بنزین بدون سرب
امروزه آلودگی محیط زیست به یكی از دغدغه‌های اصلی جوامع تبدیل شده است. آلودگی هوابه‌ویژه در شهرهای بزرگ به‌حدی رسیده كه سلامت افراد سالخورده و كودكان را به‌خطر انداخته است.
خودروهای شخصی به‌عنوان یكی از منابع اصلی آلودگی هوا نقش بسیاری در این خصوص دارند.هر روز بر تعداد خودروها افزوده شده، بنزین بیشتری مصرف و مقدار بیشتری گازهای زیان‌آور برای‌سلامت انسان تولید می‌شود.
یكی از عوامل آلوده كننده هوا، سرب است. ماده‌ای كه بر اثر مصرف بنزین سرب‌دار به‌وجود می‌آیدو در هوا به‌صورت معلق باقی می‌ماند.
در كشورهای پیشرفته، بنزین بدون سرب جایگزین بنزین سرب‌دار شده و به این ترتیب، سربموجود در هوا كاهش چشمگیری یافته است.
با وجود تمام تبلیغاتی كه در مورد بنزین بدون سرب و اهمیت كاهش سرب موجود در بنزینمی‌شود، اما همچنان پرسش‌های زیادی برای صاحبان خودرو مطرح است. ازجمله این‌كه:
چرا بنزین بدون سرب
سال‌های بسیاری است كه تركیبات سربی برای افزایش درجه‌بندی اكتان در سوخت و ایجاد كاركردبهتر موتور، به بنزین اضافه می‌شود. اما امروزه، حذف سرب از بنزین یك گام مهم در مسیر یافتن سلامت‌محیط و جامعه به‌شمار می‌رود. همچنین امكان استفاده از فناوری‌های پیشرفته در خصوص كاهش گازهای آلاینده خروجی از خودرو (نصب مبدل كاتالیستی) فراهم شده است.
به چه علت سرب به بنزین افزوده می‌شود؟
تركیبات سربی برای افزایش درجه‌بندی اكتان و روغنكاری بین سوپاپ‌های خروجی و نشیمن‌گاه‌خودروهایی كه دارای نشیمنگاه سوپاپ نرم هستند اضافه می‌شود.
اگر درجه‌بندی اكتان سوخت زیر سطح توصیه‌شده از طرف سازنده خودرو قرار بگیرد، در موتورخودرو امكان ایجاد ضربه وجود دارد. همچنین، بدون روغنكاری با سرب، امكان دارد سوپاپ‌های‌خروجی موتور در خودروهای قدیمی‌تر با نشیمنگاه سوپاپ نرم - بسته به شرایط رانندگی- شروع به‌سایش كند. چنین مساله‌ای ممكن است هنگام رانندگی در سرعت بالا و فشار زیاد اتفاق بیفتد.
اكتان چیست؟
عدد اكتان تحقیقی (RON) و عدد اكتان موتور (MON) معیارهای اندازه‌گیری كاركرد ضدضربه‌سوخت است. حداقل اكتان به‌وسیله سازنده‌های وسایل نقلیه برای پرهیز از ضربه كه در موقعیت‌های‌سخت ممكن است به ازدست‌دادن قدرت و خرابی موتور منجر شود، مشخص شده است.
میزان مورد نیاز اكتان برای جلوگیری از واردآمدن ضربه، به نوع موتور و شرایط كار آن بستگی دارد.
ضربه چیست؟
زمانی كه یك جرقه، احتراق را در یك موتور درون‌سوز با سیستم اشتعال جرقه‌ای آغاز می‌كند، شعله‌احتراق باید از شمع ایجاد شود و در محفظه احتراق، با سرعت و نرم و روان حركت كند. اگر قسمت آخرمخلوط سوخت-هوا خودبه‌خود مشتعل شود، قبل از این‌كه شعله احتراق برسد، پرش ناگهانی در فشارسیلندر ضربه ایجاد می‌كند.
ضربه زمانی اتفاق می‌افتد كه اكتان سوخت، زیر سطح نیاز ضدضربه موتور در آن لحظه باشد.
آیا ضربه می‌تواند به موتور خودرو صدمه بزند؟
به‌طور معمول ضربه ضعیف به یك موتور صدمه نمی‌زند. اما ضربه سنگین یا طولانی‌مدت می‌تواند نتایجی مانند ازدست‌دادن قدرت و گرم‌شدن زیاد از حد سیلندر در بر داشته باشد و به صدمه‌خوردن‌موتور منتهی شود.
اگر خودرویی برای كار با بنزین سرب‌دار طراحی شده باشد، آیا با بنزین بدون
سرب كاركرد خوبی‌خواهد داشت؟
جواب مثبت است. نگرانی اصلی در مورد امكان تورفتگی سوپاپ خروجی (سایش نشیمنگاه)هنگام استفاده از بنزین بدون سرب در این‌گونه موتورها بوده است كه فقط می‌تواند در موتورهای كهنه‌تردر حین كار تحت سرعت بالا و فشار بالا اتفاق بیفتد. در این‌گونه خودروها باید به‌همراه بنزین بدون‌سرب، از مواد افزودنی دیگر نیز استفاده شود.
اگر بعد از استفاده از بنزین بدون سرب، به‌دلیل دردسترس‌نبودن این نوع
بنزین، در شهر و یا كشوردیگر، مجبور به استفاده از بنزین سرب‌دار شویم،
مشكلی پیش نخواهد آمد؟
به‌طور معمول مساله‌ای در مخلوط شدن دو نوع بنزین وجود ندارد، بنابراین مشكلی پیش نخواهدآمد. به‌شرط آن‌كه خودروی شما مجهز به مبدل كاتالیستی نباشد.
مبدل كاتالیستی چیست و آیا باید روی خودروهای موجود نصب شود؟
مبدل كاتالیستی یك ابزار تصفیه‌كننده است كه گازهای مضر خروجی را از بین می‌برد. معمولاً این‌ابزار روی خودروهای جدید نصب می‌شود. بیشتر خودروهای پیشرفته كه از بنزین سرب‌دار استفاده‌می‌كنند می‌توانند بدون هیچ تغییری بنزین بدون سرب استفاده كنند و ضرورتی ندارد كه خودرو برای‌استفاده از بنزین بدون سرب به مبدل كاتالیستی مجهز شود. اما خودروهای مجهز به مبدل كاتالیستی‌نباید بنزین سرب‌دار استفاده كنند.
به چه علت در خودروهای مجهز به مبدل كاتالیستی نباید بنزین سرب‌دار استفاده
كرد؟
به دلیل این‌كه سرب بر توانایی و قابلیت مبدل كاتالیستی برای انجام وظیفه اثر نامطلوب می‌گذارد. درحقیقت سرب لایه‌های فلز پلاتین موجود در این مبدل‌ها را از بین می‌برد و سبب ازبین‌رفتن كارایی آن‌می‌شود.
هم‌اكنون به جای سرب، ماده شیمیایی به‌نام MTBE به‌منظور آرام‌سوزی بنزین و كاركرد خوب موتوردر تركیب بنزین بدون سرب افزوده می‌شود. استفاده از این ماده شیمیایی به‌جای سرب مدت‌ها است‌كه در كشورهای پیشرفته آغاز شده است.
به نظر می‌رسد زمان آن فرا رسیده است كه این گام بزرگ در مسیر حفظ سلامت محیط زیست، ازسوی ما نیز برداشته شود.
كاری كه به همكاری سه‌جانبه صنعت نفت، صنعت خودرو و صاحبان خودرو نیازمند است.
