آیا این ورزش در طى تاریخ رواج داشته است؟
ادوارد براون از جمله شرق شناسان بزرگ قرن اخیر نیز تاریخ رواج زورخانه ها را از دوره باستان دانسته است. درطى تاریخ، این ورزش با نام و جایگاهی به شکل دیگر و اسبابی کمی متفاوت » : مرحوم زنده یاد غلامرضا انصاف پور در پژوهش خود اظهار داشته است وى تاریخ معلوم زورخانه را با شکل و وضع کنونی از قرن هفتم دانسته است. انصاف پور اشاره مى کند «. و با آداب و رسومی نه چنین جامع رواج داشته است در قرون پیشتر از قرن هفتم فقط به آلات و بعضی آثار آن به طور متفرق درقالب کشتى گرفتن به ویژه در داستان هاى اساطیرى و پهلوانى شاهنامه فردوسى بر می خوریم. انصاف پور جایگاه عملیات ورزش باستانی را از حمله اعراب تا آغاز دوره صفویان به ترتیب: خانه، لنگرگاه، عبادتخانه و ورزشخانه نامیده است.
نام ورزشخانه در گل کشتی میرنجات مربوط به دوره صفویه آمده است. عبادت خانه در تومار افسانه پوریای ولی مربوط به پیش از دوره صفویه است.
لنگرگاه از دوره سلجوقیان تا مغولان
خانه به شهادت تاریخ سیستان به دوره تسلط اعراب و کمی بعد از آن تعلق دارد. هنگام تسلط اعراب، نخستین جایگاه های انجام عملیات ورزشى درمکان های زیرزمینی و مخفی گاه ها بوده و عیاران و پهلوانان در » : انصاف پور مى گوید آنجاها، پنهان از چشم بیگانگان با مبادرت به این ورزش خود را برای مقابله با آنان نیرومند و آزموده می ساختند.
شایان ذکر است پس از درگذشت پیامبر اسلام (ص) با قدرت رسیدن حکومت امویان، حاکمان اموى از بیت المال براى خوش گذرانى و کارهاى شخصى استفاده کردند. آنها عدالت اسلامى را زیر پاى گذاشته نژاد عرب را بر دیگر نژادها برترى بخشیدند و با شهادت رساندن خاندان پیامبر گرامى اسلام موجبات نارضایتى مسلمانان و قیام هاى مردمى را فراهم نمودند.
خاندان بنى عباس یکى از گروه هاى ناراضى بودند که با کمک پهلوانان ایرانى به رهبرى ابومسلم خراسانى به حکومت رسیدند. اما پس از مدتى حکومت، عباسیان نیز راه ستمگرى را آغاز نمودند و با کشتار و زندانى کردن مردم موجبات شکل گیرى قیام هاى مردمى را فراهم نمودند و حکومت هاى مستقل اسلامى در ایران شکل گرفت و قسمت هایى از ایران از سلطه اعراب خارج شد یکى از حکومت هاى محلى، سلسله سامانیان بود. سامانیان شهر بخارا را به پایتختى انتخاب کردند، شاعران و دانشمندان را تشویق کردند و به رواج زبان فارسى همت گماردند. به دلایل زیاد مسلم است که ایرانیان از دورترین دوران باستان تا بعد از اسلام و همیشه، جاها و محل هایی برای انجام عملیات ورزش های سبک و پهلوانی خود داشته اند. جوانان در دوره هخامنشی ها در فضای باز و گشاده، تحت توجه معلمین مخصوص » : می نویسد I. مثلاً گزنفون 18 در کتاب خود به نام .« آموزش و پرورش بدنی می بینند ملاحظه مى شود که در آغاز دوره ساسانیان نیز جوانان در محل هایی مخصوص زیر نظر پهلوانان - با استناد به اشعار تاریخی شاهنامه فردوسی آموزش ورزشی و پهلوانی می دیدند. در تاریخ اساطیرى و پهلوانى ایران، رستم پهلوان پهلوانان، خود یکى از مربیان بوده است و کاووس شاه سیاوش را جهت تربیت به رستم مى سپارد واوفنون مختلف ورزشى و دلاورى و راستى را به او مى آموزد.