تبیان، دستیار زندگی

خطیب فرزانه و معلم اخلاق، حجت‌الاسلام و المسلمین محسن قرائتی از درس‌هایی که خاندان عترت در دوران اسارت برای ما به یادگار گذاشته‌اند، رونمایی کرده که در ادامه می‌خوانید:

نحوه‌ به اسارت گرفتن خاندان اهل بیت(ع) بسیار سخت و غم انگیز بود، برای درک بهتر این مطلب به روایتی اشاره می‌کنم، در یكی از جنگ‌ها مسلمان‌ها پیروز شدند، مرد فاسدی را كشتند. این مرد همسری داشت. مرد كه كشته شد، هسرش را اسیر گرفتند. او را نزد پیغمبر بردند كه یا رسول الله! شوهرش كشته شد و همسرش هم اسیر است. منتهی آن كسی كه می‌خواست این خانم را بیاورد، صاف او را نزد پیغمبر نبرد. مسیر این خانم را كج كرد. از یك راهی او را برد كه بدن برادر یا شوهرش را ببیند جیغ بزند. یعنی دل این زن را بسوزاند. وقتی آمد به پیغمبر گفت: مردش را كشتیم و زنش را اسیر كردیم. این خانم را اسیر كردیم. ضمناً یك شیرین كاری كردم، چه كردی؟ راهش را گرداندم، بدن را دید جیغ زد. پیغمبر ناراحت شدند! فرمودند: ما جنگ می‌كنیم اما چرا دل زن اسیر را سوزاندی؟ و ما در جریان کربلا می‌بینیم که پس از شهادت امام حسین(ع) و اسارت اهل بیت(ع)، زینب كبری(س) را از یك مسیری آوردند كه بدن قطعه قطعه امام حسین(ع) را ببیند و بسوزد، این در حالی بود که  پیغمبر فرمودند: دل زن كافر را نسوزانید. و این‌ها دل نوه‌ی ایشان را سوزاندند.

با همین مقدمه مروری هم بر درس‌های عاشورا مخصوصا پس از به اسارت رفتن خاندان عترت(ص) خواهیم داشت.

جایگاه نماز در کربلا

امام حسین(ع) در آن شرایط سخت حتی از مستحبات صرف نظر نكردند، یا حسین عبودیتت تو در مقابل تیر هستی. دیگر حالا نمی‌خواهد اذان بگویی. نه! می‌گویند: علی اكبر(ع) اذان گفت. یعنی اذان هم گفته شد. اقامه هم گفته شد. جماعت، اول وقت، یعنی نه امام حسین(ع) از نمازش گذشت و نه از مستحبات آن. شما این را حساب كنید، یك  كسی اینقدر عاشق خداست كه همه چیز را برای خدا می‌دهد، از آن طرف هم مثلاً دختر خانم، می‌گوید: من لاك زدم نمی‌توانم وضو بگیرم. حالا فعلاً نماز نمی‌خوانم. بعداً كه لاك‌هایم پاك شد نماز می‌خوانم. یك امشب شب عروسی است، حالا باشد بعد قضایش را می‌خوانم. یا الآن دارد اتوبوس می‌رود، بگذار برود زودتر به مقصد برسیم. بعد نمازمان را قضا می‌خوانیم. یعنی از اتوبوس پیاده نمی‌شود. وقت نماز هم هست، كنار مسجد هم هست، یعنی ده دقیقه حاضر نیست، با خدا حرف بزند. البته خدا هم انتقام می‌گیرد.

 در قرآن یكی از اسم‌های خدا «ذُو انْتِقامٍ» (آل‌عمران/۴) است. انتقام می‌گیرد. یعنی در صف جماعت نمی‌آید، بعد می‌رود در صف تخم مرغ می‌ایستد. نمازش را می‌خواند. به جای اینكه دو تا دعا كند، حدیث داریم بعد از نماز واجب، دعا مستجاب است. این به هوای اینكه وقتش تلف نشود می‌دود.  پشت چراغ قرمز می ایستد. اینطور نیست كه اینهایی كه می‌دوند به دنیا برسند. خیلی‌ها می‌دوند یكجای دیگر گیر می‌كنند. منتهی نمی‌داند كه از كجا سیلی می‌خورد. نمی دانیم از كجا سیلی می‌خورد.

عاشورا و حفظ فقه

در جریان گرداندن خاندان عترت(ص) در کوی و برزن‌های کوفه و شام،  برخی از روی ترحم به کودکان آنها صدقه می‌دادند، الله اكبر! وقتی به اهل بیت(ع) صدقه دادند، زینب(س) فرمودند: «إِنَّ الصَّدَقَةَ عَلَیْنَا حَرَام‏» (بحارالانوار/ج۴۵/ص۱۱۴) صدقه بر ما حرام است. ما سادات هستیم. صدقه بر سادات حرام است.

صلابت و قاطعیت در برابر دشمن

مسأله‌ دیگر، گریه همراه با قدرت است، زینب كبری(س) در فراق برادر و مصایب کربلا گریه كرد، امام حسین گریه كرد. اما گریه ضعف نبود، به دلیل اینكه به یزید گفت: «انی لاستصغرك» خیلی تو را كوچك می دانم. یعنی خیلی آدم پستی هستی و این شخصیت‌های بزرگ هرگز در مقابل یزیدیان اظهار عجز نکردند.

این كلمه‌ «انی لاستصغرك» را یكبار دیگر معنا می‌كنم، «انی» به درستی كه من زینب، «لاستصغر»، صغیر، صغیر یعنی كوچك. من خیلی تو را كوچك می‌دانم. تو آدم نیستی كه با تو حرف بزنم. خیلی پست هستی.

یزید می‌خواست دل زینب را بسوزاند گفت: وضع چطور است؟ حضرت فرمودند: «مَا رَأَیْتُ إِلَّا جَمِیلا» (بحارالانوار/ج۴۵/ص۱۱۵) هرچه از خداست زیباست. فكر نكن اگر ما را كشتی، كشتن‌ها برای ما تلخ نیست. افتخار می‌كنیم به این شهادت‌ها.

غم‌خواری و دلسوزی برای دیگران

 اسرای كربلا به ما گفتند: ضمن اینكه غرق در غم هستید، دیگران را از غم نجات بدهید. چطور؟ زینب كبری(س) خودش داغ دیده است. نزد امام سجاد آمد و فرمود: ای امام زین‌العابدین! غصه نخور. «وَ یَنْصِبُونَ لِهَذَا الْطَّفِّ عَلَماً لِقَبْرِ أَبِیكَ سَیِّدِ الشُّهَدَاءِ(ع) لَا یَدْرُسُ أَثَرُهُ وَ لَا یَعْفُو رَسْمُهُ عَلَى كُرُورِ اللَّیَالِی وَ الْأَیَّامِ» (بحارالانوار/ج۲۸/ص۵۵) ای امام سجاد! غصه نخور اینها را شهید كردند. در این سرزمین پرچمی بالا خواهد رفت، كه تا آخر تاریخ محو شدنی نیست. غصه نخور. 

یعنی خود زینب كبری(س)، «اُم المصائب» نمایشگاه همه‌ غصه‌ها در عین حال دیگران را از غصه در می‌آورد. این درس به ما می‌گوید گاهی آدم خودش هم مقروض است، باید سعی كند قرض دیگران را كمك كند، بدهد. نگوید: آقا خودم هم مقروض هستم.

اسرا نشان دادند، زن می‌تواند مدیریت بحران داشته باشد. مدیریت بحران! هر زنی ضعیف نیست. هر مردی هم قوی نیست. یك زن توانست دوره‌ اسارت را... ببینید امام حسین از صبح تا ظهر بود. زینب كبری چندین ماه و چندین سال بود. یعنی زن می‌تواند یك مدیریت بحران داشته باشد. یعنی در سخت‌ترین شرایط می‌تواند مدیریت كند.

بصیرت‌دهی، افشاگری، سركوبی ظالم، سخنرانی‌هایی كه زینب كبری(س) در كوفه و شام كردند، ظالم‌كوبی، مظلوم یابی، افشاگری، كارهای مهمی بود.

افشاگری امام سجاد(ع) در مسجد شام

در مسجد شام وقتی امام سجاد(ع) روی منبر آبروی یزید را برد، یزید دید الآن مسجد منفجر می‌شود، ممكن است بریزند سر وی و در همان محراب او را بكشند. به مؤذن گفت: اذان بگو. تا مؤذن اذان گفت، امام سجاد(ع) تهدید را تبدیل به فرصت كردند و فرمودند: مؤذن بایست. این الله‌اكبر است من هم شهادت می‌دهم. بعد فرمودند: «اشهد ان محمداً رسول الله» این محمد جدّ من است یا جدّ تو؟! یعنی با هر اهرمی خواستند امام سجاد(ع) را ساكت كنند، نشد. اینها دینامیت بودند. قرآن می‌گوید: من دینامیت هستم. یعنی مواد منفجره هستم.

اسارت، ادامه دهنده‌ راه شهادت

اسرا به ما گفتند، یكی از درس‌ها این است كه جنگ همیشه با شمشیر نیست. گاهی آدم با بیانش، گاهی با قلمش، گاهی با تدبیرش، گاهی با صبرش، گاهی با هجرتش، گاهی با تلاوت قرآن. سر امام حسین(ع) که روی نی قرآن می‌خواند می‌دانی چقدر چیزها را خنثی می‌كرد؟  مردم در مواجهه با این صحنه به خود آمدند و اشاره داشتند که اینها به ما گفتند: كه اینها مسلمان نیستند. به ما گفتند: اینها نمی‌دانم از دین برگشتند، اما این دارد قرآن می‌خواند. وقتی به زینب كبری صدقه می‌دهند، می‌گوید: صدقه بر من حرام است. یعنی چه؟ یعنی ما نسل پیغمبر هستیم. به شما چه گفتند؟ گفتند: ما چه كسی هستیم؟ یعنی هر كلمه‌اش یك برنامه را خنثی می‌كرد. اصلاً همه‌ كارهایشان نارنجك بود. قرآن خواندن امام حسین(ع) افشاگری بود. صدقه را برمی‌گرداند می‌گفت: من سید هستم. سید هستی؟ حتی در خرابه‌ شام كه اینها را جا دادند، مردم تماشا می‌آمدند، اینها برای تماشاچی‌ها سخنرانی می‌كردند. یعنی همان تهدید‌ها را تبدیل به فرصت می‌كردند.

اسرا را به خانه‌ یزید بردند. زینب كبری(س) نزد خانم یزید رفت طوری حرف زد كه خانم یزید منقلب شد. امام سجاد(ع) سمت مردها بود. با پسر یزید طوری حرف زد كه یك روز یزید خانه آمد دید زنش به او فحش می‌دهد. بچه‌اش هم به او فحش می‌دهد. یعنی انقلاب از داخل خانه‌ یزید شروع شد. 

پایداری در دعوت به حق و امر به معروف

قرآن می‌گوید: اگر به بچه‌ات حرف زدی گوش نداد باید ولش كنی؟ «وَ أْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَ اصْطَبِر» (طه/۱۳۲) یعنی با بچه‌ات حرف می‌زنی باید مقاومت كنی. نباید بگویی: گفتم گوش نداد، دیگر ولش كردم. به دخترم گفتم: با این حجاب بیرون نرو. گوش نداد. من هم او را رها كردم. گفتم: با فلانی رابطه نداشته باش، دیدم گوش نمی‌دهد، او را رها كردم. همین!

شما یك شیشه‌ آب لیمو را اگر دیدی درش باز نمی‌شود دور می‌اندازی؟ آنقدر دست به دست می‌گردانی تا بالاخره یكی در این را باز كند. ممكن است گوش به حرف شما ندهد. گوش به حرف دبیرش بدهد. گوش به حرف استاد دانشگاهش بدهد. گوش به حرف یكی دیگر بدهد. برو بگو: آقاجان من یك دختر دارم. حرف من در او اثر نمی‌كند. منتهی این دختر من چون به شما علاقه دارد، به یك استاد دانشگاهی به یك دبیر دانشمندی، دلسوزی، به عمویی، دایی، ممكن است حرف شما اثر نكند.

امام (ره) در امر به معروف و نهی از منكر می‌فرماید : اگر دیدی حرفت اثر نمی‌كند ولی به دیگری بگویی، حرف او اثر می‌كند، واجب است به دیگری بگویی.

 امام حسین(ع) را كشتند بلكه اهل بیت(ع) شكست بخورند. اما این‌ها به قدری از درون قوی بودند، كه تمام تهدید‌ها، كشتن‌ها، اسارت‌ها را  پس زدند بعد رابطه این‌ها با خدا... خیلی عجیب است.

شكر خدا در همه حال و به بهترین شكل

یكی از بچه‌های اسیر، از او پرسیدند وضع چطور است؟ گفت: الحمدلله... ما می‌گوییم: الحمدلله! حالتان چطور است؟ الحمدلله! حالتان چطور است؟ الحمدلله! این بچه‌ داغ دیده‌ی كربلاست، اسیر شده، شكنجه شده گفت: «الْحَمْدُ لِلَّهِ عَدَدَ الرَّمْلِ وَ الْحَصَى‏» (بحارالانوار/ج۴۵/ص۱۱۰) «رمل» یعنی شن. به عدد دانه‌های شن خدا را شكر. نه صد هزار مرتبه شكر. 

خدایا به آبروی محمد و آل محمد(ص)، ایمان كامل به ما عنایت کن، راه را برای ما روشن بفرما تا درس‌های قیام عاشورا و انقلاب اهل بیت(ع) در دوران اسارت را درک کنیم.

منبع: باشگاه خبرنگاران