بافت تاریخی گرگان واقع شده که به عنوان هویت و بافت ارزشمند منطقه به شمار می رود، این محدوده 150 هکتار وسعت دارد و در سال 1310 هجری شمسی ثبت ملی شده است.

دانشجوی دکتری و کارشناس ارشد ابنیه و بافتهای تاریخی در گفتگو با خبرنگار مهر می گوید: بافت تاریخی گرگان دارای محدوه اصلی و فرعی مشخص شده ای است و محلات قدیمی و قاجاریه گرگان را شامل می شود.

حسین کتولی افزود: بافت تاریخی گرگان سال 1310 ثبت ملی شد و قدیمی ترین پرونده های ثبتی را دارد و برای ثبت بافت تمامی عناصر بافت شامل تک بناها، گذرها و حتی ها درخت ها و فضای پر و خالی بصورت مجموعه بهم پیوسته در نظر گرفته می شود.

وی اظهار داشت: صدمه زدن، تغییر هویت و ماهیت، از بین بردن خط آسمان، از بین بردن شاخصه های اصلی معرف بافت به هر شکلی تخریب و صدمه زدن به بافت می شود.

وی عنوان کرد: همچنین یک بخشی از بناها و مجموعه ها هستند که داخل بافت تاریخی قرار دارند و بطور انفرادی کد ثبت جدا دارند مانند مساجد امامزاده ها، چندین خانه تاریخی .

کتولی گفت: خانه های تاریخی گرگان، خانه چند حیاطه و چند ساختمانه بودند و یک بنای منفرد را بصورت خانه نداریم مثلا خانه خراسانی ها، تقوی ها، باقری ها و مفیدی ها تکمیل شده از چند ساختمان بودند که در دوره های مختلف تاریخی ساخته شدند و با همدیگر مجموعه خانه تاریخی را می سازند.

این کارشناس ارشد ابنیه و بافت تاریخی گفت: این خانه ها به دلیل بهم پیوستگی، تاریخ مشترک و عرصه مشترک که از طریق سند دارند، کد ثبتی واحد دریافت کرده اند.

وی گفت: مثلا وقتی می گوییم خانه باقری، ساختمان حیاط اول یا دوم مدنظر نیست بلکه کل ساختمانی که در عرصه قرار می گیرد مدنظر است.

حسین کتولی افزود: خانه دارویی گرگان نیز به اسم مجموعه دارویی است و کد ثبت مجزا داشت و کل ساختمان برخلاف دیگر ساختمانهای تاریخی که بافت تاریخی قاجاری دارند، این ساختمان دارای بافت پهلوی اول است.

وی اظهار داشت: در روال فعلی، ساختمانهای دوره پهلوی اول را ثبت نمی کنند و متاسفانه با تغییر مدیریتی که داشتیم در کل کشور بخشنامه داده شد و شرایط ثبت را سخت کردند.

این کارشناس میراث فرهنگی و تاریخی گلستان بیان داشت: این بنا با اینکه معماری اش پهلوی اول است، البته بر پایه های معماری قاجاری است و عرصه متعلق به خانواده دارویی، قدمت بیش از 200 ساله دارد و بنای ساختمان دارای معماری دوره پهلول اول است و با این حال مجموعه ثبت رسمی شد و جایی که ثبت می شود خواه تخت جمشید یا خانه دارویی باشد یک کد دارد و هیچ فرقی از نظر حقوقی ندارد.

وی افزود: طبق قانون تخریب و صدمه زدن اثر ملی ثبتی جرم کیفری دارد و میزان تعزیر و حبسش مشخص است ، منتها پرونده شکایت باید از طریق میراث فرهنگی فرستاده شود و میراث باید به عنوان متولی شکایت کند.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: داستان اصلی این است که متولی دلش برای میراث نمی سوزد درحالیکه حرمت امامزاده را باید متولی داشته باشد و وقتی متولی بی خیالترین عنصر است، تمام مشکلات از اینجا ناشی می شود و اگر میراث فرهنگی پویا بود کارمان این نبود.

کتولی گفت: میراث فقط بلد است بیلان مسافران ورودی و خروجی را بدهد و کنتور بیندازد که اینقدر ماشین رد شده است و تمام هم خود را روی گردشگری قرار داده واز گردشگری نیز فقط ساخت سرویس بهداشتی در جنگل ها را یاد گرفته است.

وی افزود: حوزه حفظ و احیای میراث فرهنگی و معاونت حفظ و احیا بیکارترین معاونت است که حتی بودجه درستی ندارد و بودجه ای که برای مجموعه کارهای مرمت، تملک و حفظ و شناسایی آثار در چندین ساله اخیر تخصیص یافته از بودجه جاری کارمندان بیشتر است.

وی یادآورشد: در این شرایط، فقط به تساهل و تسامح می گذراند و اگر یک موضوعی رسانه ای شد به آن پرداخته می شود و اگر نشد کاری ندارند.

کتولی افزود: پرونده شکایت از شهرداری بابت تخریب خانه دارویی روی میز ریاست سازمان میراث فرهنگی است که اید امضا شود تا واحد حقوقی از طریق دستگاه قضایی پیگیری کند.

این استاد دانشگاه افزود: تا زمانیکه فهم نسبت به این هویت نباشد و اینکه این آثار هویت و شناسنامه ماست، حراست از آن مشکل خواهد شد.

کارشناس ارشد ابنیه و بافتهای تاریخی گلستان درباره اقدام شهرداری گرگان در تخریب بخشی از خانه موجود در مجموعه دارویی افزود: اصل داستان شهرداری نیست و نباید از شهرداری انتظار داشته باشیم که دغدغه بافت داشته باشد، شهرداری نگاه می کند منطقه ای نیاز به پارکینگ دارد یا تراکم زیاد است و بر اساس شاخص هایی که دارد، عمل می کند.

کتولی گفت: شهرداری اگر دغدغه میراث نداشته باشد ایرادی بر آن نیست اما میراث فرهنگی به عنوان متولی اصلی باید در این زمینه برنامه ریزی کند تا جلوی اینگونه اقدامات گرفته شود.

وی یادآورشد: به عنوان نمونه میراث فرهنگی تاکنون نیامده یک لیستی از مجموعه آثار تاریخی و ثبتی و با عرصه و عیان منتشر و اطلاع رسانی داشته باشد و باید برای حراست از آثار ملی همه دست به دست هم دهیم.

گلستان دو هزار  500 اثر تاریخی و طبیعی دارد که بیش از 700 اثر آن ثبت ملی شده است.خانه دارویی مربوط به اوایل دوره پهلوی اول است و در گرگان، خیابان باغ شاه (ملل)، کوچه پشت سپاه واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۵ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۵۴۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.