حکایت ایستادگى اصحاب اخدود تا پاى جان‏

خداى متعال در قرآن مجید، از «اصحاب اخدود» یاد كرده است. از نظر قرآن كریم اینان جرمى جز ایمان به خدا نداشتند.

داستان آنان بنا به نقل تفاسیر چنین است:

مردى وارد شهر «صنعا» پایتخت یمن شد و به سوى كاخ حكومتى «ذونواس» حركت كرد، دربان كاخ از ورودش جلوگیرى نمود و گفت: در این گرماى سوزان به چه علت به درب این خانه آمده‏اى؟ گفت: خطر بزرگى پیش آمده است باید ذونواس را از این خطر آگاه كنم.

دربان گفت: پادشاه الآن از پذیرفتن تو معذور است، فعلًا قتلى را پشت‏سر گذاشته و از اضطراب شهر «صنعا» كاسته و مسئله یهودیّت را به مانند زمان تبّع رسانده و اكنون آماده است، تا در جنگى كه در شرق و غرب روى مى‏دهد شركت كند، او قصد دارد یهودیّت را دین عمومى نموده و حكم تورات را در زمین حاكم كند.

در هر صورت پادشاه نزدیك غروب آماده ملاقات است، مسافر گفت: خبر من با برنامه شاه فاصله زیادى ندارد و مربوط به همین دین است. دربان گفت: لحظه‏اى صبر كن تا شاه وارد باغ شود. پس از آن كه ذونواس بیرون آمد دربان به او گفت: مردى از «نجران» واقع در كشور حجاز براى ملاقات با شما آمده است و مى‏خواهد خبر از دین جدیدى بدهد كه خطر بزرگى براى یهودیّت است.

ذونواس گفت: دین جدید! كدام دین؟ او را پیش من آورید، مرد آمد و پس از احترام گفت: اى پادشاه! من براى درخواست كمك نزد تو نیامده‏ام؛ بلكه براى حادثه بزرگى كه در «نجران» پیش آمده است به حضورت رسیده‏ام.

ذونواس گفت: منظورت چیست؟ گفت: مدّتى است در نجران دین جدیدى پیدا شده و به نام عیسى مسیح بشارت مى‏دهد، بت‏پرستان نجران آسایش فكر خود را در این مسلك یافته و دسته دسته به این دین مى‏گروند. آنچه مهم است این است كه عدّه‏اى از یهودیان از دین خود دست كشیده و داخل دینى مى‏گردند كه بت‏پرستان با كمال اشتیاق به آن روى مى‏آورند؛ اگر پادشاه یهودیّت را حفظ نكند به زودى آثار آن از نجران معدوم مى‏گردد.

ذونواس گفت: این دین چگونه به «نجران» راه یافت؟ گفت: در میان عدّه‏اى كه به «نجران» آمده بودند دو نفر وارد شدند، یك مرد رومى به نام «فیمیون» و دیگرى مردى به نام «صالح» یكى از بت‏پرستانى كه درخت خرما مى‏پرستید فیمیون را خرید، او را شخص بزرگوارى یافت، مى‏دید در كار خستگى ندارد و هیچ‏گونه شكایتى از سنگینى كار نمى‏كند، تمام روز را كار كرده و شب را به اتاقى براى عبادت پناه مى‏برد. یك روز او را در حال نماز دید، از اتاقش بدون چراغ نورى مشاهده كرد، از كارش تعجّب كرد، از او پرسید: آیا غیر از آن درخت خرما را عبادت مى‏كنى؟ فیمیون گفت: من خدایى را پرستش مى‏كنم كه مالك عالم و اداره كننده آن است، همان خدایى كه مسیح به وجودش راهنمایى كرده و قدرتش را به ما نمایانده است. این درخت مالك نفع و ضرر نیست؛ بلكه خودش را نمى‏تواند حفظ كند و ضررى را از خود دور نماید. اگر من بخواهم مى‏توانم از خداوند تقاضا كنم بادى بفرستد و آن را خشك نماید، یا آتشى فرستاده آن را بسوزاند.

ارباب گفت: آیا مى‏توانى چنین كارى را انجام دهى؟ گفت: آرى، اگر انجام دهم به آیین حق مى‏گروى؟ گفت: بلى، فیمیون نماز خواند و از خدا خواست تا دعایش را مستجاب كند؛ بادى بر درخت وزید و درخت خشك شد. در این هنگام ارباب فیمیون به حق ایمان آورد، این مسئله در نجران منتشر شد و بسیارى از مردم آیین مسیح را پذیرفتند.

سپس آن مرد مطالب دیگرى درباره فیمیون گفت در حدّى كه غضب و خشم ذونواس به جوش آمد و با لشكرى انبوه به سوى نجران حركت كرد، شهر را محاصره كرد بزرگان و صاحبان رأى را جمع نمود و گفت: قبل از این كه دست به كشتار شما بزنم به شما مهلت مى‏دهم كه یا یهودیت را قبول كنید و یا اعدام و شكنجه در انتظار شماست.

مردمى كه حق را یافته بودند، مردمى كه لذّت حق‏پرستى را چشیده بودند، مردمى كه از معرفت الهى برخوردار شده بودند. مردمى كه مى‏دانستند در این دنیا جز وجود او چیزى اصالت ندارد، در پاسخ آن ستمگر گفتند: این دین جدید با جان ما درهم آمیخته و به تار و پود وجود ما راه یافته است، ما از آن دست برنمى‏داریم چه به ما مهلت دهى، چه ما را به كام مرگ دراندازى.

ما با خداى خود معامله كرده‏ایم و هرگز او را به هیچ چیز ترجیح نمى‏دهیم. دنیا محلّى است زودگذر و سهم ما از آن بسیار اندك است و ما همه چیز خود را كه خداست با این سهم اندك عوض نمى‏كنیم.

ذونواس كه پافشارى مؤمنان را به این دین ملاحظه كرد، دستور داد خندقى حفر كنند و آتشى سهمگین برافروزند، از پیرمرد زمین‏گیر وپیره‏زن قد خمیده، از جوان رشید و طفل شیرخوار از خرد و كلان، چشم نپوشید و همه را در كام آتش افكند و آنان نیز از حقّ دست برنداشته، كشته شدن را بر ننگ دنیا ترجیح دادند و جان خود را نثار معشوق حقیقى كردند.