ساختاری ازبوق
فرهنگ کهن ایران زمین علاوه بر قدمت و پیشینۀ طولانی از لحاظ تاریخی، از عمق و ژرفای بسیاری چه از لحاظ بیانی، ساختاری، فرهنگی و اجتماعی برخوردار است.
مسلما یکی از نقاط برجستۀ فرهنگ ما موسیقی ایرانی است که در فرم ها و اشکال گوناگونی اجرا شده و در هر بخش از فرهنگ ایران شاهد انواع موسیقی های متنوع هستیم، چه از لحاظ محتوای ساختاری، سازبندی، لهجه، لحن اجرا، ریزه کاری های اجرایی و...
شاید برآیند تمامی موسیقی های رایج محلی، مقامی، بومی و آیینی مناطق مختلف ایران را بتوان در موسیقی ملی ایران دید.
موسیقی ای که می تواند چکیده ای از تمامی این فرهنگ ها و آیین ها و قومیت ها باشد؛ به عبارتی موسیقی ملی ایران چکیده ای است از آنچه که در فرهنگ ها و آداب و سنن اقوام و طایفه های ایرانی رایج است.
انواع بوق
تنوع فرهنگی موسیقی بومی و محلی ایران آنچنان زیاد است که بررسی نکات و جزئیات ساختاری هر یک از آنها نیازمند هفته ها و ماه ها تلاش و کار های تحقیقی و... است.
در ابتدا سعی می کنیم با توجه به قدمت و پیشینه از ساز نی و سایر ساز های بادی رایج در ایران آغاز کنیم. نی و ساز های هم خانوادۀ آن بدون شک یکی از قدیمی ترین سازهایی هستند که به دست بشر ساخته شده اند و شاید بتوان گفت نای و ساز های بادی هم خانوادۀ آن جزء اولین سازهای ملودیک ساخته شده توسط بشر هستند.
از لحاظ صدا و ساختار ساز نی شباهت بسیاری به حنجرۀ انسان دارد. البته در حنجره انسان ارتعاش تار های صوتی با طول های متفاوت، عامل ایجاد صداست و در لوله های صوتی ارتعاشات صوتی هوای داخل لوله و تغییرات شدت هوا و طول لوله باعث ایجاد اصوات گوناگون می کند. ولی به طور کلی مکانیسم تولید صوت در هر دو شباهت های ساختاری فراوان دارد.
شاید بتوان اشکال قدیمی تر ساز نای را در قالب استخوان یا شاخ حیوانات دید که در مراحل ابتدایی به شکل بوق های صوتی بوده و از آنها برای ارتباط با مسافت های دور استفاده می شده است. این ساز ها در ساختار های کهن و اولیۀ خود فقط تولید یک صوت ثابت می کرده که بعد ها با تعبیۀ سوراخ های متعدد بر بدنۀ آن سعی شد از آن شاخ ها و لوله های صوتی استخوانی اصوات متفاوت تولید کنند.
یکی از قدیمی ترین حجاری های موجود از ساز های اولیۀ بادی، شکل شاخ یا بوقی است که بر روی تخته سنگی بر مزار سناکریب (پادشاه آشور)، حدود 700 قبل از میلاد حجاری شده است.
همانطور که ذکر شد، این سازها بیشتر برای ایجاد ارتباط و مکالمات صوتی برای مسافت های دور کاربرد داشته است.
6 چند نوع شاخ (بوق) که از ساز های ابتدایی ساخته بشر است برای ارتباط صوتی با فواصل دور از آنها استفاده می شده است. پس از آن ساز های بادی به خصوص در فلات ایران شکل های کامل تری به خود گرفت و به اشکال امروزی خود نزدیک تر شد. در طول زمان این ساز ها از نظر شکل و ساختار و جنس صدا هم، از هم متمایز شدند و هر یک به فراخور شکل و ساختار و مواد تشکیل دهندۀ خود دارای رنگ و جنس صوتی مخصوص به خود شدند.
منبع سایت تبیان زنجان
