سه شنبه 29/12/1391 - 17:16
-0 تشکر
595010
تشکر کردن از زامبی در دنیای سینما تا واقعیت
زامبی از دنیای سینما تا واقعیت
|
در بسیاری از کشورهای اروپایی وقتی جشن هالووین فرا می رسد، یکی از لباس هایی که مردم می پوشند، لباس زامبی ها است. اما با اتمام جشن هالووین، لباس ها و ظاهر زامبی ها کنار گذاشته نمی شود؛ در واقع در سراسر دنیا، زامبی ها از فیلم ها بیرون آمده اند و مردم در جشن ها، مهمانی ها و حتی راهپیمایی ها از ظاهر زامبی ها استفاده می کنند و این استفاده فراگیرتر هم می شود. اما چرا داستان زامبی ها تمام نمی شود و این موجودات نمی میرند؟
در اصطلاح زامبی ها، مردگانی هستند که کنترلی روی حرکات خود ندارند و عموماً در فیلم های ترسناک ظاهر می شوند. زامبی ریشه در فرهنگ «وودو» دارد، اما آیا زامبی ها در عالم واقعیت هم وجود دارند؟
زامبی در اسطوره و انسان شناسی
پژوهشگران جامعه شناسی، روان شناسی و انسان شناسی بر این باور هستند که کلید بقای زامبی ها، قابلیت انطباق آنها و امکان استفاده استعاری از آنها است. در مقایسه با خونآشام ها و گرگ نماها، زامبی ها می توانند هر آن چه را موجب ترس مردم می شوند، به نمایش بگذارند. در طول دهه ها، زامبی ها موارد فراوانی مانند ارتباط نژادها، جنگ ها، بیماری ها و مصرف دیوانه وار را منعکس کرده اند.
«برندون رایلی»، پژوهشگر رسانه در کلمبیا کالج شیکاگو می گوید: «یکی از چیزهایی که من خیلی در مورد زامبی ها دوست دارم این است که آنها همیشه یک چیز را ارائه نمی دهند. در واقع آنها برای توضیح همه انواع مشکلات مختلف فرهنگی و اجتماعی، ابزارهایی انعطاف‌پذیر هستند.»
اما زامبی ها اصلاً از کجا آمدند؟ به گفته برخی پژوهشگران از جمله «نیک پیرس»، جامعه شناس و انسان شناس دانشگاه «دورهام» انگلستان، نسل اول زامبی ها بیش از ۱۰۰ سال پیش از فرهنگ «وودو» در «هاییتی» گرفته شد. هاییتی ها در میان انواع متنوعی از فرهنگ ها و ادیان، بر این باور هستند که جادوگران می توانند مرده ها را نفرین کنند و آنها را به نوعی به زندگی برگردانند تا بتوانند از آنها به عنوان برده استفاده کنند.
در هاییتی گزارش هایی از مشاهده زامبی ها ثبت شده است که البته توضیحات پزشکی و داروشناختی برای آنها وجود دارد، اما بخشی از هاییتی ها متقاعد شده اند که زامبی ها واقعاً وجود دارند. به گفته پیرس، در واقع کسی از خود زامبی ها نمی ترسید، بلکه از این که به یک زامبی تبدیل شوند، می ترسیدند.
زمان زیادی از اشغال هاییتی توسط آمریکا نگذشته بود که کتابی به نام «جزیره جادویی» (۱۹۲۹ / ۱۳۰۸) مفهوم زامبی ها را به آمریکایی ها معرفی کرد و هالیوود به سرعت آن را به تصویر کشید. نخستین فیلم زامبی به نام «زامبی سفید» در سال ۱۹۳۲ / ۱۳۱۱ ساخته شد. فیلم های آمریکایی، در ابتدا زامبی ها را با همان مفهومی که در هاییتی داشتند نشان می دادند. فیلم در یک مکان استوایی اتفاق می افتاد و همیشه یک شخصیت شیطانی شبیه به جادوگر وودو، زامبی ها را کنترل می کرد تا کارهای وحشتناکی انجام دهند.
به گفته رایلی، زامبی های اولیه به وضوح استعاره ای از ترسی بودند که اقلیت سفیدپوست از شورش سیاه پوستان فقیر داشتند که البته، اکثریت را در هاییتی تشکیل می دادند. اما در دهه ۱۹۶۰ / ۱۳۴۰، زامبی ها کم کم سایر نگرانی ها را منعکس می کردند. با شورش های نژادی، جنگ ویتنام و اعتراض های رو به افزایش، زامبی ها انعکاس موارد فراوانی بودند. اما همه قبول ندارند که زامبی های امروز، از زامبی های هاییتی ریشه گرفته اند. «مت موک»، موسس و مدیر انجمن مطالعات زامبی در این باره می گوید: «از نقطه نظر تاریخی، انسان شناسی و دینی، هیچ ارتباطی بین زامبی مدرن و زامبی وودو وجود ندارد. پژوهشگرانی که به این موضوع از دیدگاه ضعیف موجود در تخصصشان نگاه می کنند، اغلب این دو را به هم ترکیب می کنند.»
صرف نظر از ریشه، اجرای «شب مرده زنده» (۱۹۶۸ / ۱۳۴۷)، نقطه عطفی برای زامبی ها بود که نه فقط هنجارهای دولتی، نژادی و اجتماعی را نقد کرده بود، بلکه زامبی ها را از فضای قبلی خارج کرده بود. به جای مناطق استوایی، زامبی ها در مرکز پنسیلوانیا راه می رفتند. مهمتر این که زامبی ها دیگر توسط یک سردسته شیطانی کنترل نمی شدند. به دنبال موفقیت فیلم های ترسناک، زامبی ها نقش مستقلی از یک قدرت بالاتر پیدا کردند. بنابراین شاید ما امروزه از این که در حالی که با گوشی هوشمند خود در یک مرکز خرید قدم می زنیم، به یک زامبی تبدیل شویم، بترسیم اما همچنین از بلایی که دیگر زامبی ها می توانند به سرمان بیاورند، می ترسیم.
پیرس توضیح می دهد: «امروز، ایده این نیست که ما توسط یک نیروی شر کنترل می شویم، بلکه هر کسی در هر جایی به طور مستقل می تواند یک زامبی بدون فکر شود و در واقع هیچ کسی برای سرزنش کردن باقی نمانده است.»
علیرغم ظاهر نفرت انگیز و نماد ترس بودنشان، زامبی ها همچنین به شکلی از تفریح بدل شده اند. امروزه زامبی طرفدارانی دارد که حتی یک شب در ماه اکتبر در خیابان دور هم جمع می شوند. اما چرا مردم دست به چنین گردهمایی هایی می زنند و خود را به شکل زامبی ها در می آورند؟
پیرس و نیز موک بر این باور هستند که مردم، با لباس پوشیدن و آرایش کردن خود به شکل زامبی ها (چون می دانند که قدرتی ندارند) سعی می کنند قوی تر شوند. شاید آنها فقط از این لذت ببرند که به گروهی تعلق دارند که به سینه هیچ کس دست رد نمی زند. موک می گوید: «وقتی زامبی ها به راه
می افتند، می بینید که اساتید دانشگاه در کنار خانواده های جوان حرکت می کنند و کودکان در کنار بدن سازهایی که روی بدن خود خالکوبی کرده اند حرکت می کنند. حتی در بین آنها می توان کسانی را دید که انتظار می رود به طور طبیعی سعی کنند از آنها دور شوند.»
زامبی در پزشکی و ویروس شناسی
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا که به اختصار CDCنامیده می شود از پذیرش وجود یک ویروس مرگبار خودداری کرد. به گزارش «دیلی کالر»، این ویروس که می تواند حالتی زامبی گونه در بیمار ایجاد کرده و او را وادار به خوردن انسان های دیگر کند، «تاکسوپلاسما» نام دارد و می تواند عملکرد مغز را کاملاً تحت تأثیر قرار دهد. گزارش نمونه های متعددی از آدم خواری در آمریکا نام این ویروس را بار دیگر در رسانه های این کشور مطرح کرد.
نخستین بار در سال 2001، مجله «دیسکاوری» در مقاله ای به این ویروس که در گربه ها کشف شده بود اشاره کرد. به نوشته این مجله ویروس می توانست کاری کند تا گربه ها، هم نوعشان را کشته و بخورند. این ویروس البته امکان رشد در درون سلول های مغز انواع دیگری از موجودات خونگرم از جمله انسان را هم دارد. وجود این ویروس سبب ایجاد تغییرات رفتاری از جمله اسکیزوفرنی، پرخاشگری و عکس العمل های عصبی می شود. در مقاله دیگری که در سال 2003 توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در امریکا به چاپ رسیده بود مشخص شد افرادی که دچار این ویروس می شوند عکس العمل هایی شبیه افراد اسکیزوفرنی دارند و از این رو رفتارشان با اطرافیان می تواند غیر قابل پیش بینی باشد. اگر کنترل و پیشگیری صورت نگیرد تقریباً از هر 5 امریکایی یک نفر تحت تأثیر این ویروس قرار می گیرد و مصرف گوشت نپخته یا ارتباط نزدیک با گربه ها می تواند سبب انتقال این ویروس شود. با این حال مرکز کنترل و پیشگیری بیماری ها در آمریکا تاکنون به درخواست رسانه ها برای بررسی موضوع تعدد آدمخواری ها در آمریکا با گسترش این ویروس و ابتلای متهمان به آدم خواری به ویروس تاکسوپلاسما جوابی نداده است.
زامبی در باستان شناسی و تاریخ
باستان شناسان در حفاری های تازه خود در بلغارستان، موفق به کشف اسکلت زامبی هم شده اند. تعدادی از دندان های این اجساد پیش از دفن آنها کشیده شده تا نتوانند پس از مرگ به زامبی تبدیل شوند یا به عبارتی از گوشت مردگان تغذیه کنند. كشف این اسكلت 700 ساله در بلغارستان كه در حال حاضر در موزه ملی تاریخ این كشور نگهداری می شود، نشان می دهد ترس از زامبی ها از گذشته های دور آغاز شده است. این اسكلت كه در ویرانه های كلیسایی در شهر ساحلیSozopol در حاشیه دریای سیاه كشف شده، در حالی دفن شده كه میله آهنی درون قفسه سینه او فرو رفته است. علاوه بر این دندان های این اسكلت نیز كشیده شده كه نشان می دهد اعتقاد به تبدیل مردگان به موجوداتی شبیه به زامبی ها كه از گوشت انسان ها تغذیه می كردند، چندین قرن پیش در این منطقه وجود داشته است.
یکی از این باستان شناسان می گوید: «اگرچه اعتقاد به وجود خونآشام ها و زامبی ها در بلغارستان و دیگر كشورهای اروپایی از قرن 19 به بعد از بین رفته؛ اما ما باستان شناسان دلایل متعددی برای حفاری مقبره های قدیمی دارند. كشف این اسكلت های تازه مانند اسكلتی كه ما در ونیز موفق به كشف آن شدیم، می تواند سنت های باستانی و ترس و وحشتی را كه در جامعه باعث می شد به وضوح به ما نشان بدهد.»
كشیدن دندان های این اسكلت می تواند نشان دهنده این باشد كه اعتقاد به وجود این موجودات كه می توانیم آنها را شبیه به زامبی ها هم بدانیم از چندین قرن پیش در بلغارستان وجود داشته است.
«بوژیدر دیمیتروف»، مدیر موزه ملی تاریخ بلغارستان
می گوید: «عده‌ای در قرون وسطی به این معتقد بودند که مردانی که در زندگی خود به انجام کارهایی دست زده اند که مطابق عرف جامعه نبوده است، پس از مرگ می توانسته اند به زامبی ها تبدیل شوند و به انسان های زنده حمله کنند.»
«ماتیو بورینی»، باستان شناس دانشگاه «فلورانس» در سال 2009/1388 موفق به کشف اسکلت زن ونیزی متعلق به قرن شانزدهم میلادی شده که به دلیل نگرانی معاصران او از زامبی بودنش، آجری درون دهان این زن قرار داشته است. بورینی می گوید: «تجزیه شدن اجساد باعث شده است تا ایده تبدیل آنها به زامبی شکل بگیرد.
در گذشته کسی چیزی از فرایند تجزیه بدن انسان پس از مرگ و تغییرات ظاهری آن نمی دانست، همین موضوع باعث شد افسانه تبدیل مردگان به زامبی یا خون آشام شکل بگیرد.»
*روزنامه اطلاعات
|
