تبیان، دستیار زندگی

 البته اصل «قوه غضب» در انسان وجود دارد و در حفظ و بقاى وى نقش به سزایى ایفا مى‏كند؛ اما این قوه نیز مانند سایر قواى نفسانى باید كنترل و در جهت صحیح از آن استفاده شود و از افراط و تفریط نسبت به آن اجتناب گردد؛ زیرا افراط در آن موجب ناكارآمدى فكر و عقل مى‏شود و خطرات و خسارات جبران ناپذیرى را در پى دارد. تفریط در آن نیز موجب جبن و خوارى مى‏شود و از پیامدهاى بد آن بى‏غیرتى و بى‏تفاوتى نسبت به مسئولیت‏هاى فردى و اجتماعى است. البته بحث ما در اینجا، بیشتر مربوط به جنبه افراطى غضب و (عصبانیت) است؛ از این رو زیان‏هایى كه ناشى از شعله‏ور شدن غضب را به اختصار بیان مى‏كنیم، سپس به عواملى مى‏پردازیم كه موجب شعله ور شدن غضب و بروز عصبانیت و پرخاشگرى مى‏شود و در پایان راه‏كارهایى به منظور كنترل آن بیان مى‏كنیم.

1. غضب، فكر و عقل انسان را ناكار آمد و زمین گیر مى‏كند؛ چنان كه پیامبر اكرم(ص) فرمود: «غضب، دل مرد دانا را هلاك مى‏كند»(بحار الانوار، ج 73، ص 226، ح‏20)

2. پیامبر(ص) فرمود: «غضب، ایمان را فاسد مى‏گرداند ؛ همان گونه كه سركه عسل را فاسد مى‏كند»(كافى، ج‏2، ص 303، ح‏3 ؛ بحار الانوار، ج‏72، ص 274، ح‏24 )

3. غضب كلید هر بدى است‏(همان. ) و شیطان همه وجود فرد غضبناك را تسخیر مى‏كند و او را به هر عمل زشتى وامى‏دارد.

4. از آثار بد غضب این است فرد غضبناك و عصبانى رفتارهاى نادرستى - مانند فحش دادن و پرخاشگرى كلامى، شماتت، مسخره كردن، فاش كردن اسرار و بدگویى از دیگران - را از خود بروز مى‏دهد. علاوه بر این موجب دشمنى دوستان و شماتت دشمنان، انزواى اجتماعى، افسردگى و بیمارى‏هاى جسمانى و روانى مى‏شود. بنابراین كنترل عصبانیت امرى بایسته و اجتناب‏ناپذیر است؛ وگرنه موجب هلاكت انسان و خسارات جبران ناپذیرى مى‏شود.

عوامل غضب و عصبانیت‏
عصبانیت مى‏تواند عوامل گوناگونى داشته باشد، از جمله:
1. صفات رزیله‏اى (مانند، حسادت، كبر و غرور، حرص، حب جاه و مال)؛
2. كم‏حوصلگى و كم‏ظرفیتى؛
3. ضعف و ناتوانى مزاج؛
4. عدم اعتماد به نفس؛
5. حساسیت‏هاى افراطى؛
6. منفى‏بافى و سوء ظن به دیگران؛
7. همانندسازى و تقلید از والدین، همسالان و همكلاسان؛ و به علاوه یادگیرى از جمله عوامل خشم و عصبانیت هستند.

اما دلیل آن - هر چه كه باشد - با راه‏كارهایى كه ارائه مى‏شود، مى‏توان تا حدود زیادى از آن پیشگیرى نمود:

نویسنده: ابوالقاسم بشیری