تبیان، دستیار زندگی

http://anthropology.ir/node/7958  نسرین سیدنژاد

شرایط زیست محیطی این پرنده را بیشتر تالاب ها، شالیزارها، نیزارها و دریاچه ها تشکیل می دهد. این پرنده که دارای بلندترین منقار در بین سایر درناهاست، بیشترین وابستگی را به تالاب ها دارد و درحالیکه تا قوزک پا در آب هستند، به جست و جوی موجودات زنده ی کوچک و غدد گیاهان آبزی می پردازند. مشخصات تالاب ها چیزی میان خشکی و دریاست ؛ به این معنی که ممکن است گاه خشک و گاه آبدار باشند و در صورت نزدیکی به دریا با جزر و مد تغییر وضعیت می دهند. مشخصه ی اصلی تالاب ها ماندگاری نسبی آب در آنهاست و آب آنها ممکن است شور یا شیرین باشد.
درناهای گروه شمال روسیه، زمستان ها به سواحل جنوبی دریای خزر (منطقه ی فریدون کنار مازندران) کوچ می کنند. ولی امروزه نسل آنها در ایران تقریبا منقرض شده است. این درناها بین سالهای 1978 تا 1998 با حدود 10 الی 12 پرنده ثابت ماند، ولی از آن زمان به بعد تعداد این پرنده های مهاجر به ایران کاهش یافت به طوری که در زمستان سال 1385 تنها دو پرنده ی نر در این جمعیت باقی مانده بود. بر اساس گزارش اداره ی کل دامپزشکی استان خراسان شمالی، 2 درنا در سال 1387 وارد تالاب فریدون کنار شدند، در سال 1388 هیچ مهاجرتی از این پرنده به تالاب صورت نگرفت؛ اما در آبان سال 1389 تنها یک درنا وارد تالاب فریدون کنار شد. بقای درنای سیبری به حفاظت از این گونه و همچنین حفاظت از تالاب هایی بستگی دارد که مناطق تابستان گذرانی، زمستان گذرانی و استراحت این پرنده هستند. این امر وابسته به همکاری کشورهای ایران، افغانستان، آذربایجان، چین، هند، قزاقستان، مغولستان، پاکستان، ترکمنستان، روسیه و ازبکستان است. مسیر های مهاجرت بین مرزی درنای سیبری نمایانگر چالش های حفاظتی است که در سایر موجوداتی که دارای مهاجرت های فرامرزی هستند دیده می شود. بنابراین ، نیاز برای همکاری کشورها، تحت یادداشت تفاهم بین المللی برای حفاظت از درنای سیبری با عنوان یادداشت CMS احساس شدو درسال 1993 تفاهم نامه ای تحت عنوان " کنوانسیون حفاظت از گونه های وحشی مهاجر، تفاهم حفاظت از درنای سیبری"، به امضای 11 کشور مسیرهای مهاجرت این درنا رسید. به این ترتیب، مسئولان و کارشناسان دولت ها می توانند به صورت ادواری تشکیل جلسه دهند و برنامه ی اقدام خود را برای حفاظت از درنای سیبری تدوین کنند.

در یادداشت تفاهم حفاظت از درنای سیبری، مهم ترین اقدامات برای حفاظت از درنای سیبری و زیستگاه آن تدوین شد که هر دو یا سه سال مورد بازیابی کشورهای عضو قرار می گیرد. اهداف اصلی در این برنامه عبارتند از:
1-    کاهش مرگ و میر مستقیم یا غیر مستقیم درنای سیبری
2-    انجام تحقیقات به منظور بهبود اطلاعات اکولوژیکی از درنای سیبری

پروژه ی" توانمند سازی شالیکاران در مدیریت کشت بوم های زراعی برنج" که توسط موسسه ی غیر دولتی توسعه ی روستای سبز و با حمایت مالی برنامه ی کوچک تسهیلات محیط زیست جهانی سازمان ملل متحد UNDP/GEF/SGP)) به اجرا درآمد، با رویکردی مشارکتی درصدد کاهش میزان استفاده از سموم کشاورزی، کاهش هزینه های تولید، افزایش محصول برنج و افزایش درآمد کشاورزان برآمد. برای درک بهتر، به بررسی خلاصه ای از این پروژه می پردازیم.
 این پروژه در سال 1381 آغاز شد و در سه فصل زراعی در منطقه ی فریدون کنار که محل زیست گاه زمستانی پرندگان مهاجر است به انجام رسید. به دلیل بالا بودن سطح آب های زیرزمینی در این منطقه، بعد از برداشت شالی، امکان کشت و زرع مانند سایر مناطق در شمال کشور وجود ندارد و این شالیزار ها به تالاب هایی تبدیل می شوند که پرندگان مهاجر از جمله درنای سیبری که نسل آن در حال انقراض است، زمستان را در آن می گذرانند. همانطور که اشاره شد، سموم کشاورزی یکی از عوامل تهدید کننده ی این درناهاست.تلاش برای حفظ نسل این پرندگان با استفاده از شیوه ی مدرسه در مزرعه، در ایران از بخش محیط زیست صورت گرفت؛ در حالیکه در کشورهای دیگر از بخش کشاورزی آمده است. این مورد به عنوان یکی از ویژگی های این پروژه در نظر گرفته شد.
شیوه ی اجرای پروژه به این صورت بود که کار با 16 کشاورز از 4 روستا آغاز شد که این کشاورزان نمایندگان روستای خود بودند و بعد از دریافت آموزش به شیوه ی مدرسه در مزرعه،
 FARMER FIELD SCHOOL))، آموخته های خود را به سایر کشاورزان منتقل کردند. به تدریج به تعداد کشاورزانی که این شیوه را اجرا می کردند، افزوده شد و هزینه ها و میزان استفاده از سموم به طور قابل ملاحظه ای کاهش یافت. محصولات تولیدی توسط آزمایشگاه های مرجع قانونی، آزمایش و عاری بودن آن از سموم شیمیایی تایید شده است. میزان مصرف سموم به تدریج از سال اول کاهش یافت تا در نهایت در سال سوم به صفر رسید و استانداردهای کشت برنج ارگانیک ، سه سال کشت بدون مصرف سم را پایه ی تولید کشت ارگانیک برنج می دانند.
در راستای رسیدن به اهداف پروژه، اولین گام، توانمندسازی کشاورزان در شناسایی مشکلاتشان بود تا بتوانند از میان انبوه مشکلات اولویت ها را تعیین کنند. از آنجاییکه کشت در این مناطق تک محصولی و وابسته به برنج است، مجموعه ی مشکلات به بحث های مدیریت شالیزار  و یا کشت برنج مربوط می شد. در گام بعد، یادگیری به مرور جایگزین فرآیند آموزش می شود. در صورتیکه یادگیری بر اساس نیاز واقعی کشاورزان طراحی شود به یک اصل مهم در توانمند سازی کشاورزان تبدیل می شود. در این شیوه از یادگیری دانش نوین و دانش بومی روستائیان تلفیق می شود و در عمل مورد آزمایش قرار می گیرد و بهترین آن توسط کشاورزان به کار گرفته می شود.
نحوه ی اجرای روش مدرسه در مزرعه: رهبران پروژه در ابتدا به تربیت تعدادی تسهیلگر می پردازند، زیرا هرچند کار با کشاورزان دارای متدلوژی بسیار ساده است، اما به همین میزان زمان بر است.  تسهیل گران، بستر لازم برای یادگیری کشاورزان را فراهم می کنند تا شناخت این افراد و جوامع محلی از مزرعه و محصولشان بیشتر شود.از طریق این شناخت توان بیشتری کسب می کنند و انگیزه برای مشارکت بیشتر آنها فراهم می شود. یکی دیگر از نقش های تسهیل گران این است که آنچه را در جوامع محلی اتفاق می افتد خیلی خوب به بیرون منتقل کنند. به همین دلیل در این طرح، روزهایی را به عنوان روزمزرعه طراحی می کنند و از مسئولان برای بازدید دعوت می شود تا بتوانند نتایج اجرای طرح را از نزدیک مشاهده کنند.

منابع و مآخذ
سایت اداره ی کل دامپزشکی استان خراسان شمالیwww.ivo_nkh.ir                                             
سایت اینترنتی پرندگان ایران   
حیدری، حسین،1385، تجربه های پروژه ی توانمندسازی شالی کاران در به کارگیری IPM در شالیزارهای استان مازندران، تهران: انتشارات برگ زیتون

با سلام
واقعا كه پرنده زیبایی است
امیدوارم كه با حفاظت از تالاب ها كه زیستگاه اصلی این موجود است و حفاظت از این موجود  نادر
بقای این پرنده را تا سالیان متمادی حفظ گردد

دُرنای سیبری (نام علمی: Grus leucogeranus) پرنده‌ای از خانواده درنایان است. این پرنده ظاهر خاصی دارد که آن را از دیگر پرندگان متمایز می‌کند. درنای سیبری پرنده‌ای بزرگ با قدی نزدیک به یک و نیم متر و فاصله دو بال بیش از ۲ متر و بدنی یکدست سفید است که پاهای بلند سرخ رنگ دارد و منقار بلند سیاهی روی صورت قرمز رنگ آن نشسته‌است.

حتمال انقراض درنای سیبری به شدت بالاست، چراکه جمعیت آن در چند نسل اخیر کاهش شدیدی داشته‌است. تقریبا تمام درناهای سیبری باقی مانده در حیات وحش زمستان را در دریاچه پویانگ چین گذرانده و تابستان نیز به شرق سیبری می‌روند و جمعیت آن‌ها در این دریاچه در سال ۲۰۰۸ حدود ۳۷۵۰ و در سال ۲۰۱۲ حدود ۳۴۰۰ بال برآورد شده است.^[۲]

طول این پرنده ۱۳۵ سانتی‌متر و صدای آن آرام، آهنگین و رسا شبیه کروک کروک است. درنای سیبری در مناطق تالابی، شالیزارها، نیزارها و دریاچه‌ها به سر می‌برد.

طول: ۱۴۰ سانتیمتر . بدن پرنده بالغ تماماً سفید بجز ماسک قرمز تیره ای که از نوک منقار تا پشت چشم کشیده شده است. عنبیه چشم زرد رنگ و پاها به رنگ قرمز است. جنس نر و ماده مشابه هم هستند اما پرنده نر از ماده کمی بزرگتر است. در پرنده نابالغ ماسک با پر پوشیده شده و شاهپرها به رنگ نخودی است. تنها در این گونه از درناها منقار دندانه دار است که به پرنده امکان تغذیه از ریشه های زیر زمین و شکارهای لیز و لغزنده می دهد.

صدا: فلوت مانند و آهنگین

گرایش جمعیتی: در حال کاهش

جمعیت تقریبی: ۳,۲۰۰ قطعه

محدوده زادآوری و زیستگاهی: ۱۰۷٫۰۰۰ کیلومتر مربع

ممنونم از کامل کردن مبحث
دستانت پرتوان