روایات و معارف اسلامى، به دنبال آیات قرآن، همگان را از خشم و غضب، و عصبانیت و از كوره در رفتن برحذر مىدارند، و غضب را عاملى نابودكننده، نشانه سبكمغزى، علت هلاكت، و آتشى از سوى شیطان، و نوعى جنون و دیوانگى مىدانند، و آن را منشأ تمام شرور معرفى مىكنند.
امیرالمؤمنین (علیه السلام) در جملاتى حكیمانه به این معانى اشاره دارند:
الْغَضَبُ شَرٌّ انْ اطْلَقْتَهُ دَمَّرَ.
خشم و عصبانیت شرّى است كه اگر آن را در وجودت آزاد بگذارى نابودت مىكند.
الْغَضَبُ مَرْكَبُ الطَّیْشِ.
خشم، مركب سبكمغزان است.
الْغَضَبُ یُثیرُ كَوامِنَ الْحِقْدِ.
خشم و غضب آتش پنهانىهاى كینه را شعلهور مىسازد.
امام صادق (علیه السلام) فرمود:
الْغَضَبُ مِفْتاحُ كُلَّ شَرٍّ.
خشم كلید هر زیانى است.
آرى خشمگین دچار هر نوع اشتباه مىشود، به شخصیت طرف مقابل حمله مىكند، به اعصاب و قلبش فشار وارد مىآید، چهرهاش سرخ و خونین رنگ مىگردد، مىزند، خراب مىكند، آتش مىزند، طلاق مىدهد، ضربه وارد مىنماید، خسارت به بار مىآورد و ...
رسول حق (صلى الله علیه وآله وسلم) فرمود:
الْغَضَبُ جَمْرَهٌ مِنَ الشَّیْطانِ.
خشم آتشى از شیطان است.
على (علیه السلام) فرمود:
الْحِدَّهُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ لِانَّ صاحِبَها یَنْدَمُ فَانْ لَمْیَنْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْكَمٌ.
خشم و غضب نوعى از دیوانگى است، همانا دارنده این حالت، پشیمان مىشود، اگر نادم نشد دیوانگى او قوى و محكم است.
و آن حضرت فرمود:
الْغَضَبُ یُفْسِدُ الْالْبابَ وَیُبْعِدُ مِنَ الصَّوابِ.
خشم فاسدكننده مغزها و دوركننده انسان از حق و درستى است.
و در حمله شدیدى به این حالت شیطانى فرمود:
لَیْسَ مِنّا مَنْ لَمْیَمْلِكْ غَضَبَهُ.
آنكس كه جلودار غضب و خشمش نباشد از ما نیست.
و فرمود:
مَنْ غَلَبَ عَلَیْهِ غَضَبُهُ وَ شَهْوَتُهُ فَهُوَ فى حَیِّزِ الْبَهائِمِ.
كسى كه خشم و شهوت بر او غلبه دارد در جرگه حیوانات است.
حضرت باقر (علیه السلام) در رابطه با فروخوردن خشم، و خوددارى از عصبانیت فرمود:
مَنْ كَظَمَ غَیْظاً وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلى امْضائِهِ حَشَا اللّهُ قَلْبَهُ امْناً وَ ایماناً یَوْمَ الْقِیامَهِ.
كسى كه خشم خود را فرو خورد، در صورتى كه قدرت خرج كردن آن را دارد، خداوند در قیامت قلبش را از آرامش و ایمان پر مىكند.
على (علیه السلام) فرمود:
مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللّهُ عَوْرَتَهُ.
كسى كه غضب خود را نگاهدارد، خداوند عیب او را مىپوشاند.
به حارث همدانى یار وفادارش نوشت:
وَاكْظِمِ الْغَیْظَ، وَتَجاوَزْ عِنْدَ الْمَقْدِرَهِ، وَاحْلُمْ عِنْدَ الْغَضَبِ، وَاصْفَحْ مَعَ الدَّوْلَهِ، تَكُنْ لَكَ الْعاقِبَهُ.
غیظ و غضب را فروخور، به وقت قدرت گذشت كن، به هنگام خشم بردبار باش، با داشتن توان و نیرو بر خطاكار بپوشان، تا براى تو عاقبت بخیرى میّسر گردد.
در روایات زیادى در كتاب شریف كافى، وسائل، بحار الانوار آمده كه مزد فروخوردن خشم نسبت به همگان، ایمن شدن از غضب حق در قیامت، و اتصال به رحمت حق در محشر است.
از حضرت مسیح علت غضب را پرسیدند فرمود:
الْكِبْرُ، وَالتَّجَبُّرُ، وَ مَحْقَرَهُ النّاسِ.
علت و ریشه و شروع غضب از سه چیز است: كبر و خود بزرگبینى، خودخواهى، بىارزش دانستن مردم.
در سفارشات رسول حق به امیرالمؤمنین (علیه السلام) آمده:
لَاتَغْضَبْ، فَاذا غَضِبْتَ فَاقْعُدْ، وَتَفَكَّرْ فى قُدْرَهِ الرَّبِّ عَلَى الْعِبادِ وَ حِلْمِهِ عَنْهُمْ، وَاذا قیلَ لَكَ اتَّقِ اللّهَ فَانْبُذْ غَضَبَكَ وَراجِعْ حِلْمَكَ.
غضب مكن، چون غضب كردى بنشین، و در قدرت و تسلط حق نسبت به بندگان و بردبارى آن وجود مقدس در برابر آنان فكر كن، و چون در حال غضب داشتنت به تو گفتند: از خدا پروا كن غضب را دور انداز، و به حلم و بردبارى و عادى شدن حال برگرد.
***
