تبیان، دستیار زندگی

تیك*های عصبی در كودكان


بسیاری از والدین و مربیان كودكان از پاره*ای رفتارهای شكلك*گونه یا تکرار واژه**ها و تیك كودكان خود ابراز نگرانی می*كنند.

گاهی با افرادی سروكار داریم كه مدام كلمات یا واژه*های بیجا و غیرضروری را كه به*هیچ وجه نیاز به گفتن آن نیست، تكرار می*كنند؛ مانند: چیز، مثلاً یا بقول معروف كه اغلب موارد طرف گفت*وگو توجه چندانی به آن نمی*كند. كودكان در سنین 12-7 سالگی در 12-8 درصد موارد بیشترین میزان تیك را از خود نشان می*دهند.

تیك در میان پسران بیشتر از دختران است و ممكن است تا سن میانسالی ادامه یابد. میزان شیوع تیك در خانواده*هایی كه اعضای آن تیك دارند، به مراتب بیشتر است.

تیك ممكن است به دنبال یك حادثه روانی و اضطراب ناشی از حوادث خانه یا مدرسه به وجود آید. كودكانی كه والدین سختگیر و مقتدر دارند، بیشتر تیك نشان می*دهند. تیك یك اختلال رفتاری ناشی از ناسازگاری شخصیتی، احساس بی*كفایتی و ناامنی، خصومت، تحریك*پذیری، لكنت*زبان، ترس و دلواپسی است. در این عارضه نوعی پرش ناگهانی یا انقباض غیرارادی عصبی عضلانی رخ می*دهد كه در هر قسمت از بدن می*تواند به صورت مزمن یا زودگذر در كلام یا رفتار ظاهر شود. تیك در هنگام خواب از بین می*رود. تیك كلامی یا رفتاری به دو شكل ساده و مركب وجود دارد و از مشخصات آن تكراری و ناموزون بودن است.

تیك ساده مدت كوتاهی به طول می*انجامد و به*ندرت بیشتر از یك ثانیه تداوم دارد و بعد از چند هفته یا چند ماه از بین می*رود.

انواع تیك
تیك*ها برحسب اینكه مربوط به چه قسمت از اعضا و اندام بدن باشند، تقسیم می*شوند. تیك*های چهره*ای: شایع*ترین تیك*ها چهره*ای است و می*تواند به انواع مختلف تظاهر كند؛ مثل: پلك*زدن، كشیدن ابروها، گازگرفتن لب، مكیدن لب، مكیدن انگشت و ناخن، درآوردن زبان از دهان، فین*كردن، بوییدن چیزی، سرفه، جمع*كردن، چین*دادن پیشانی، تكان*دادن گوش، قورت*دادن آب دهان، سكسكه*كردن، كندن مو، گرفتن ژست*های مختلف یا درآوردن صدای حیوانات.
تیك*های گردن و اندام*ها: چرخش غیرارادی گردن در جهت*های مختلف، بالا انداختن شانه*ها، كشیدن دست به مو و سر و صورت، خم*كردن زانو و حركات اضافی در راه*رفتن و رفتارهای آرایشی در این دسته قرار دارند.
تیك*های صدادار: در این مورد می*توان به عطسه، سرفه و تقلید صدای حیوانات اشاره كرد. صاف*كردن گلو، خرناس در نوع كلامی یا بیان یك كلمه یا جمله ناسزا نیز از این گونه تیک*ها هستند.


درمان تیك
عوامل محیطی و هیجانی از جمله موارد شناخته*شده*اند كه در تشدید تیك مؤثرند. پرش*های عصبی این افراد در مواجهه با موقعیت*های هیجانی و اضطراب و اختلاف*های خانوادگی تشدید می*شود و در مواقعی كه در آرامش هستند، به حداقل می*رسد.
برای درمان این*گونه رفتارها در درجه اول باید محیط خانواده را بررسی و به اطرافیان گوشزد كرد كه انتظارات بیش از حد و فشار آوردن روی فرد برای ترك یا كاهش این رفتارها نه*تنها مفید نیست، بلكه نتیجه عكس دارد و باعث تشدید تیک می*شود. تجربه نشان داده است كه تذكر مستقیم یا تنبیه كودك برای ترك رفتار عادتی به هیچ*وجه مؤثر نیست و باید از شیوه تربیتی مبتنی بر تشویق استفاده شود. در مواقعی كه كودك تیك ندارد، باید بیشتر به او توجه یا او را نوازش كرد و در مواقعی كه تیك از خود نشان می*دهد، با بی*اعتنایی به آن و جایگزین*كردن فعالیت*هایی مانند نقاشی، موسیقی، بازی*ها و... می*توان به روند ترك عادت کمک نمود.
چنانچه با رفتاردرمانی، تیك بهبود نیافت، روش*های درمانی باید مورد تجدیدنظر قرار گیرد. اولین اقدام عدم توجه مستقیم به تیك است كه توسط خانواده اعمال می*شود. در صورت پایدار و مزمن*بودن می*توان از روش*های غیردارویی از جمله آموزش معكوس*كردن عادت كه شامل پنج مرحله است، استفاده كرد.
توصیف و تكرار تیك در آینه، پیداكردن جزئیات تیك، شناسایی اولین علامت تیك، شناسایی موقعیت تیك و پاسخ فیزیكی تیك در 1-3 دقیقه.
با این روش كودك بیمار می*تواند علائم تیك را تحت كنترل خود درآورد. در صورت عدم پاسخ به روش*های غیردارویی، روانپزشك كودك داروهایی را با در نظر گرفتن عوارض آنها تجویز می*کند.

منبع:*کودک سالم