نقاشی قهوه خانه به طور عام بازتابنده آمال، علایق، اسطوره ها و اعتقادات ملی و مذهبی و نشان دهنده روح فرهنگ حاکم بر اقشار متوسط جامعه شهری ایران است بخش عمده ای از نقاشی قهوه خانه ای را تابلوهای مذهبی با رویکرد به واقعه مهم عاشورا تشکیل میدهد ویژگی های این تابلوها چه پرده و چه کاشیکاری از لحاظ صورت و معنی عبارتند از:
۱- شخصیت اصلی واقعه همیشه بزرگتر از شخصیتهای فرعی نقش میشده اند.
۲- بهترین و بیشترین فضا را در گسترده ترکیب بندی به قهرمان واقعه اختصاص میداده ا ند.
۳- ترکیب بندی تابلوها بسیار پیچیده بوده است و این بهر دلیل افزودن مجالس فرعی بر مجلس اصلی بوده است.
۴- در شخصیت پردازی ها نگارگر از قراردادهای تصویری معین برای تاکید بر جنبه های مثبت یا منفی شخصیتها استفاده میکرده است. تلاش نگارگر در بازنمایی صحنه ها و نمایش ویژگیهای ظاهری و درونی افراد، به شدت تحت تاثیر جانبداری او از نیروهای خیر است هرگز شکست و خواری در چهره آنها دیده نمی شود.
۵- در شخصیت پردازیها هدف نگارگر صراحت و سادگی بیان بوده است تا بتواند هر چه بیشتر بر مخاطب خود تأثیر بگذارد و در بسیاری از مواقع نام شخصیت را نیز در کنار تصویر مینوشته است.
۶-حوصله، دقت، پرگویی و پرکاری نگارگر در ترسیم ریزه کاریهای نقوش مشهود است.
۷-نگارگر کم و بیش تکنیکهای برجسته نمایی و ژرفنمایی را نیز بکار میگرفته است، هر چه در هنگام آفرینش اثر که تحت تاثیر مفاهیم مذهبی بوده به قواعد توجهی نداشته است.
۸- گرچه اکثر قریب به اتفاق نگارگران قهوه خانه تجربی کار بوده‌اند و آموزش رسمی (آکادمیک) ندیده اند اما استفاده به جا و به موقع از رنگ را بسیار میشناخته اند.
۹- نگارگر ضمن آگاهی از مقتل ها (نسخه های تعزیه) به تمام شایعات تاریخی افسانه ها و روایات مربوط به وقایع کربلا اشراف و آگاهی داشته و در ترسیم پرده ها از فرهنگ عامه و اعتقادات مردم نیز سود می جسته اند.
۱۰- پایبندی به روایتگری وقایع اگرچه بسیار مهم بوده ولی مانع از خیال پردازی و تمثیل سازی نگارگر نمی شده است.
۱۱- در آثار نقاشی قهوه خانه ای چهره مبارک سیدالشهداء (ع) و حضرت امام سجاد همیشه پوشیده بوده است و بقیه شخصیتها اعم از مردهای خانواده و یاران امام و یا اشقیا تمامی چهره های نمایان دارند.
اما به طور کلی از وسط دوره قاجار کم کم چهره های امامان از پس ململ سفید رخ می نماید و اواخر دوره قاجار تمام چهره آشکار است و نگارگر از این جهت که چهرمی امام را پوشیده بدارد یا باز شکی ندارد.
منبع: سایت تبیان زنجان
