دانش آموز مردودی کسی بود که نمی توانست از همه درس های یک سال نمره قبولی بگیرد و بناچار باید دنده عقب می رفت و یک بار دیگر سالی که گذشت را تکرار می کرد و تحمل فاصله با هم سن و سال هایش را تا پایان تحصیل البته اگر می توانست مدرسه را تمام کند به جان می خرید.
دانش‌آموزی سرافکنده و خجالت‌زده، وسیله‌ای برای خنده و تمسخر دیگران، اسباب زحمت معلم و مدیر، اولین گزینه برای توبیخ، کتک‌خوری دم‌دست، مایه آبروریزی مدرسه؛ او مردودی بود.
دانش آموز مردودی کسی بود که نمی توانست از همه درس های یک سال نمره قبولی بگیرد و بناچار باید دنده عقب می رفت و یک بار دیگر سالی که گذشت را تکرار می کرد و تحمل فاصله با هم سن و سال هایش را تا پایان تحصیل البته اگر می توانست مدرسه را تمام کند به جان می خرید.
اما این تعریف فقط روی کاغذ بود چون در مدرسه، مردودی ها را شاگردانی تنبل می دانستند که دل به درس نمی دهند و اسباب زحمت مدرسه می شوند. یک مردودی همیشه تحقیر و با انگشت نشان داده شده و مثل موجودی اضافه و سربار دیده می شد فقط به این اتهام که نمی توانست مثل همکلاسی هایش درس بخواند و نمره قبولی بگیرد. نگاه های سنگین و قضاوت های ناعادلانه درباره مردودی ها، خیلی از آنها را از مدرسه تاراند و به شغل های دست پایین و وقت گذرانی های بی هدف سنجاق کرد، چون هم نمی شد معلمان و مدیران را به تساهل در برخورد با آنها وادار کرد و هم نمی شد مردودی ها را با زور در مدرسه نگه داشت چون فضای مدرسه به حدی پس زننده بود که ته مانده انگیزه های دانش آموز را برای ادامه تحصیل هم از بین می برد.
همین شد که قانون مردودی تغییر کرد و این موضوع به کلی پوست انداخت. حالا به واسطه مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش، هیچ دانش آموزی به معنای قدیم مردود نمی شود، بلکه فقط درس هایی را که در آن نمره پایین می گیرد چند بار امتحان می دهد و اگر همچنان موفق به گرفتن نمره قبولی از آنها نشود آن درس ها را با خود به پایه بالاتر می برد.
حذف علمی آموزش و پرورش، مدافع سرسخت حذف مردودی است. استدلالش نیز همان نگاه های تحقیر آمیز و شخصیت شکنی است که به دانش آموزان مردودی می شود. این که مردود شدن دانش آموزان تاثیری در یادگیری آنها نیز ندارد، استدلال دیگر آموزش و پرورش است. مسئولان این وزارتخانه از نتایج حذف مردودی راضی هستند و بر تداوم این شیوه اتفاق نظر دارند ؛ این را می شود از گفته های دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش فهمید.
مهدی نوید ادهم به جام جم می گوید: تحقیقات مختلف در داخل و خارج کشور نشان داده تکرار پایه، تاثیر قابل توجهی در فرآیند یادگیری دانش آموزان ندارد و این که چند سال در یک پایه درجا بزند به این مفهوم نیست که درس را بهتر و بیشتر یاد می گیرد. اما به گفته او، این تکرار پایه ها آثار روانی و تربیتی فراوانی در دانش آموزان بویژه در مقطع دبستان و راهنمایی دارد چون حسی ناخوشایند را در آنها ایجاد می کند و مدام به خود می گویند من استعداد ندارم و نمی توانم این حسی آسیب زاست و به تصمیم گیری های جدی آنها در آینده ضربه می زند.
نوید ادهم علاوه بر این استدلال ها توضیح دیگری نیز در دفاع از حذف مردودی دارد. آنجا که می گوید: هدف آموزش و پرورش یادگیری حداقلی برای همه دانش آموزان است و اگر مردودی از سیستم آموزشی کشور حذف شده برای این است که برای این یادگیری حداقلی، تسهیلاتی فراهم شود.
پایه ها ضعیف تر می شود گفته های دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش که وظیفه اش طراحی و تصویب سیاست های نظام آموزشی است، البته آن چیزی نیست که همه معلمان حاضر در گود آموزشی قبول داشته باشند. معلمانی که حاضر به گفت و گو با جام جم شده اند اگر چه با حذف مردودی به معنی تکرارنشدن یک پایه موافقند، اما از تبعات این حذف که حالا دامنگیر آنها شده نگرانند.
یکی از این معلمان می گوید: حذف مردودی در بعضی از دانش آموزان سبب شده آنها با اطلاعات ناقص و پایه های ضعیف به کلاس بالاتر بروند و چون مطالب درسی به هم پیوستگی دارد، هم دانش آموز برای فهم مطالب جدید مشکل دارد و هم معلم و بقیه دانش آموزان با چالش رو به رو میشوند. او خود و همکارانش را از این وضع گله مند می داند، چون معتقد است کلاس درس جمعی است و به علت وجود چند دانش آموز که از درسی مردود شده اند، نمی توان کلاس جمعی را به تدریس خصوصی برای این عده تبدیل کرد. او از دوباره کاری در سیستم آموزشی گله دارد، اما همکار دیگرش که در دوره راهنمایی تدریس می کند در گفت و گو با جام جم، حذف مردودی را نه تنها عامل ایجاد مشکل در مدارس می داند، بلکه آن را مایه از بین رفتن انگیزه تحصیلی بچه ها می داند. این معلم اهل تبریز معتقد است: چه وقتی قرار است یک پایه برای دانش آموز تکرار شود و چه وقتی یک یا چند درس برایش تکرار می شود در هر دو حالت ضربه روانی می خورد و حتی فشارهای بیشتری را تحمل می کند، چون مجبور است در کلاسی درس بخواند که دانش آموزان آن بر مطالب قبلی تسلط دارند و مطالب جدید را یاد می گیرند در حالی که او از مطالب تازه سر در نمی آورد و مجبور است بر درس های سال قبل تمرکز کند.
اهدای نمره آنچه در کلاس های درسی می گذرد با آن چیزی که در ذهن طراحان سیستم آموزشی در جریان است، فرق های اساسی دارد، اما با این حال دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش که مدافع حذف مردودی بوده و هست از این که این طرح به این نتایج رسیده باشد، راضی نیست.
او به جام جم توضیح می دهد: وقتی حذف مردودی در مقاطع سه گانه آموزشی تصویب شد، توافق بر این بود که مدارس شرایط لازم برای تقویت علمی دانش آموزان ضعیف را فراهم کنند به طوری که برای آنها بعد از کلاس درس کلاس های تقویتی بگذارند یا در تابستان، کلاس هایی برای تقویت بنیه درسی آنها دایر کنند.
همچنین تاکید بر این بود که خانواده ها نیز به کمک مدرسه بیایند و نقاط ضعف فرزندان شان را از بین ببرند تا آنها پس از آن که در پایه بالاتر قرار گرفتند شکافی میان سطح معلومات شان با سایر دانش آموزان وجود نداشته باشد. اما آن طور که شواهد نشان می دهد و برخی معلمان و مدیران به جام جم می گویند نه تنها در بیشتر مدارس وضع به این شکل نیست، بلکه جریانی شکل گرفته که به جای تقویت بنیه علمی دانش آموزان ضعیف به سمت نمره دادن به آنها گرایش دارد.
یکی از معلمانی که به این روند گلایه دارد به جام جم می گوید: تاکنون هیچ بخشنامه ای مبنی بر اعطای نمره به دانش آموزانی که نمره قبولی نگرفته اند، صادر نشده اما مسئولان اداره آموزش و پرورش یکی از شهرستان هادر لفافه از معلمان می خواهند بچه ها را برای چند نمره معطل نکنند و به همه نمره قبولی بدهند. معلم معترض دیگری نیز که نمره دادن بی پشتوانه به دانش آموزان ضعیف را فقط به این علت که آمار مردودی ها کم شود، خیانت می داند به جام جم توضیح می دهد: در مدرسه ما نه تنها از دانش آموزان مردودی آن طور که دبیرکل شورای عالی آموزش و پرورش می گوید ـ امتحان های مکرر گرفته نمی شود، بلکه دستور می دهند به همه مردودی ها نمره قبولی داده شود و کسی به علت چند نمره معطل نشود.
