1- محرابی:
محرابی یكی از فراگیرترین طرحهای قالی بلوچ خراسان به شمار می آید. این طرح یادآور محراب می باشد یعنی همان مكانی كه درمساجد ویژه نماز گذاردن امام جماعت می باشد . گر چه بافت این طرح نزد اكثر قبایل مشهور به بلوچ خراسان رایج می باشد اما مرغوبترین قالیچه های محرابی یقیناً در حوزه خواف بافته می شود سجاده های بلوچی خراسان تقریباً در سراسر جهان شناخته شده اند.
2- قابی:
طرحهای قابی بلوچ علاوه بر دارا بودن رنگبندی خاص بصورت لوزی، شش ضعلی و هشت ضلعی است. این قابها در برخی موارد در كنار یکدیگر ولی در اكثر موارد بصورت مورب و قطری چیده میشوند. برخی از طرح های قابی بلوچ خراسان بصورت یك تا هشت خشت در یك ردیف عمودی قرار می گیرند كه البته هر مقدار این خشت ها مشابه یكدیگر (از نظر رعایت اندازه و...) باشند قیمت دستبافته نیز بیشترخواهد بود.
بعداز قالیهای محرابی بیشترین فراوانی به نسبت سایر طرحها برای قالی های با طرح قابی مشاهده شده است.
3- ترنجدار :
طرحهای ترنجی بلوچ دارای تزئینات مرغی یا قلاب گونه است. برای تزئینات داخل ترنج عمدتاً از اشكال هندسی متشابه، نقشمایه های نباتی و... استفاده می شود. ازنظر فراوانی اینگونه طرحها درمیان قالی بلوچ خراسان بعداز طرحهای محرابی و قابی قرار می گیرد.
4- مرغی:
طرح های مرغی بلوچ را میتوان به سه گروه طرح های دارای نقشمایه های منفرد مرغی ساده، طرح های دارای نقشمایه مرغ با پرندگان کاملا واقعی و طرح هایی که صرفا دارای تزیینات کله مرغی هستند تقسیم بندی نمود که گروه سوم در طبقه بندی طرح های مرغی قرار نمی گیرند.
بسیاری از كتب و مقالاتی كه در رابطه با فرش بلوچ یا فرشهای شرقی و ایرانی نوشته است تصویری از قالیچه های مرغی این اقوام را بعنوان سمبل و الگوی تولید قالی های بلوچی خراسان را با خود دارند.
5-درختی:
در تمامی سفال ها و منسوجات، نقاشی ها و حتی حجاری ها ی تاریخ ایران، درخت چنان جایگاهی داشته كه حالت تقدس و احترام آمیز آن حتی نزد هنرمندان شهرت فراوان دارد.
ویژگی بارز درختان بلوچ آن است كه دارای تقارن طولی بوده و معمولاً با برخی استثناء درختان از ابتدا تا انتها دارای برگ بید یا تاك بوده و پراكندگی برگها و ساقه های درخت در تمام طول میانكار (ارتفاع درخت) یكسان و یكنواخت می باشد مطلب جالبتر آنكه در تمامی طرحهائی كه از درخت استفاده شده معمولاً حالت تك و انفرادی دارد و حتی یك مورد هم استثناء در مورد درختان بید وجود ندارد و تنها درختان سرو بصورت قاب گونه در میانكار حالت تكراری دارند.
در طبیعت و محیط پیرامون زندگی اقوام بلوچ خراسان و حتی در مسیر راههای ارتباطی فیمابین شهرها و روستاهای نوار مرزی شرق خراسان این تك درختان و حتی روستاهایی كه نام یكه درخت، یكه توت و... را باخود دارند فراوان میتوان دید.
6- بوته :
این طرح كه از آن در ادبیات فرش تعابیر مختلفی همچون نماد سرشعله آتش مقدس زرتشت، سرشاخه های درخت سرو، زن سر به گریبان كرده و بالاخره نماد بوته گیاهی ارائه شده است، یكی از طرحهای رایج قالی بلوچ خراسان بوده و است.
7- محرمات:
برخی از نقشمایه های مشهور بلوچ بویژه برگ تاك، نگار مرغی، اشكال متشابه هندسی بویژه مثلث و لوزی، نگاره های نباتی و بوته در قالب طرح محرمات در دو حالت محرمات با نوار طولی و محرمات با نوار مورب بافته می شوند.
8- افشان:
اگر چه جاذبه های طرحهای مرغی ، قابهای مورب وحتی میناخانی راندارد ولی یكی از نقشه های رایج بلوچ خراسان است كه بالاخص بافندگان جان بیگی آنرا می بافند . نقشه افشان بلوچ خراسان ممكن است بصورت قابهایی باشد كه حالت مربعی داشته و داخل آن با نقشه چشمه گل تزئین گردد.
9- مکرر:
اکثریت قریب به اتفاق پیشکسوتان فرش بلوچ خراسان معتقدند طرح های مکرر به لحاظ راحتی بافت به مرور زمان در تمامی مناطق بلوچ خراسان گسترش یافته و امروزه از نظر کمی بیشترین مقدار تولید را به خود اختصاص می دهند اگر چه طرح های مکرر از تنوع زیادی برخوردارند ( بسیاری از طرح های قابی را می توان در ردیف طرح های مکرر به حساب آورد) ولی یکی از مشهور ترین طرح های مکرر بلوچ خراسان طرح کشمیری یا هراتی است.
10- حیوانی و تصویری:
اگر چه بخشی عمده ای از بافندگان بلوچ خراسان بنا به اعتقادات فرهنگی و مذهبی خود علاقه ای به بافت طرحهای تصویری ندارند ولی بافندگانی كه در جنوب خراسان اسكان دارند بویژه بافندگان ایل بهلولی وبرخی از ایلات و عشایری كه در منطقه قاسم آباد خواف اسكان دارند علاقمند به بافت طرحهای تصویری دارند همچنین عشایر عرب و بلوچی كه در اطراف بیرجند و نهبندان زندگی می كنند در قالیهای خود نقوشی از دیو و... برروی قالیهای خود می بافند. در حوزه تربت جام و تایباد تعدادی طرح های تصویری با نشانی از حضرت محمد (ص) بافته میشود . همچنین در طرح های حیوانی بلوچ حیواناتی همچون گوزن ، آهو ، اسب ، شتر و .... بچشم می خورد .
منبع: سایت تبیان زنجان
