پی‌ریزی تئوری هنر اسلامی
رئیس موسسه رواق حکمت با تاکید بر لزوم پی‌ریزی پایه‌های فلسفی و تئوریک فلسفه هنر عنوان کرد: در بررسی کار هنری به صورت تئوریک در حوزه اسلامی باید به بخش‌های فلسفی، اخلاقی و فقهی توجه کرد؛ که همه این‌ها کار تئوری است و غیر از خود هنر در خارج است.
آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی از اساتید برجسته حوزه علمیه و رئیس موسسه رواق حکمت شنبه شب در دیدار با اعضای ستاد برگزاری همایش قرآن کریم و هنر، گفت: این اقدام مدرسه اسلامی هنر که حوزه در زمینه هنر وارد شود اقدام شجاعانه‌ای است، البته مشکلات جدی دارد و مهم‌ترین مشکل آن است که هنر چیزی است که در حوزه نگاه مثبتی به آن نمی‌شود.
وی ابراز کرد: فضای هنری در دنیا فضای اخلاقی خاصی است و پیشگامان فساد اخلاقی در دنیا هنرمندان هستند که گوی سبقت را از همگان ربوده‌اند، در صف اول مفاسد دنیا هنرمندان برجسته دنیا هستند؛ فرانسه که مهد فرهنگی و پایتخت اروپا و جهان است از نظر مفاسد اخلاقی در رتبه اول قرار دارد و همه این امر در دست قشر هنرمند است.
رئیس موسسه رواق حکمت اظهار کرد: قشر متدین ما نسبت به بحث هنر همواره نوعی احتیاط داشته‌اند و حتی علمایی که اهل خطاطی و شعر یا داستان نویسی بودند کار هنری خود را به صورتی انجام می‌دادند که برای بقیه افراد ناملموس بود.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم گفت: این یک آفت است که سرمایه‌های مهم حوزه جرات نکردند وارد مقوله هنر شوند، بحث دیگری که در این زمینه داریم این است که هنر بر یک سری پایه‌های فلسفی استوار است که در آن زمینه کار آن چنانی نکرده‌ایم؛ این در حالی است که هنر زیربنای فلسفی دارد.
وی ابراز کرد: نگاه‌های کلاسیک به هنر زیبایی را در توازن می‌دانند و هنرهایی ایجاد می‌کنند که دنبال توازن است، هنر سنتی ما نیز به دنبال توازن است اما به فلسفه‌ای جدید و تفسیرهای تازه از هنر می‌رسیم، تفاسیری که وجود دارد مانند این که انسان یک موجودی است که در عالم پرتاب می‌شود و این موجود مجموعه‌ای از مفاهیم مرتبط با موقعیتی که در آن پرتاب شده است را با خود دارد و تازگی و نو بودن و نوآوری معیار زیبایی می‌شود و کارهایی بی معنا در عالم مدرن می‌بینیم.
آیت‌الله هادوی تهرانی گفت: نگاه فلسفی به بحث هنر بسیار مهم است، نوع نگاه در آثار اسلامی نگاه کلاسیک است و نوعا بر مباحث توازن و عدل خلاصه می‌شود اما به نظر می‌رسد این مسئله بحرانی برای هنر اسلامی است و احیای فلسفه هنر اسلامی نتیجه‌ای جز ناسازگاری با هنر جدید ندارد.
وی ادامه داد: غرب به هنر ما احترام می‌گذارد اما بالاخره این هنر هنری قدیمی محسوب می‌شود، البته زیبایی هنر اسلامی به قدری است که قصر الحمراء در جنوب اسپانیا آن قدر زیبا است که در عین سادگی از زیبایی فوق العاده‌ای برخوردار است و مسیحیان برای شکستن ابهت هنری آن قصر در ورودی آن قصری ایجاد کردند و نهایت هنر روم باستان را به کار گرفتند اما هر کس وارد قصر تازه ساخت می‌شود احساس زشتی می‌کند اما با ورود به قصر الحمراء دقت در توازن هنر اسلامی و طراحی‌های زیبا را می‌بیند.
رئیس موسسه رواق حکمت تاکید کرد: مطالعات هنری بیشتر سبقه فلسفی دارد اما این در حالی است که هنر و فلسفه باید تفکیک شود، هنرمند و نقاش نمی‌تواند در این زمینه نظر دهد و فیلسوف باید در این زمینه نظر دهد، اگر به شکل متعارف جلو برویم در صورت موفقیت، مدرسه اسلامی هنر به مطالبی که سبقه کلاسیک دارند، دست می‌یابد که قبلا بیان شده است.
استاد برجسته حوزه علمیه قم گفت: در هر حوزه‌ای از حوزه‌های انسانی اسلام یک سری مفاهیم به هم مرتبط دارد که این مفاهیم در هر زمینه‌ای از جمله هنر موجود است، بر اساس نظریه اندیشه مدون دین در هر حوزه‌ای عناصر جهان شمول و موقعیتی دارد و عناصری که به صورت جهان شمول‌اند بخشی ناظر به واقعیات‌اند و بخش دیگر ناظر به اعتبارات شرعی؛ بخشی که ناظر به واقعیات یا «هست» در نظر گرفته می‌شود همان فلسفه است که ناظر به هستی‌شناسی، خداشناسی و انسان‌شناسی است و بخش دیگر آن اخلاق است که در نسبت با خلق و خوی انسان مطرح می‌شود.
وی ادامه داد: در حوزه هنر اگر به دین مراجعه کنیم باید عناصر جهان شمول و موقعیتی را پیدا کنیم، عناصر جهان شمول بخشی ناظر به واقعیات است که بخشی از آن وارد مباحث فلسفه هنر اسلامی می‌شود؛ البته نه آن فلسفه هنری که در حال حاضر مطرح است، چرا که آنچه که در فلسفه هنر مطرح می‌شود فقط مبادی فلسفه هنر است در حالی که من معتقد هستم که در فلسفه هنر باید تاریخ هنر، روش‌شناسی و رابطه هنر با سایر علوم نیز مطرح شود. بنابراین بر اساس نظریه اندیشه مدون زمانی که ما به هنر توجه کنیم قاعدتا باید یک سری مباحث فلسفه هنر داشته باشیم که همان هستی‌شناسی هنر است که یکی از محورهای همایش قرآن کریم یعنی «زیبایی‌شناسی از منظر قرآن کریم» در این بحث جای می‌گیرد.
رئیس موسسه رواق حکمت تاکید کرد: بر اساس نظریه اندیشه مدون بحث دیگری که در هنر باید به آن باید توجه کرد اخلاق است؛که در این بخش باید اخلاق هنری اسلامی را مطرح و بررسی کنیم؛ هنر چه خلق و خوی‌هایی را در بشر باید ایجاد کند یا نباید ایجاد کند و به تعبیر دیگر باید درباره فضایل و رذایل اخلاقی بحث شود.
وی افزود: در حوزه سیاست و اقتصاد فضایل و رذایلی داریم که به عنوان اخلاق سیاسی و اخلاق اقتصادی مطرح می‌شود، در حوزه هنر هم همین بحث مطرح شود و البته برخی توجه‌های فقهی هم داریم که در حوزه هنر می‌توانیم از مکتب هنری اسلام سخن بگوییم که اسلام چه مبانی اعتباری و تشریعاتی دارد و اگر بخواهیم کار هنری را به صورت تئوریک در حوزه اسلامی بررسی کنیم بخشی از آن فلسفی است، بخشی اخلاقی به معنای علم اخلاق است و بخش دیگر آن پرداختن به امور فقهی است که همه این‌ها کار تئوری است و غیر از خود هنر در خارج است.
آیت‌الله هادوی عنوان کرد: همایش ملی قرآن کریم و هنر به مباحث اصلی و اساس اندیشه مدون اسلامی در باب هنر پرداخته است؛ اینکه در محورهای همایش مباحث زیبایی‌شناسی و فلسفی وجود دارد کار منطقی‌ای است چرا که برای تبیین هنر به عنصری به نام «زیبایی‌شناسی» که مربوط به فلسفه است و از مباحث جهان‌شمول نظریه اندیشه مدون اسلامی است طرح‌ریزی شده است.
وی اظهار کرد: آن چه به عنوان هنر اسلامی در خارج تحقق پیدا کرده است در حوزه ساز و کار و عناصر متغیر هنر قرار می‌گیرد و هنرمند ما آن چه از فلسفه، اخلاق، مکتب و نظام اسلامی داشته است در نگارگری ما تجلی پیدا کرده است که البته عناصر قومیتی و منطقه‌ای در آن تاثیر گذار بوده‌اند. قطعا هنرمند زمانی که خلق اثر هنری می‌کرده، این عناصر را از هم تفکیک نکرده است اما در مقام تحلیل اثر هنری باید بتوانیم این عناصر را از هم تفکیک کنیم، یعنی عناصری را که برخاسته از اندیشه اسلامی برداشت کنیم و عناصری را برخاسته از قومیت و منطقه هنرمند است از آنها تفکیک کنیم؛ بر این اساس اگر عناصر هنری اسلامی را فراتر از زمان و مکان استخراج کردیم آن وقت آن عناصر می‌تواند در هر زمان و مکانی با تناسب و موقعیت آن زمان و مکان و فرهنگ رنگ بگیرد و محدود به یک شکل خاص و قالب خاص نباشد.
لازم به ذکر است، همایش ملی قرآن کریم و هنر، 12 اردیبهشت‌ماه، سال 92 در قم برگزار می‌شود؛ علاقه‌مندان برای شرکت در این همایش میتوانند به آدرس اینترنتی این همایش به نشانی www.conference.isoa.ir مراجعه کنند.
منبع: سایت
