تبیان، دستیار زندگی

منبع:http://www.aftabir.com

این روزها کمتر خانه ای را پیدا می کنید که از وسایل و ابزارهایی که تکنولوژی نوین می نامیم، خالی باشد از وسایل برقی آشپزخانه گرفته تا تلویزیون های لاغر سه بعدی و ضبط و پخش هایی که در و دیوار را .....

این روزها کمتر خانه ای را پیدا می کنید که از وسایل و ابزارهایی که تکنولوژی نوین می نامیم، خالی باشد از وسایل برقی آشپزخانه گرفته تا تلویزیون های لاغر سه بعدی و ضبط و پخش هایی که در و دیوار را می لرزاند،در بسیاری از خانه ها حتی در شهرهای کوچک دیده می شود. در این میان، برخی فناوری ها را فناوری های ارتباطی نام گذاشته اند. باور کنید یا نه، کارشناسان اجتماعی این فناوری ها را منجر به بروز انقلابی در روابط بین افراد و گروه ها عنوان می کنند. اینترنت، رایانه، تلفن همراه، ماهواره و... از جمله این فناوری ها هستند.

خیلی از ما چنان به استفاده از این ابزار عادت کرده ایم که روز یا هفته ای را بدون آن نمی توانیم تصور کنیم.

بسیاری از ما وقتی تلفن همراهمان را به طور تصادفی در منزل جا می گذاریم و از خانه خارج می شویم، تمام روز حس می کنیم پاره ای از وجودمان را همراه نداریم. شاید همین عادت این روزها، سر انتقاد از این ابزارها را باز کرده است. این انتقادها گاهی از سوی نزدیک ترین افراد به هم بیان می شود. گاهی هم فضای دوستانه بین ما را تیره و مکدر می کند و حتی رشته ارتباط را برخلاف نامش از هم می گسلد.

زهره خالدپناه، ۳۰ ساله و صاحب یک فرزند است که پس از ازدواج شغلش را رها کرد و خانه نشین شد. همسرش عارف از یک سال قبل با اینترنت و فضای چت آشنا شده، زهره از زندگی خود می گوید: «شب که خسته از کار می رسد، شام را خورده یا نخورده به اتاقش می رود و پشت کامپیوتر می نشیند. تمام شب صدای کلیدها قطع نمی شود. من و پسرم از صبح منتظریم تا او به خانه بیاید، اما او صفحه کوچک کامپیوترش را به هم صحبتی با ما ترجیح می دهد، حتی حوصله بازی با کودکمان را ندارد. گاهی سعی می کنم از پشت سر، لغات سیاه و کوچکی را که تند نقش می بندد و بالا می رود، بخوانم، اما او مانع می شود، از این زندگی خسته شده ام، بزرگترها می گویند به خاطر پسرم تحمل کنم، اما نمی توانم...».

این روزها دسترسی به اینترنت، بخش حیاتی در دنیای مدرن و ابزار مهم در آموزش و ارتباط با دنیاست. تسلط بر اینترنت نوعی مهارت محسوب می شود که تا چند سال آینده، کسی که استفاده از بخش های اینترنت را نداند نوعی کم سواد به حساب می آید. ملت های مختلف بنابر فرهنگشان از این ابزار اطلاعاتی بهره می گیرند.

شاید برای خیلی از ما کامپیوتر و اینترنت جنبه سرگرمی داشته باشد، اما بسیاری دیگر هم آن را ابزار ورود به دنیای مجازی می دانند. اینترنت به خاطر همین نقش دوگانه، اغواکننده است و قابلیت سوءاستفاده و به انحراف کشیدن را دارد. اطلاعات نامحدود اینترنت و دسترسی به آن با چند کلید، نگرانی خانواده ها را به همراه داشته و گاهی والدین را دچار تشویش می کند. در بسیاری از کشورها برای منع دسترسی به برخی سایت ها قوانین ویژه ای تدوین شده است تا قدرت نظارتی بزرگترها بر استفاده از رایانه و اینترنت افزایش یابد، اما متاسفانه علاوه بر کودکان و نوجوانان، اینترنت قادر است تا ریشه ارتباط بین زوج ها را نیز سست کند.

زهره یکی از صدها زنی است که به ادعای او اینترنت بین او و همسرش فاصله انداخته است. او اضافه می کند: «همه چیز با یک ایمیل شروع شد، همسرم تا نیمه شب بیدار می ماند و چت می کرد.آنقدر در اینترنت غرق می شد که گذشت زمان را حس نمی کرد. بتدریج آشنایی او با زنی از یک کشور دیگر منجر به شکاف بین ما شد. همسرم به آن زن پیشنهاد ازدواج داد و آن زن قبول کرد که همسرم را به کشور خودش ببرد. همسرم به ما قول داد که بعد از رفتن ما را هم با خودش خواهد برد، اما من به هیچ وجه به او اعتماد ندارم.»

شاید برخی ادعا کنند که امکان سوءاستفاده از هر پدیده جدیدی وجود دارد، اما با پذیرش این ادعا باز هم می توان گفت که اینترنت از جمله همان پدیده های جدید است که روابط درون خانواده ها را تحت تاثیر قرار می دهد. کارشناسان از نتایج پژوهشی در پایان دهه ۹۰ خبر می دهند که بنا بر آن پس از ۲ سال از ورود اینترنت به خانواده ها، کاهش حضور اجتماعی آن خانواده و افسردگی و انزوای خانواده از مظاهر دسترسی به اینترنت عنوان شده است.

آمارهای ضریب نفوذ اینترنت در ایران هر چند متناقض است و برخی از ضریب زیر یک صدم و برخی دیگر از ضریب ۴۳ صدم خبر می دهد اما نقاط ضعف بهره گیری از این فضای گسترده مجازی را نمی توان به اینترنت نسبت داد، چرا که اخبار رسیده از کشورهای پیشرفته نشان می دهد که اینترنت کمتر عامل فاصله و شکاف بین همسران و اعضای خانواده در کشورهای پیشرفته عنوان می شود.

هومن بابایی ـ کارشناس آسیب های اجتماعی ـ در مقاله ای به بررسی آسیب ها و فرصت های اینترنت در خانواده ها می گوید: اینترنت از بعدی می تواند فرصت تلقی شود، چون به عنوان فراگیرترین ابزار فرهنگی، امکان دسترسی برابر و عادلانه افراد جامعه به منابع اطلاعاتی را فراهم می کند، دریچه ای به دنیای بزرگ تری است که تاکنون در دسترس ما نبوده و به همین خاطر منجر به تسریع در رشد اطلاعات می شود.

بنابر اطلاعات موجود، حدود ۱/۵ درصد از اطلاعات موجود در سایت های اینترنتی، غیراخلاقی، بیش از ۹۰ درصد تجاری و بقیه علمی، فرهنگی، ورزشی و... است. بابایی تصریح می کند: باید به افراد از سنین کودکی نحوه استفاده صحیح از اینترنت را آموزش داد تا فرد در مواجهه با دنیای گسترده مجازی دست و پایش را گم نکند و به بیراهه نرود.

بابایی از رویارویی با همسرانی می گوید که چه زن و چه مرد به دلیل نداشتن تجربه، به اینترنت معتاد شده و زندگی خانوادگی شان را از دست داده اند. جمشید احمدی ـ کارشناس امور رایانه ـ نیز در مقاله ای به خانواده ها توصیه می کند: والدین برای جلوگیری از سوءاستفاده اعضا ی جوان خود از اینترنت، مهارت های خود را در این حوزه گسترش دهند. وی تاکید می کند که اینترنت به خودی خود بد نیست، مهم نحوه استفاده از آن است که باید مهارت استفاده از آن را به فرزندان مان بیاموزیم، به همین دلیل باید متناسب با سن و دوره تحصیلی فرزندان محدودیت هایی را اعمال کرد. اینترنت می تواند مهارت هایی مانند انتخاب گری، خلاقیت، انتقادگری و مدیریت زمان و... را به بچه ها بیاموزد به شرط این که بدون آگاهی در امواج آن غرق نشویم.

بلوتوث های تلخ، زندگی زهر

ضریب نفوذ تلفن همراه هم چندان شفاف نیست ولی بودن آن در دست بسیاری از افراد جامعه از شهری و روستایی تا زن و مرد و کودک و... نشان می دهد که از جمله تکنولوژی های پیشرو ارتباطی است. ضریب نفوذ تلفن همراه این روزها از مرز ۷۵ درصد گذشته است، این وسیله کوچک ارتباطی که گاه ما را از نگرانی احوال عزیزانمان نجات می دهد، در کشورهای پیشرفته براساس پژوهش های آنان، عاملی برای نزدیکی آنان بوده است، اما در برخی موارد سوءاستفاده های جاری در کشورمان باعث شکاف و فاصله بین همسران شده است.

به گفته سیما. م از بس همسرش او را با تلفن همراه چک می کند، عاصی شده است. او می گوید: «از خانه خارج می شوم، زنگ می زند می گوید کجا هستی. به خانه دوستم می روم، در حال رانندگی هستم، توی جلسه در محل کارم هستم، هر جایی هستم زنگ می زند و به بهانه این که نگرانت هستم، دائم مرا چک می کند!»

روزبه. س هم کارمند دولت است و می گوید: «این تلفن همراه هم آیینه دق ما شده، وقتی به خانه می روم، به محض رفتن به حمام یا دستشویی، خانمم شماره های من را چک می کند، بعد هم گیر می دهد که این شماره مال کیست. چرا اسم ندارد، چرا ۴۰ دقیقه با او صحبت کرده ای. زن بوده یا مرد؟ و...»

البته حمیرا. س هم از پیامک ها و بلوتوث های غیرقابل بیانی می گوید که در تلفن همراه پسر ۱۷ ساله اش پیدا کرده و نمی داند با آنها چطور برخورد کند. او می گوید: «به نظر من موبایل این روزها برای بچه ها یک وسیله سرگرمی است. بلوتوث هایی که از این گوشی به آن گوشی می رود، گاهی آنقدر وقیح است که من به عنوان مادر شرم می کنم که چه واکنشی نشان دهم؟»

در حالی که تا به حال تصور می شد فناوری های نوینی مثل اینترنت و تلفن همراه (بلوتوث ها) عاملی محکم در فروپاشی خانواده ها باشد، اما انتشار نتایج یک پژوهش در واشنگتن پست، این ذهنیت را زیرسوال برده است. بررسی های تازه موسسه Pew نشان می دهد زندگی خانوادگی در اثر استفاده از اینترنت و تلفن همراه تضعیف نشده است؛ چنانچه بری ویلمن استاد جامعه شناسی دانشگاه تورنتو می گوید: در نظرسنجی که در بین خانواده های ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است، ۶۰ درصد پاسخ دهندگان بالغ بوده اند که همگی آنان معتقدند این فناوری ها باعث گسست روابط بین اعضای خانواده شان نشده است؛ حتی ۲۵ درصد از پاسخگویان اعتقاد داشتند، تلفن همراه و ارتباطات آنلاین، اعضای خانواده ها را به هم نزدیک کرده است و فقط ۱۱ درصد قائل به تاثیر منفی فناوری ها بر روابط خانوادگی خود بودند.

بیشتر خانواده های مورد بررسی ادعا می کنند که تلفن همراه و حتی اینترنت در طول روز آنها را به هم نزدیک تر کرده و آنها را قادر ساخته که از حال هم باخبر شوند.

اما در ایران برخی پژوهشگران اجتماعی نظر دیگری دارند، آنان گوشی به گوشی شدن بلوتوث های غیراخلاقی را خطری جدی برای خانواده ها عنوان می کنند.

شیرین. ن، صاحب ۳ فرزند است که از بلوتوث های غیراخلاقی گوشی همسرش می گوید: «همسرم گاهی مقابل چشم بچه ها بلوتوث می گیرد و می فرستد، بعد به آنها نشان می دهد و با تندی به آنان می گوید برای شما مناسب نیست. من هم به او اعتراض می کنم، ولی او هیچ اهمیتی نمی دهد. از این می ترسم که بچه ها از این کار پدرشان یاد بگیرند که آنها هم بلوتوث غیراخلاقی بگیرند، همان طور که پسر ۱۲ ساله ام در گوشی اش از همکلاسی هایش از این صحنه های غیراخلاقی گرفته و با اعتراض من مجبور شده همه را پاک کند.»

فناوری های نوین ارتباطی به همان اندازه که در کشور ما باعث شکاف بین اعضای خانواده بوده در بسیاری از خانواده های کشورهای پیشرفته باعث نزدیکی آنهاست

سردار محمدی فرد، معاون حقوقی و پارلمانی ناجا در گفت وگو با مهر نسبت به انتشار این گونه بلوتوث ها و تهدید خانواده ها هشدار داده و گفته است: «پلیس به راحتی می تواند ارسال کننده بلوتوث های غیراخلاقی را شناسایی کند.»اما متاسفانه پیش از برخورد پلیسی و قهری با این ابزار ارتباطی، سوءاستفاده های موجود می تواند روابط اعضای خانواده را خدشه دار کرده و پرده های حرمت را پاره کند.

بابایی، آسیب شناس نیز در این زمینه توضیح می دهد: «تلفن همراه و ضریب نفوذ آن در کشور نشان می دهد که مردم به این فناوری روی خوش نشان داده اند، متاسفانه آماری از تاثیرگذاری این فناوری بر خانواده ها در اختیار نداریم، اما مشاهدات تایید می کند که گاه این ابزار منجر به بی اعتمادی همسران به هم می شود که این امر نیازمند آموزش از دوران نوجوانی است. پدر یا مادری که پیامک های غیراخلاقی می فرستد نمی تواند مدعی باشد که نوجوانش این عمل را تکرار نکند.

این روزها گاهی دانش آموزان دوره ابتدایی گوشی دارند که از یک طرف به وسیله فخرفروشی خانواده ها تبدیل شده از یک طرف هم باعث آشنایی کودک با فضایی شده که برای او به اسباب بازی شبیه است، اسباب بازی که متاسفانه، آموزشی قبل از استفاده آن صورت نگرفته و می تواند اخلاق و ذهنیت او را در معرض آسیب های غیرفرهنگی قرار دهد.

مجید ابهری، آسیب شناس رفتاری نیز اعتقاد دارد: متوسط رفتارهای گفتمانی بین خانواده ها از ۲۴ ساعت، فقط ۱۵ دقیقه است که تلفن همراه ـ به رغم سایر کشورها ـ این میزان را به طور نزولی کاهش داده و روز به روز هم این فاصله ها بیشتر می شود.

استفاده از تلفن همراه در حد افراط

فربد فدایی، روانپزشک با تاکید بر این که اعتیاد به هر چیز مضر است، در گفت وگو با جام جم می گوید: وسایل ارتباط جمعی سبب ارتباط بهتر افراد با محیط خارج از خانواده و افراد بیگانه شده و در مقابل، روابط بین افراد خانواده را تضعیف می کند. وی در مورد ارتباط تلفنی و ارتباط رودررو بین اعضای خانواده تاکید می کند: ارتباط رودررو از طریق کلام و چشم و زبان شکل می گیرد، بنابراین همیشه نوعی محدودیت را بر رفتار اجتماعی انسان تحمیل می کند و انسان ها در روابط اجتماعی خود رفتارشان را با حرکات بدن و رفتار چهره طرف مقابل تطبیق می دهند.اما در ارتباط با تلفن، تنها کلام حاکم است و افراد بدون ترس بیشتر صحبت می کنند که در حال رودررو آن را صحیح نمی دانند.

از منظر کارشناسان، بسیاری از همسران این روزها بخش عمده ای از روز را بیرون خانه سپری می کنند و شاید تنها یک یا ۲ بار طی روز با تلفن با هم صحبت کنند، این امر شاید خوشایند باشد، اما جای ارتباط چهره به چهره را نمی گیرد و به تدریج در طولانی مدت روابط آنان را سرد می کند.

شبکه ای که دیدنش ظرفیت می خواهد

رئیس سازمان صداوسیما خبر داد که ۳۰ درصد مردم ما ماهواره دارند این امر نشان می دهد که شبکه های تلویزیونی ماهواره ای خواه ناخواه به خانه ها وارد شده و ارتباط بین همسران و والدین و فرزندان را تحت الشعاع قرار داده است.

«به کنترل ماهواره دست نزن»، «شبکه را عوض کن»، «این شبکه ها باید قفل شود» و ... معمولا تحکم برخی والدین به فرزندان است.

پدر امیرحسین ۱۹ ساله هم این گونه است، می گوید: «شب ها وقتی می خوابیم پدر ومادرم پای ماهواره می نشینند ولی ما حق دیدن نداریم. تا وقتی بچه بودیم این شیوه اشکالی نداشت ولی حالا که دیپلم گرفتم، به نظرم اصرارها و تحکم های پدرم کمی توهین آمیز است، چون اگر دیدن فیلمی مشکل دارد چرا خودشان تماشا می کنند؟»این که برخی شبکه های ماهواره ای درصدد تغییر فرهنگ و ارزش های بومی ما هستند، جای شکی نیست، اما راهکار نباید مقابله با این تهاجم، به منع صوری فرزندان خلاصه شود.

اما تاثیر ماهواره تنها رابطه بزرگ ترها و کوچک ترها را تیره نمی کند. «من را با مردان موبور و فکل کراواتی مقایسه می کند، چون فلان هنرپیشه سریال پولیور صورتی می پوشد، من هم حتما باید همان رنگ بپوشم. مدل موهایم را باید فرم فلان مجری اصلاح کنم، خلاصه این که همسرم مدتی است گیر داده که هیکلم باید شکل فلان خواننده باشد، نمی دانم این آدم ها از کجا وارد زندگی من شده اند، اما خواست همسرم که من را با آنها مقایسه می کند عذابم می دهد، تا قبل از نصب ماهواره من شیک پوش ترین مرد زندگی او بودم ولی حالا خرده فرمایش های همسرم، مرا به ستوه آورده است ...».

اظهارنظر در مورد تاثیر ماهواره بر خانواده ها کار راحتی نیست و به پیمایش ملی نیازمند است، اما مشاهدات تجربی نشان می دهد که ماهواره، سبک زندگی خانواده ها بخصوص همسران جوان را نشانه رفته و هدف آن کمرنگ کردن ارزش ها و سنت هاست. متاسفانه بسیاری از خانواده ها که فرزندانشان را از دیدن شبکه های ماهواره ای منع می کنند، خود طریقه درست استفاده از این ابزار را نمی دانند، از تابعیت و تقلید کور تا منع بچه ها و اعضای کوچک تر خانواده از جمله واکنش خانواده ها در برابر برنامه های این شبکه هاست. حسن زائری، روان شناس در گفتگو با فارس توضیح می دهد که استفاده از ماهواره به عنوان یک سرگرمی منجر به بروز آسیب های جدی در خانواده می شود. به گفته وی، مدگرایی و اعتقاد به خرافه پرستی، رسومات و رفتارهای غیراصولی از مضرات شبکه های ماهواره ای است، به طوری که حریم بین افراد خانواده توسط ماهواره از بین می رود و متاسفانه در حال حاضر برخی خانواده ها متوجه تاثیر این وسیله در فسادهای اخلاقی نیستند.

تمام آنچه در مورد رسانه ها و ابزارها و فناوری های نوین در خانواده گفته شد، نیازمند آموزش است.

در این بین والدین بهترین الگو برای بهره گیری از این ابزارها هستند که فرزندان شیوه های صحیح استفاده بهینه از این ابزارهای تکنولوژیک را از آن می آموزند.

آنان که اینترنت، ماهواره، تلفن همراه و بلوتوث را اختراع کرده اند، فقط به جنبه سرگرمی آن توجه نکرده و بار انتقال اطلاعات توسط آنان مهم ترین هدف کاربرد این ابزارها بوده است.

سلام
به قول یکی از اساتیدمون IT نقطه مابل تحکیم خانوادست و هر چقدر خانواده ها سست شدن به اطر همین IT البته من کامل قبول ندارم ولی بی تاثیر نیست...