اتنوموزیكولوژی
مردم شناسی در اصل تنها به مطالعه ی خصایص فرهنگی قبایل یا ملل بدوی اكتفا می كند و ملل متمدن یا فرهنگهای پیشرفته را مد نظر قرار نمی دهد ، در حالی كه اتنو موزیكولوژی می كوشد موسیقی همه ی فرهنگها را چه بدوی و چه پیشرفته بررسی نماید . در این بررسی تنها مبحثی كه خارج از حیطه ی بحث قرار می گیرد ، موسیقی جامعه ی مدنی اروپاست حال آنكه موسیقی به اصطلاح محلی اروپا ، بخشی از مباحث اتنوموزیكولوژی را تشكیل می دهد .
گر چه امروز عنوان اتنوموزیكولوپی تقریبا عمومیت یافته لیكن از بدو تكامل این علم د
ر اواخر قرن 19 تا كنون اكثرا مفهوم موسیقی شناسی تطبیقی به كار برده می شود . این مفهوم مورد قبول همه ی محققین نیست . كورت زاكس (1881 -1959) در كتاب موسیقی شناسی تطبیقی بر اساس خطوط زیر بنایی آن ، كه در سال 1930 منتشر نموده سعی می كند مباحث علم اتنو موزیكولوژی را به طور سیستماتیك مشخص كند. ا
ین كتاب در سای 1959 مورد تجدید نظر قرار گرفت و عنوان آن بدین نحو تغییر یافت : موسیقی شناسی تطبیقی ، موسیقی فرهنگهای بیگانه . در تجدید نظر كتاب" موسیقی شناسی تطبیقی " با اضافه كردن "موسیقی فرهنگهای بیگانه" دقیقتر می شود در مقدمه ی این كتاب زاكس اتنوموزیكولوژی را علم موسیقی فرهنگهای بیگانه (غیر غربی ) كه شامل بررسی خصایص موسیقی ملل غیر اروپایی در هر مرحله ی فرهنگی است ، تعریف می كند .((در اروپا این علم به بررسی موسیقی فرهنگهایی می پردازد كه از فرمهای ویژه كالا دور مانده و باقیمانده خصوصیات كهن را در خود حفظ می كنند و با فرمهای موسیقیهای غیر اروپایی تشابه دارند)) .
فریتس بوزه كتاب اتنو موزیكولوژی خود را مردم شناسی موسیقی یا شناخت موسیقی مردم نام داده است.وی علت انتخاب این عنوان را چنین توجیه می كند:((بررسی موسیقی جهان الزاما هم خصایص صوری و هم عناصر معنوی آن را در بر می گیرد. عنوان "مردم شناسی موسیقی " از این جهت انتخاب شده است تا بتوان از یكسو استقلال آنرا نسبت به موسیقی اروپا مشخص نمود و از سوی دیگر تعلقش را به علم مردم شناسی و انسانشناسی (آنتروپولوژی ) معین كرد )) .
بر همین منوال سالنامه ی اتنو موزیكولوژی كه در آلمان انتشار می یابد ، عنوان موسیقی مردم و مردم شناسی را بر خود دارد . آلن مریام نیز كتاب اتنوموزیكولوژی خود را انسان شناسی موسیقی می نامد .
اتنو موزیكولوژی در این كتاب چنین تعریف می شود : ((اتنو موزیكولوژی عبارت از مطالعه ی موسیقی در قالب همه ی شئون فرهنگی ، بدین معنا كه هم شناخت موسیقی و هم شناخت مردم را در بر دارد)). در توجیه این تعریف مولف اضافه می كند : ((... موسیقی فقط تركیبی از اصوات نیست ، بلكه همچنین سایر شئون فرهنگی كه در ایجاد كه در ایجاد آن سهم بسزایی دارند ، در این شناخت از اهمیت ویژه ای برخوردارند )) .
تقریبا به همین نحو اتنو موزیكولوژی به وسیله ی برونو نتل تعریف می شود : (( به طر كلی اتنوموزیكولوژی شامل بررسی و شناخت موسیقی كلیه جوامع بشری ، چه جنبه های صرفا چه عملی و چه نظری آن است)). به عقیده نتل اتنو موزیكولوگ در اصل هم موزیكولوگی ( موسیقی شناسی ) است كه موسیقی های غیر غربی را بررسی می نماید و هم انسان شناسی است كه موسیقی را در قالب همه شئون فرهنگ بشری مورد بررسی قرار می دهد .
مفهوم اتنو موزیكولوژی ظاهرا اولین بار به وسیله ی یاب ست (1891-1960) عنوان شده است . به عقیده ست اتنوموزیكولوژی یا موسیقی شناسی تطبیقی عبارت است از: (( بررسی موسیقی سنتی و سازهای موسیقی كلیه فرهنگها از بدوی ترین تا پیشرفته ترین آنها ... علاوه بر این اتنوموزیكولوژی ، جامعه شناسی موسیقی و چگونگی تاثیر پذیری متقابل فرهنگها را در یكدیگر نیز تحقیق می كند .))
بنا بر آنچه گذ شت می توان چنین نتیجه گیری كرد كه عنوان موسیقی شناسی تطبیقی ، با توجه به اینكه این علم تنها به مقابله و مقایسه ی موسیقی های غیر غربی با هم اكتفا نمی كند ، امروز اعتبار خود را از دست داده است . ضمن مفهوم اتنوموزیكولوژی كه تقریبا تثبیت شده به نظر می رسد ، مفاهیم دیگری از قبیل موسیقی فرهنگهای بیگانه ( غیرغربی ) ، موسیقی ملل ، موسیقی ملل و مردم شناسی و مردم شناسی موسیقی ، موسیقی های غیر اروپایی و موسیقی محلی اروپا نیز رواج دارند.
مباحث و قلمرو اتنو موزیكولوژی
مباحث اصلی اتنو موزیكولوژی عبارتند از:
الف. موسیقی فرهنگهای بدوی
ب. موسیقی محلی یا بومی
ج. موسیقی سنتی یا هنری فرهنگهای پیشرفته غیر غربی
تقریبا همه ی فرهنگهای پیشرفته علاوه بر موسیقی سنتی ، دارای موسیقی محلی و موسیقی مذهبی اند . نتیجتا لازم است موسیقی موسیقی مذهبی فرهنگهای پیشرفته نیز به تقسیم بندی فوق اضافه شود. با توجه به این مباحث ، اتنوموزیكولوژی ، موسیقی قلمرو بی اندازه وسیعی از جهان را مورد مطالعه قرار می دهد . این قلمرو در زمینه موسیقی های بومی و سنتی از مغرب تا مشرق در چند منطقه وسیع محدود است ، به این ترتیب :
1.خاور میانه اسلامی از مراكش تا سواحل جنوبی دریای مدیترانه و تا ایران
2. شبه قاره هند و پاكستان
3. جنوب شرقی آسیا
4. چین، كری و ژاپن
در زمینه مبحث اول یعنی موسیقی فرهنگهای بدوی ، لازم است آمریكا آفریقا ، اقیانوسیه و استرالیا و در زمینه مبحث دوم ، موسیقی محلی اروپا نیز به این قلمرو اضافه گردد . محتملا وسعت بی حد قلمرو اتنوموزیكولوژی موجب شده است ، برخی از محققین ، تاریخ موسیقی غرب را بخشی از اتنوموزیكولوژی به حساب آورند . چارلز لوئی سیگر معتقد است كه مورخین موسیقی غرب عنوان موزیكولوژی را غصب كرده اند . این عنوان در اصل از آن اتنوموزیكولوژیست .
غیر از آنچه ذكر شد ، اتنوموزیكولوژی از لحاظ سیستماتیك مباحث ذیل را در بر دارد :
1.پیدایش یا مراحل ابتدایی تكامل موسیقی
2.رابطه ی موسیقی های غیر غربی در هر سطح فرهنگی با موسیقی غرب
3.سیستمهای تونال
4.موسیقی و اساطیر
برای مطالعه فرهنگهای موسیقی غیر غربی ، مریام بررسی شش مبحث ذیل را الزامی می داند :
1.سازها
2. متن ترانه ها
3. تیپولوژی بومی و طبقه بندی آوازها
4. وظیفه موسیقی دان و مقام اجتماعی او
5.وظیفه بنیادی ( فونكسیون) موسیقی در ارتباط با سایر شئون فرهنگی
6. موسیقی به عنوان فعالیتی خلاق
با توجه به آنچه گذشت ، می توان كلیه مباحث اتنوموزیكولوژی را در سه مبحث خلاصه كرد :
الف. تجزیه و تحلیل موسیقی های غیر غربی
ب. بررسی موسیقی در قالب همه شئون فرهنگی
ج. تاریخ موسیقی فرهنگهای غیر غربی بر مبنای منابع و ماخذ موجود .
از جمله این منابع و ماخذ باید رسالات موسیقی ، تحقیقات باستان شناسی ، ماخذ ادبی ، تساویر وغیره نام برده شود . با وجود این ، اكثر تحقیقات اتنوموزیكولوژی ، تجزیه و تحلیل موسیقی موجود فرهنگهای غیر غربی را مد نظر دارند . مسلما تجزیه وتحلیل موسیقی های غیر غربی از اهمیت ویژه ای بر خوردار است ، اما سایر مباحث اتنوموزیكولوژی نیز به همان اندازه حائز اهمیت بوده و لازم وملزوم یكدیگرند .
بررسی موسیقی های غیر غربی اكثرا به وسیله محققین اروپایی صورت پذیرفته است . این تحقیقات در بسیاری از موارد موسیقی های غیر اروپایی را صرفا بر اساس دیدگاه غربی مورد تحلیل قرار می دهند و نتیجتا عاری از نقص نیستند . محققین اروپایی معمولا موسیقی های غیر غربی را جدا از این فرهنگ ها بررسی می كنند . بی شك تحقیق در زمینه این موسیقی ها زمانی می تواند خالی از نقصان باشد كه توسط محققین همان فرهنگها انجام شوند.
منبع : سایت تبیان زنجان
