نمایشگاه های مناسبتی
موضوع مهم تاریخی چون محرم و عاشورا هرساله باعث شده است هنرمندان شاخه‌های مختلف هنری دست به‌تولید آثاری با این موضوع بزنند و در مقابل مسوولان نیز با برگزاری جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها، اجرای كنسرت‌ها و... باعث هر چه بهتر دیده شدن آثار آنها شوند.
هم‌اكنون در كنار بسیاری از نمایشگاه‌ها و دوسالانه‌ها، نمایشگاهی با عنوان سوگ‌نگاره‌ها به دبیری امیر عبدالحسینی در موزه هنرهای معاصر تهران و نیز سوگواره پوسترهای عاشورایی در حوزه هنری برپاست كه با نگاهی كوتاه به شیوه برگزاری این دو نمایشگاه مهم به بررسی نقش هنر در ارائه مفهوم عاشورا پرداخته‌ایم.
این روزها آثار نقاشی، نگارگری و خیالی‌نگاری هنرمندان بزرگی چون صداقت جباری، پرویز كلانتری، مرتضی ممیز، غلامحسین نامی، محمد تجویدی، جلیل جوكار و... در نمایشگاه سوگ‌نگاره‌ها به نمایش گذاشته شده است؛ نمایشگاهی كه با موضوع حماسه كربلا در موزه هنرهای معاصر تهران و حوزه هنری برگزار شده است.
تمامی آثار به نمایش درآمده در این نمایشگاه با همكاری هنرمندان نقاش و نهادهایی چون حوزه هنری، موزه امام علی(ع)، موسسه صبا و مجموعه‌های شخصی گردآوری شده و در نهایت ۱۶۵ تابلو نقاشی از ۹۰ هنرمند در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده است.
مجلس تعزیه«جوادی‌پور»قدیمی‌ترین سوگ‌نگاره
قدیمی‌ترین نقاشی این نمایشگاه، تابلوی «مجلس تعزیه» اثر محمود جوادی‌پور است كه سال ۱۳۳۳ خلق شده است. همچنین آثار رحیم ناژفر و محمدحسین حلیمی كه مربوط به سال ۴۹ هستند در كنار آثاری از هنرمندان نقاش معاصر بعد از انقلاب با موضوع عاشورا و محرم در معرض دید عموم قرار گرفته است.
دو اثر ارزشمند «حر» و «ذوالجناح» اثر كاظم چلیپا، تابلوهای «فرات» و «ابوالفضل» حسین خسروجردی و اثر«ذوالجناح» ایرج اسكندری و تابلوی «عاشورا»ی مصطفی گودرزی هم ازجمله آثار شاخص حوزه هنری هستند كه در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده‌اند.
تابلوهای «شمایل» و «عاشورا» اثر صادق تبریزی، تابلو «محرم» اثر رضا بانگیز و آثاری از احمد خلیلی‌فرد، احمد وكیلی و جمشید حقیقت‌شناس در كنار آثاری از علی ذاكری، محمدحسین ذبیحی، حسن سلطانی، اكبر نیكان‌پور و رضا لواسانی كه محصول برگزاری یك كارگاه هنری با موضوع عاشورا بوده‌اند هم از جمله آثاری هستند كه در این نمایشگاه به نمایش درآمده‌اند.
نگارگری و خیال‌نگاری هم به عاشورا پیوستند
یكی از موضوعات قابل اهمیت در نمایشگاه سوگ‌نگاره، حضور پررنگ نگارگران برجسته‌ای است كه آثارشان نگاه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌كند؛ بزرگانی از جمله محمدباقر آقامیری، امیرحسین آقامیری، هادی آقامیری، حسین عصمتی، خشایار قاضی‌زاده، جلیل جوكار و جمشید سرحدی.
همچنین در بخش خیال‌نگاری و نقاشی قهوه‌خانه‌ای نیز 2 اثر از عباس بلوكی‌فر و محمد تجویدی در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است.
آثار تجسمی عاشورایی از دل هنرمندان برآمده است
محمود شالویی رئیس مركز هنرهای تجسمی معتقد است: نمایشگاه‌هایی كه تاكنون با موضوع عاشورا برپا شده و می‌شوند بیشتر به پوستر، آثار گرافیك و عكس اختصاص داشته و دارد، اما این نمایشگاه به آثار نقاشی هنرمندان با موضوع عاشورا توجه كرده و فرصت نمایش این آثار در موزه هنرهای معاصر فراهم شده است.
وی ادامه می‌دهد: هنرمندان به‌عنوان بخشی از جامعه عظیم اسلامی به طور برجسته و با ظرافت هرچه تمام حوادث و وقایع را دنبال كردند. نقش هنرمندان در چنین عرصه‌هایی تاثیرگذار است و شاید كمتر نمایشگاهی باشد كه این گونه مورد توجه هنرمندان قرار گیرد، چرا كه اگر یاری این هنرمندان و بزرگان نبود، چنین نمایشگاهی نمی‌توانست در موزه هنرهای معاصر شكل بگیرد.
شالویی می‌افزاید: در این مجموعه آثار هنرمندان برجسته در گالری‌های موزه هنرهای معاصر تهران به‌دیوارها آویخته شده كه به طور قطع با دیدن این آثار به‌سوختگی عمق دل و جان هنرمندان پی خواهیم برد.
مدیر مركز هنرهای تجسمی، این نمایشگاه را نوعی عزاداری و گرامیداشت یاد و خاطره شهدای كربلا می‌داند و می‌گوید: هنرمندان به عنوان بخشی برجسته و حساس و با ظرفیت‌ها و قابلیت‌های هنری ویژه خود می‌توانند تقویم اسلامی كشور را نظاره‌گر بوده و به رسالت واقعی خود در به‌تصویركشیدن ارزش‌های والای اسلامی و انسانی جامه‌عمل بپوشانند.
راهیابی تابلوهای نقاشی به مساجد
گرچه رویكرد اصلی نمایشگاه سوگ‌نگاره به مقوله نقاشی است، اما با این حال آثار مربوط به نگارگری هم به‌درستی انتخاب شده‌اند به گونه‌ای كه مسوولان برگزاری این نمایشگاه برای حفظ شأن موزه به سراغ آثار ناب و شاخص هنرمندان معاصر رفته، بخشی را نیز از گنجینه مركز هنرهای تجسمی حوزه هنری و بخشی را هم از گنجینه هنری موزه امام علی(ع) انتخاب و به دیوارهای این نمایشگاه آویخته‌اند.
رئیس موزه هنرهای دینی امام علی(ع) درباره نمایشگاه سوگ‌نگاره‌ها می‌گوید: این نمایشگاه به‌ضرورت ارائه آثار معنوی در سطح جامعه اشاره كرده كه به‌نظر من یكی از موفق‌ترین نمایشگاه‌هایی است كه در زمینه هنر مذهبی و آیینی و ارائه آثار ناب و برجسته از هنرمندان صاحبنام با موضوع حماسه كربلا برگزار شده است.
وی ادامه می‌دهد: این امكان وجود دارد كه با حمایت مدیران فرهنگی و هنری آثار این نمایشگاه منتشر شود. حتی بسیاری از آثار، قابلیت چاپ به صورت پوستر و در تیراژ بالا را دارد كه باید این امر اتفاق بیفتد و تصاویر این نمایشگاه به صورت چاپی و تكثیری به مساجد، حسینیه‌ها و تكایا راه پیدا كند تا عموم مردم از همدلی زیبای هنرمندان در ترسیم حماسه كربلا بهره‌مند شوند.
وی انتقال برخی از آثار به نمایش در آمده در نمایشگاه سوگ‌نگاره‌ها از مجموعه موزه امام علی(ع) به موزه هنرهای معاصر را مثبت ارزیابی كرده و می‌گوید: همكاری‌های موزه امام علی(ع) و موزه هنرهای معاصر تهران با مشاركت در برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهای ارزشمند و طراز اول هنری به بهترین صورت ممكن برنامه‌ریزی و اجرا خواهد شد. همچنین برای ما باعث افتخار است كه توانستیم در ارائه برخی آثار نقشی داشته باشیم.
از سوگ‌نگاره‌ها تا سوگواره‌های عاشورایی
در كنار برگزاری نمایشگاه سوگ‌نگاره‌ها، مسوولان تجسمی حوزه هنری نیز ششمین سوگواره پوسترهای عاشورایی را با همكاری خانه هنرمندان ایران، كانون انفورماتیك، موسسه رهنما، سازمان فرهنگی ـ هنری شهرداری تهران، موسسه توسعه هنرهای تجسمی ارشاد و دوهفته‌نامه تندیس در حوزه هنری برگزار كرده‌اند.
مرتضی گودرزی‌دیباج مدیر مركز هنرهای تجسمی حوزه هنری درباره این سوگواره می‌گوید: همیشه یكی از دغدغه‌های من به عنوان محقق و دانشجوی هنر، پیدا كردن چنین محفل‌هایی است كه علاقه‌مندان هنر دور هم جمع می‌شوند و اثر هنری می‌آفرینند. به نظر من نسل امروز نیازمند آشنایی با تاریخ و فرهنگ گذشته خودش است. وقتی به عقب برمی‌گردیم و به تاریخ خود نگاه می‌كنیم، آنچه اتفاق افتاده مایه افتخار و مباهات ماست.
راه جدید شناساندن واقعه عاشورا از طریق پوستر
دیباج معتقد است كه باید تلاش كنیم عرض شانه هنر را با خط‌كش خلاقیت‌های هنری به جهانیان معرفی كنیم و به سراغ آثار هنری‌ای برویم كه مثل گوهر همه تاریخ را به‌دوش می‌كشد. با نگاه كردن به دوران صفویه، زندیه، قاجار و سایر دوره‌های تاریخ همیشه به دنبال پیدا كردن نقاط درخشان هنری آن هستیم و بی‌شك 100 سال آینده نیز نسل‌های آن دوران كارهای ما را زیر ذره‌بین قرار خواهند داد.
سوگواره پوسترهای عاشورایی كه هر ساله بهترین پوسترها با موضوع عاشورا را در خود جای می‌دهد امسال وارد ششمین سال خود شده است و به نظر می‌رسد مسوولان برگزاری آن با سابقه‌ای شش ساله توانسته‌اند به ثبات در چگونگی برگزاری آن برسند.
دیباج می‌گوید: ما در برگزاری این سوگواره‌ها به دنبال نوآوری و شناساندن زوایای جدیدی از واقعه عاشورا هستیم و باید بدانیم كه در برگزاری این برنامه به دنبال چه هستیم و اگر 10 دوره نیز برگزار شود آیا اهدافمان محقق شده است.
وی می‌افزاید: مهم‌ترین مساله ما عاشوراست. بر این اساس نسل جدید باید برای درك كردن وقایع عاشورا به تحقیق و تفحص بپردازد زیرا تنها از این طریق می‌تواند پیام عاشوا را درك كند و به خلق اثر هنری بپردازد.
اگر این شناخت و آشنایی وجود نداشته باشد بی‌شك یا اثری خلق نخواهد شد یا آن اثر از نظر هنر فاقد ارزش است.
نمایشگاه‌های موضوعی، محفلی برای مخاطب عام
یكی از شاخصه‌های نمایشگاه‌های مناسبتی توفیق نسبی اغلب آنها در جذب مخاطب عام است. شاید از آنجا كه آثار مناسبتی و موضوعی، از مهم‌ترین بخش‌هایی هستند كه جامعه هنری می‌تواند با مخاطب عام ارتباط برقرار كند، در جامعه ما هر ساله نمایشگاه‌های مناسبتی فراوانی برگزار می‌شود. بهترین فرصتی هم كه مخاطب عام و توده مردم می‌توانند با آثار هنری ارتباطی شایسته و بایسته برقرار كنند، در زمان برگزاری نمایشگاه‌های مناسبتی به دست می‌آید.
به گفته مسوولان، همیشه مردم بیش از هنرمندان از چنین نمایشگاه‌هایی استقبال می‌كنند، پس بهتر است تا با نگاهی هنرمندانه و با سنجش نیاز مخاطب چنین نمایشگاه‌هایی ساماندهی شود تا پل ارتباطی مناسبی میان جامعه هنری و مخاطب باشد.منبع : سایت
