این شهرستان با مساحت 5071 کیلومتر مربع در بخش شرقی استان گلستان واقع شده و از طرف شمال به جمهوری ترکمنستان ، از طرف غرب به شهرستان های علی اباد ، آق قلا و گرگان ، از طرف شرق به شهرستان های کلاله و مینودشت و از جنوب به شهرستان های ازاد شهر و رامیان محدود است .ناهمواری های شهرستان گنبد کاووس از مناطق کوهستانی و جلگه ای تشکیل شده . حد فاصل بین گرگان رود و نوار مرزی ترکمنستان که در بخش داشلی برون قرار گرفته ، مناطق استپی وسیعی را بردارد . این مناطق ، مهمترین مراتع قشلاقی اند . آب و هوای این شهرستان در ارتفاعات آزادشهر و رامیان ، معتدل و کوهستانی بوده و در شمال گرگان رود به سوی مرز ترکمنستان به آب و هوای نیمه بیابانی معتدل و نیمه خشک تبدیل می‌شود . میزان بارندگی آن هم از جنوب به شمال . و از شرق به غرب کاهش می‌یابد .
جمعیت 294637 نفری شهرستان گنبد کاووس را ترکمن ها، مهاجران ترکی آذری و اقوامی از خراسان، سمنان و سیستان و بلوچستان و ... تشکیل می دهند . پایة اقتصادی این شهرستان کشاورزی بوده و از محصولات عمده آن ، گندم ، جو ، پنبه و دانه های روغنی است . دامداری و صنایع وابسته به کشاورزی نیز در آن رواج دارند .
از صنایع دستی هم قالی ، قالیچه و قارچین شهرستان گنبد به ویژه فرش های سرخ رنگ و مرغوب ترکمن که مظهر پایداری این قوم است ، دارای شهرتند . پرورش اسب هم در منطقه رایج بوده و اسب ترکمن از معروفیت جهانی برخوردار است؛ همچنین کارخانه های مانند ارد، روغن، پنبه پاک کنی، کنسرو، کمپوت، نپوئان ... در این شهرستان فعالند .
درباره نامگذاری این شهر گنبد هم باید گفت نام ان از قابوس بن وشمگیر گرفته شده است . مقبرة قابوس هم اکنوهن در وسط شهر واقع است . قابوس یکی از حاکمان آل زیار بود که مرکز حکومتش را در گرگان قدیم ، یعنی همین گنبد فعلی قرار دارد . گرگان قدیم بر اثر هجوم مغول و تیموریان از بین رفت و در ان شهر جدیدی بنا شد که در سال 1361 ه.ش گنبد کاووس نام گرفت . نقشة اصلی این شهر را کارشناسان المانی در زمان پهلوی اول مطابق اصول شهرسازی طراحی کردند از همین رو خیابان هایش متقاطع بوده و فاقد معابر تنگ و قدیمی است .
از آثار قدیمی شهرستان گنبد مقبرة قابوس بن وشمگیر ، امام زاده یحیی بن زید و خرابه های گرگان قدیم است . از دیدنی ها و جذابیت های گردشگری آن هم شش آبشار متوالی شیرآباد در حومة شهر خان ببین است. که بزرگترین آن ها ارتفاعی به طول 20 متر دارد با حوضچه ای که عمق آن به 40 تا 80 متر می رسد ؛ هم چنین غار طبیعی شیرآباد با دهانه ای به ارتفاع 9 متر و طول تقریبی 150 متر که با وجود چشمة روان و آویزه های درون غاری، بس شگفت انگیز می‌نماید .
تالاب های بین المللی آلاگل ، آجی گل و آلما گل در بخش داشلی برون که زیست گاه پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبی است از دیگر جذابیت های طبیعی منطقه می‌باشد .از دیگر دیدنی ها شهرستان گنبد کاووس، بازارچه مرزی گمرک مرزپل و سوار کاری و مسابقات اسبدوانی پاییزه و بهاره است .
