بسم الله الرحمن الرحیم
عرصه‌های مشترک احادیث شیعه و سنی در باب مهدویت
نگاه كوتاه به مبحث مهدوی:
یكی از مباحث عالم گیر كه در همه اعصار مطرح بوده و هست مسأله مهدویت است، كه در ادیان مختلف تحت عنوان منجی، موعود، مسیح، مهدی،و ... بیان شده و می‌شود كه در عصر حاضر هم به انحاء مختلف و در اشكال مختلف؛ گاهی به صورت مقاله و كتاب و گاهی هم به شیوه فیلم و در رسانه‌های مختلف دیجتالی و غیر دیجیتالی به سمع و نظر خوانندگان شنوندگان وبننده گان رسانیده می‌شود. از جمله ادیان كه به مباحث مهدویت آن هم به طور تفصیلی پرداخته است دین مبین اسلام است كه در بین مذاهب اسلامی؛ مذهب حقه تشیع ( امامیه) به این مسأله به نحو احسن پرداخته است، كه این امر ما را بر آن داشت كه تحقیق را پیرامون مهدویت، و عرصه‌ای اختلافی آن در احادیث شیعه و سنی مورد بر رسی فرار دهیم كه كوتاه سخن آن را با خوانندگان در ادامه مرور می‌کنیم
- اصل مهدویت:
حافظ بن حجر عسقلانی می گوید:
« تواتر الاخبار بان المهدی من هذا الامة ؛ اخبار به حد تواتر دلالت دارد بر اینکه مهدیاز این امت(اسلام) است.»
[فتح الباری ، ج5، ص362].
وابن حجر حیثمی می گوید:
« والاحادیث التی جاء فیها ذکرظهور المهدی (علیه السلام) کثرة متواترة ؛ احادیث که درآن به ظهور مهدی (علیه السلام) اشاره شده بسیار زیاد و در حد تواتراست.»
[صواعق المحرقه؛ ج 2 ص211.]
2. وجوب اعتقاد به مهدویت:
جابر بن عبد الله از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) نقل می کند: من انکر خروج المهدی (علیه السلام) فقد کفر بما انزل علی محمد(صلی الله علیه وآله وسلم).» کسی که منکر خروج مهدی (علیه السلام) است به آنچه بر محمد (صلی الله علیه وآله وسلم) نازل شده، کافر است.
[الماوی للفتاوی: ج2،ص83.]
احمد بن محمد صدیق می گوید: « الایمان بخروجه واجب و اعتقاد ظهوره تصدیقاً لخبر الرسول محتم.» ایمان بخروج مهدی (علیه السلام) واجب و اعتقاد به ظهور او به جهت تصدیق خبر پیامبر(صلی الله علیه وآله وسلم) حتمی وثابت است.
[ابزار الوهم المکنون: ص433-436
3- جهانی بودن دعوت وحکومت:
خداوند در قرآن می فرماید: « ولقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون» و در آیه دگر می فرماید: « وعد الله الذین آمنوا منکم و عملو الصالحات لیستخلفنّهم فی الارض».
[انبیاء:105. و نور:55.]
حاکم نشابوری از ابوسعید خحدری نقل می کند که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: « تملاء الارض جوراً وظلماً فیخرج رجل من عترتی یملک الارض سبعاً أو تسعاً فیملاء الارض قسطاً وعدلاً». زیم از ستم و ظلمپر می شود در این هنگام شخصی از عترتم خروج کرده، مدت هفت یا نه [سال] مالک کل زمین خوهد شد و در این هنگام زمین را پر از داد وعدل می کند.
[مستدرک الوسائل ج4،ص 558.]
4- نزول عیسی و اقتدا به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
ابوهریره از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می کند:
« کیف انتم اذا نزل ابن مریم فیکم و امامکم منکم .» چگونه اید زما نی که فرزند مریم فرود می آید، در حالی که امام شما فردی از خودتان است ؟
[ صحیح بخاری : ج2، ص3265.]
5- خسف بیداء:
عائشه از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل کرده است:
« یعزّو جیش الکعبه فإذا کانو ببیداء من الارض یخسف بأ وّلهم وآخرهم» لشکر آهنگ کعبه می کنند. پس هنگامی به بیداء در آمدند، آنها را فرو می برند.
[ صحیح بخاری :ج 2،ص2012.]
6- لقب مهدی (علیه السلام ):
کعب می گوید: «انما سمّی المهدی لانه یهدی لامر قدخفی.» به درستی که او را مهدی نامید ند، زیرا هدایت کند ( هدایت می شود) به امری که مخفی است.
[الجامع المعم بن راشد: ج11. و المصنف صنعانی : ص 327،ح20772.]
7- امداد الهی :
ابوهریره از وجود مقدس پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم ) نقل می کند:
« لاتقوم الساعة تقاتلوالیهوده حتی بقول الحجر وراءه الیهودی یا مسلم هذا یهودی ورائی فاقتلوه.» ساعت بر پا نمی شود تا اینکه با یهود جنگ و مقاتله خواهد شد. حتی سنگی که در پشت او یهودی مخفی شده ، می گوید ک ای مسلمان ! پشت من یهودی است او را بکش.
[صحیح بخاری :ج3،ص1070-2768.]
8- طلوع خورشید ازمغرب:
ابوهریره از قول پیابر (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می کند:
لاتقوم الساعة حتی تطلع الشمس من مغربها فاذا طلعت فرأها الناس آمنوا أجمعون فذالک حین لاینفع نفساً ایمانها لم تکن آمنت من قبل او کسبت فی ایمانها خیراً.» قیامت بر پا نمی شود تا اینکه طلوع کندخورشید از مغربش؛ پس هنگامی که طلوع کرد ومردم اورا دیدند همه ایمان می آورند. پس آن زمان ایمان کسی که قبلاً ایمان نیاورده یا به دست نیاورده در ایمانش خبری را [ فقط ایمان ظاهری داشته] نفعی ندارد.
صحیح بخاری : ج5، 107؛ح4248.
9- از فرزندان فاطمه (سلام الله علیها):
ام سلمه در روایتی از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می کند:
« المهدی من عترتی من ولد فاطمه.» مهدی از عترتی من از فرزندان فاطمه (سلام الله علیها) است.
سنن ابی داود : ج4؛ص107. غیبت طوسی: ص185.
10- مشخصات ظاهری امام مهدی (علیه السلام):
ابوخدری از پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می کند:
«المهدی منی اجلی الجبهة ، أقنی الانف؛ یملاء الارض قسطاً وغدلاً کما ملئت جوراً و ظلماً.» مهدی علیه السلام ) از من است ، پیشانی او اشکار و هویدا است ، و بینی بلند وکشیده دارد؛ زمین را پر از داد وعدل می کند همان گونه که پر از ظلم وجور شده است.
[سنن ابی داود: ج4؛ ص107،4285/]
11- فراونی نعمت در زمان ایشان:
ابو سعید خدری از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می کند:
َ « یَكُونُ فِی أُمَّتِیَ الْمَهْدِیُّ إِنْ قَصُرَ فَسَبْعٌ وَ إِلَّا فَتِسْعٌ یَتَنَعَّمُ فِیهِ أُمَّتِی نِعْمَةً لَمْ یَتَنَعَّمُوا مِثْلَهَا قَطُّ تُؤْتِی الْأَرْضُ أُكُلَهَا وَ لَا تَدَّخِرُ مِنْهُمْ شَیْئاً وَ الْمَالُ یَوْمَئِذٍ كُدُوسٌ یَقُومُ الرَّجُلُ فَیَقُولُ یَا مَهْدِیُّ أَعْطِنِی فَیَقُولُ خُذ.» مهدى (ع) میان امت من ظهور خواهد كرد. اگر مدت حكومتش كوتاه باشد، هفت سال و گر نه هشت یا نه سال است و امت من به روزگار او به نعمتى مىرسند كه چنان نعمتى را ندیدهاند. نكوكار و بدكار ایشان بهرهمند مىشوند. آسمان بر ایشان فراوان باران مىبارد و زمین چیزى از گیاه خود را باز نمىدارد و اموال، بسیار فراوان خواهد بود. به حضور او مىآیند و مال طلب مىكنند و فراوان بخشیده مىشود.
سنن ابن ماجه، ج2؛ص 1366،ح4083.
11- فراونی نعمت در زمان ایشان:
ابو سعید خدری از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می کند:
َ « یَكُونُ فِی أُمَّتِیَ الْمَهْدِیُّ إِنْ قَصُرَ فَسَبْعٌ وَ إِلَّا فَتِسْعٌ یَتَنَعَّمُ فِیهِ أُمَّتِی نِعْمَةً لَمْ یَتَنَعَّمُوا مِثْلَهَا قَطُّ تُؤْتِی الْأَرْضُ أُكُلَهَا وَ لَا تَدَّخِرُ مِنْهُمْ شَیْئاً وَ الْمَالُ یَوْمَئِذٍ كُدُوسٌ یَقُومُ الرَّجُلُ فَیَقُولُ یَا مَهْدِیُّ أَعْطِنِی فَیَقُولُ خُذ.» مهدى (ع) میان امت من ظهور خواهد كرد. اگر مدت حكومتش كوتاه باشد، هفت سال و گر نه هشت یا نه سال است و امت من به روزگار او به نعمتى مىرسند كه چنان نعمتى را ندیدهاند. نكوكار و بدكار ایشان بهرهمند مىشوند. آسمان بر ایشان فراوان باران مىبارد و زمین چیزى از گیاه خود را باز نمىدارد و اموال، بسیار فراوان خواهد بود. به حضور او مىآیند و مال طلب مىكنند و فراوان بخشیده مىشود.
سنن ابن ماجه، ج2؛ص 1366،ح4083.
12- بیعت بین رکن ومقام :
«َ یبایع لرجل ما بَیْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ .» با مردی بین رکن ومقام بیعت می کند.
مسند احمد:ج2، ص291،ح4285.
13- عدلت فراگیر:
ابوسعید خدری در ضمن روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) نقل می کند:
« المهدی منی ... یملأ الأرض عدلا و قسطا كما ملئت ظلما و جورا.» مهدی از من است ... زمین را از عدل وداد پر می کند همان گونه که از ظلم وجور پر شده است.
سنن ابی داود: ج4 ص107،ح4285.
14- هم نامی پیابر :
عبد اللّه از رسول خدا (اللّه صلّى اللّه علیه و آله و سلم) نقل می کند :
« لا تذهب الدنیا حتى یملك العرب رجل من أهل بیتى یواطئ اسمه اسمى.» دنیا به پایان نمی رسد، تا اینکه مردی از اهل بیتم _ که هم نام من است _ بر عرب حاکم شود.
(صحیح الترمذى ج 2 ص 36) فى باب ما جاء فى المهدى علیه السلام
4- عرصه های اختلافی آحادیث مهدویت:
1- ولادت:
در بحث ولادت امام مهدی بین شیعه وسنّی اختلاف نظر وجود دارد :
الف: شیعه قائل است که امام مهدی از نسل امام حسن عسکری (علیه السلام) است در پانزاد شعبان سال255ه درسامراء دیده به جهان کشودن.
ب: اهل سنت قائل است که حضرت مهدی به دنیا نیامده کما اینکه خود شیعیان بعد از شهادت امام حسن عسکری (علیه السلام ) قائل بودند که به دنیا نیامده است.
البته می بر این جواب داد که شیعان بخاطر تقیه وترس از دوشمن وحفظ جان شان مأمور به مخفی کردن ولادت حضرت بودند. که در درس دوم گذشت. وبرای مطالعه بیشتر به کتاب ( اوضاع سیاسی وفرهنگی اجتماعی شیعه در عصر غیبت صغری ) نشر سازمان تبلیغات مراجعه کنید.
2- نسب امام مهدی (علیه السلام):
یکی دگر از موارد اختلافی شیعه وسنی نسب حضرت است که امامیه بر اساس آحادیث متواتر از پیامبر اسلام و معصومین (:)می گویند: که مهدی (علیه السلام) از نسل امام حسین (علیه السلام ) است.
1- قَالَ عَلِیٌّ ع وَ نَظَرَ إِلَى ابْنِهِ الْحُسَیْنِ وَ قَالَ إِنَّ ابْنِی هَذَا سَیِّدٌ كَمَا سَمَّاهُ رَسُولُ اللَّهِ ص وَ سَیَخْرُجُ مِنْ صُلْبِهِ رَجُلٌ بِاسْمِ نَبِیِّكُمْ یُشْبِهُهُ فِی الْخُلُقِ وَ لَا یُشْبِهُهُ فِی الْخَلْقِ یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلا »
بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج51، ص: 117
2- عَنْ سَلْمَانَ الْمُحَمَّدِیِّ قَالَ دَخَلْتُ عَلَى النَّبِیِّ ص وَ إِذَا الْحُسَیْنُ عَلَى فَخِذِهِ وَ هُوَ یُقَبِّلُ عَیْنَیْهِ وَ یَلْثِمُ فَاهُ وَ یَقُولُ أَنْتَ سَیِّدٌ ابْنُ السَّیِّدِ أَبُو السَّادَاتِ أَنْتَ إِمَامٌ ابْنُ الْإِمَامِ أَبُو الْأَئِمَّةِ أَنْتَ حُجَّةٌ ابْنُ الْحُجَّةِ أَبُو الْحُجَجِ تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِكَ تَاسِعُهُمْ قَائِمُهُم.
الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، ج1، ص: 175
نظر اهل سنت:
در مقابل اهل سنت قائل است که امام مهدی از نسل امام حسن (علیه السلام) بنا به روایت از حضرت علی علیه السلام نقل می کنند وآن روایت این است : « قال: عن أبى اسحاق قال: قال على علیه السّلام- و نظر إلى وجه ابنه الحسن علیه السلام- فقال: إن ابنى هذا سید كما سماه النبى صلى اللّه علیه (و آله) و سلم (الحدیث) قال: أخرجه أبو داود و نعیم ابن حماد فى الفتن.
كنز العمال ج 7 ص 104)
فضائل الخمسة من الصحاح الستة، ج3، ص: 239.
این روایت را تنها ابن داود در جلد چهار و حدیث 4290. کتاب سنن خود نقل نموده است که در مقابل در منابع دگر ... همچون کتاب ا لفتن؛ نعیم بن حماداین حدیث را نقل می :« یخرج رجل من ولد الحسین من قبل المشرق لو استقبلته الجبال لهمها واتخذ فیها طرقاً»
الفتن : ص292.ح1102-14.
جواب بر این شبه :
1- این روایت از نگاه مبانی رجالی اهل سنت مردود است:
الف: اختلاف در نقل حدیث از ابو داود وجود دارد که المناقب فی التهذیب اسنی المطالب ؛ جزری شافعی ، به نقل از سنن ابی داود به حسن حسین نقل نموده است.
ب: این حدیث مقطوعه است ؛ که از ابواسحاق ربیعی، نقل شده است ، واین شخص زمان شهادت حضرت علی (علیه السلام) هفت ساله بوده که نمی توانیسته حدیث نقل کند.
تهذیب التهذیب ص56، ح100.
ج: سنداین حدیث مجهول است ، که هارون بن مغیره دراین حدیث مجهول و رجالین حرفی در باره این شخص ندارد.
د: این روایت با روایا ت صحیحه معارض دارد.
ه: احتمال تصیف وجود دارد که بعید نیست ؛ چون دو نقطه اضافه شدن در نوشتار وچاپ عادی است.
المنار المنیف این قیم.
2- بفرض قبول این حدیث با آحادیث دگر اختلاف ندارد:
چون امام زمان از پدر حسینی ؛ و از جانب مادر حسنی هستند:
امام حسن، فاطمه بنت الحسن
امام علی (علیه السلام) امام باقر-امام زمان. امام حسین، امام سجاد
خلاصه مطا لب:
1- منابع زیادی از اهل سنت پیرامون امام مهدی از قبل تولد تا حال نوشته شده است.
2- شیعه وسنی در موارد زیادی در روایت امام مهدی اشتراک دارند؛ و فقط در دومورد اختلاف دارد که جواب داده شد.
