تبیان، دستیار زندگی

ورود به طریقت

جایگاه او در تصوف از زبان عارفان

شیخ عطار گوید: او در آفات عیوب نفس دیدن اعجوبه بود و در ریاضت و کرامت و فراست و معرفت شأنی عظیم داشت، او را عامل مملکت گفته اند و پیرو سلطان عهد بود و شیخ میهنه را گفت: که اشارت و عبارت نصیب تست. نقل است که شیخ ابوسعید را گفت اگر ترا پرسند که خدایتعالی شناسی مگو که شناسم که آن شرک است، ولیکن چنین گوی که: عرفناالله ذاته بفضله. یعنی خدای تعالی ما را آشناء ذات خود گرداناد بفضل خویش. و گفت پیران آئینه تواند، چنان بینی ایشان را که توئی. و گفت طاعت و معصیت من در دو چیز بسته اند، چون بخورم مایه همه معصیت در خود بیابم و چون دست باز کنم، اصل همه طاعت در خود بیابم. و گفت جوانمردان راحت خلقند نه وحشت خلق. و گفت: دنیا گنده است و گنده تر از آن دنیا، دلی که خدای تعالی آن دل به عشق دنیا مبتلا گردانیده است. همه گفته است: بنده اویم به مسلمانی، مولای محمدم به شریعت داری، نشستم بر درویشی، دعوی ام نیستی، هر که چنین دارد گو بیار. جوامردا، مصطفی داعی شریعت است، و من داعی حقیقت.

تبریزی می گوید : اواز بزرگان اهل حقیقت و مشایخ طریقت ودر میان این طبقه به کرامات وخوارق عادت معرف بود وشیخ ابو سعید هم در فنون طریقت به او منسوب است

جامی درباره ی او می گوید: اوصاحب کرامات عظیم و فراست و هم چنین قبله وغوث زمان خویش بود

معاصران او

ابو سعید ابوالخیر ،او از شاگردان قصاب بود وازاو خرقه تبرک شده است. اواز نخستین کسانی است که قصاب پیوند روحی خاصی با ایشان یافت. ابوسعید برای دیدار ابوالعباس قصاب آملی، میهنه را به قصد آمل ترك گفت. "ابوالعباس قصاب" سومین شیخی است كه در زندگی روحانی ابوسعید سهم بزرگی داشته است تا آنجا كه ابو سعید او را شیخ مطلق می‌خواند.

ابوسعید به روایتی یك سال در آمل در خانقاه ابوالعباس قصاب بود و خرقه گونه‌ای (اصطلاحی نزد عرفا كه اگر كسی به درجه‌ای معلوم برسد یك عبا مشهور به خرقه بر تن او می‌كنند) نیز از او دریافت كرد و به اشارت وی به میهنه بازگشت.

شیخ ابوالحسن خرقانی،وی نیز از شاگردان ابوالعباس بوده ومدتی در خانقاه او به سر برده است . خرقانی عارف بزرگ قرن چهارم واوایل قرن پنجم می باشد.

خواجه عبدالله انصاری، این عارف بزرگ از جمله مشتاقان دیدار ابوالعباس بود که موفق به دیدن او شد

ابوعبدالله داستانی، از اقران خرقانی وبوسعید و شاگرد ابوالعباس قصاب آملی بوده است.

اودر بسطام اقامت داشت ودر همین شهر در گذشته است

استادان ومشایخ قصاب

قصاب آملی مرید محمد بن عبدالله الطبری بوده است .

تحصیلات او

او فردی امی و از علوم ظاهری بی بهره بود . با وجود این در فراست فوق العا ده بود ؛

غوامض مسایل هر فنی را که سؤال می کردند به آسانی پاسخ می داد واصول دین ودقائق توحید را از وی سؤال می کردند

یکی از ائمه علمای طبرستان میگفت: از نعمتهای الهی که ما را بدان مخصوص فرمود وجود ابوالعباس است تا هر چیز از اصول دین و دقایق توحید بر ما مشکل شود از او درخواهیم و او حل کند.

سفرهای قصاب

آن گونه که در نفحات الا نس آمده است ظاهرا ً ابتدا به بغداد رفته وشبلی را ملاقات کرده است وآن جا به مکه ،از مکه به مدینه و از آن جا به بیت المقدس رفته است

برخی از اقوال مشهور او

- جوانمردان راحت خلقند نه وحشت خلق .

- دنیا گنده است وگنده از دنیا دلی است که به عشق دنیا گرفتار آمده است.

- آن جا که خدای بود روح بود بس.

سخنانی از وی

به نقل از «پیران خراسان» تألیف دکتر جواد نوربخش:

• جای جوانمردان: اهل بهشت به بهشت فرود آیند و اهل دوزخ به دوزخ، پس جای جوانمردان کجابود؟ که او را جای نبود نه در دنیا و نه در آخرت. (تذکرة الاولیاء عطّار)


• آنجا که خدای بود، روح بود و بس. (تذکرة الاولیاء عطّار)


• جوانمردان راحت خلق اند نه وحشت خلق، که ایشان را صحبت با خدای بود از خلق و از خدای به خلق نگرند. (تذکرة الاولیاء عطّار)


• ابلیس کشته خداوند است. جوانمردی نبود کشته خداوند خویش را سنگ انداختن. (تذکرة الاولیاء عطّار)


• دینا گنده است و گنده تر از دنیا دلی است که خدای تعالی آن دل را به عشق دنیا مبتلا گردانیده است. (تذکرة الاولیاء عطّار)


• دعوت صد و بیست و اند هزار پیامبر - علهیم السلام - همه حق است لیکن صفت خلق است. چون حقیقت نشان کند، نه حق ماند و نه باطل. (تذکرة الاولیاء عطّار)


• پیران آینه ی تواند، چنان بینی ایشان را که تویی. (تذکرة الاولیاء عطّار)


• هر کسی را بایستی است و ابوالعباس را بایست آن است که او را هرگز بایست نبود. (اسرارالتوحید)


• قل هو الله احد - گفت: قل شغل است و هو اشارت است و الله عبارت است و معنی توحید از اشارت و عبارت منزّه است. (اسرار التوحید)

داستانی کوتاه

در کشف المحجوب آمده است که گویند کودکی افسار اشتری را می کشید که باری گران بر پشت آن بود . در حال رفتن در بازار آمل که زمین پر از گل ولای بود ، شتر لغزید وبر زمین افتاد وپایش شکست ؛ مردم جمع شدند تا بار از پشت شتر بردارند . کودک سخت گریه می کرد و دست به دعا بلند کرده بود.در این حال قصاب آملی از آن جا می گذشت پرسید که چه شده است؟ ما وقع را بازگو کردند.

او جلو رفت زمام شتر را گرفت و رو به آسمان دعا کرد و گفت : خدایا پای شتر را درست کن ! اگر نمی خواستی درست کنی چرا دل من را با گریه این کودک سوزاندی ؟ در حال شتر بر خاست وبا صحت کامل به راه خود ادامه داد

در کلام بزرگان صوفیه و عرفا

به نقل از «پیران خراسان» تألیف دکتر جواد نوربخش :

ابوسعید هیچ کس را شیخ مطلق نخواندی الا شیخ ابوالعباس قصاب را و پیر ابوالفضل را پیر خواندی چه او پیر صحبت وی بود. (اسرار التوحید)

بزرگان عرفا می گفتند که: در عصر ما سه پیر را زیارت باید کرد. شیخ ابوالعباس به آمل و شیخ احمد نصر را به نیشابور و شیخ ابوعلی سیاه را به مرو. (نامه دانشوران، ج ۵)

وفات

در نامه دانشوران جلد ۵ آمده است: تا اوایل قرن پنجم می زیست. نقل است که چون اجل وی در رسید، یکی از مریدانش به بالینش حاضر بود، گفت: یا شیخ چگونه خود را بینی و چگونه خواهی رفت؟ گفت: ای فرزند این چنین که می بینی. این بگفت و روح از بدنش مفارقت نمود.

آرامگاه

از مبهمات پیرامون قصاب آملی جای قرار گاه خانقاه و آرامگاه او است. برآنند که محتملاً آرامگاه آن در سوته­ کلای آمل و جایی است که اکنون به امام­زاده عباس معروف است قرار دارد. و ملجا و ملاذ مردم متدین آمل و ارادتمندان صاحب این مقام است و شماری از پژوهندگان متأخر و معاصر مزار این عارف بزرگ مرتبه را در این مکان صاحب تعظیم دانند. و دیگر آرامگاه منتسب به او مقبره جوانمرد قصاب در نزدیکی شهر ری است و وصف آن به جوانمرد قصاب از آن روست که ابوالعباس از طایفه «جوان» شهر آمل بوده و ظاهراً به همین مناسبت است که وی به ابوالعباس قصاب جوانمرد یا جوان آملی معروف شده است. قصه جوانمرد قصاب برای مردم این محل معروف می­ باشد و مقبره او زیارتگاه است.وجود آرامگاه­های دیگر به نام جوانمرد قصاب، از جمله در «سرخس» خراسان چنان که عبدالرزاق سمرقندی یاد کرده است نیز وجود دارد.