شناسنامه ای برای میراث فرهنگی
از حدود دو میلیون شیء تاریخی و فرهنگی كه در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار دارد تا كنون فقط كار شناسایی حدود یكصد هزار شیء انجام و اطلاعات آن وارد شبكه شده است، این درحالی است كه قرار بود براساس وعده داده شده از سوی مسئولان تمام اشیای تحت اختیار سازمان میراث فرهنگی تا بهمن امسال شناسنامه‌دار شود.
سالیان سال است كه بسیاری از اشیای تاریخی كشور براحتی سرقت و حتی از كشور به صورت قاچاق خارج می‌شود و علاوه بر آن انجام كارهای پژوهشی نیز به دلیل دسترسی نداشتن به اطلاعات اولیه با مشكل مواجه می‌شود.
چند سالی است كه برای حل این مشكل كار شناسنامه‌دار كردن اشیای تاریخی كشور مطرح شده و در تابستان امسال نیز با آمدن مدیركل جدید امور موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی، تاریخی كشور ورود اطلاعات به شبكه «جام» مورد توجه جدی‌تری قرار گرفت.
پیش از این یحیی رحمتی، مدیركل امور موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی و تاریخی كشور به جام‌جم گفته بود براساس نرم‌افزاری كه تحت نام جام تهیه شده است ابتدا اشیائی كه در اختیار سازمان‌های میراث فرهنگی است، شناسنامه‌دار خواهد شد و در گام بعدی اشیای تحت اختیار سایر دستگاه‌ها نیز شامل آن می‌شود. وی پیش‌بینی كرده بود كه تا بهمن امسال تمام اشیای تحت اختیار سازمان میراث فرهنگی شناسنامه‌دار شود اما آمار‌ها نشان می‌دهد كه هنوز تا شناسنامه‌دار شدن دو میلیون شیء تاریخی زمان بسیاری باقی است.
پیمان پیرفرشی، معاون اداره‌كل امور موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی و تاریخی كشور درباره اقدامات انجام شده به جام‌جم گفت: اولین قدم برای حفاظت از اشیاء شناسنامه‌دار كردن آنهاست و برای انجام این كار ابتدا باید مشخصات آن شیء را بدانیم تا بتوانیم در مورد مرمت، نمایش اشیاء و نحوه نگهداری، اقدامات لازم را انجام دهیم.
وی با اشاره به این‌كه كار شناسنامه‌دار كردن اشیاء از حدود سال 85 وارد پرونده كاری سازمان میراث فرهنگی شده است، گفت: تاكنون یك میلیارد تومان برای شناسنامه‌دار كردن اشیاء هزینه شده است و ادارات كل استان‌ها براساس اعتباراتی كه بین آنها توزیع شده و ماموریتی كه برایشان تعریف شده، بخشی از اموال تاریخی و فرهنگی را انتخاب و دسته‌بندی كرده و كار شناسنامه‌دار كردن آنها را انجام می‌دهند.
به گفته وی، كار شناسنامه‌دار كردن اشیاء شامل تصویرسازی از آنها و تهیه مشخصات ظاهری از نظر اندازه و ابعاد اشیا می‌شود و كار پژوهشی را دربر نمی‌گیرد.
پیرفرشی در پاسخ به این پرسش كه آیا اطلاعات جمع‌آوری شده در هر جای كشور قابل دسترس است، گفت: هر استانی اطلاعات اشیاء را به صورت مجزا وارد سرور مركزی می‌كند و كاربر برای دسترسی به اطلاعات یك شیء در هر استان باید به سرور مركز لینك شود تا با توجه به موضوع و اجازه‌ای كه صادر می‌شود به آن اطلاعات دسترسی داشته باشد.
معاون اداره‌كل امور موزه‌ها و اموال فرهنگی و تاریخی اظهار كرد: براساس اولویت‌ها عملیات شناسایی بیش از یكصد هزار شیء انجام شده و اطلاعات آن وارد شبكه شده است اما نباید از یاد ببریم كه كار شناسنامه‌دار كردن اشیاء فرآیند بلند مدتی است و باید زیرساخت‌ها فراهم شود.
او در پاسخ به این پرسش كه چرا كار شناسنامه‌دار كردن اشیاء بیش از زمان وعده داده شده به طول می‌انجامد، گفت: برخی از اشیاء پیچیده‌تر و فنی‌تر است، بنابراین تهیه اطلاعات آن زمان بیشتری نسبت به اشیای ساده می‌برد و دلیل دیگر آن مشكلات اعتباری است كه باید برای سرعت در كار با توجه به نیازها و برنامه‌هایی كه تعریف شده، اختصاص یابد.
آنچه مسلم است با شناسنامه‌دار كردن اشیاء و وارد كردن این اطلاعات در سیستم می‌توان قاچاق و سرقت اشیا را كاهش داد زیرا به دلیل جایگاه حقوقی این مستند نگاری بحث پیگیری‌های بین‌المللی امكان‌پذیر می‌شود، ضمن آن‌كه در صورت آسیب دیدن اشیا به دلیل مستندنگاری‌های انجام‌شده اطلاعات آن شیء ماندگار شده و می‌تواند به كسانی كه مطالعاتی در زمینه اشیای تاریخی دارند كمك كند.با توجه به اهمیت این كار برخی از كارشناسان معتقدند كه برای فراهم آوردن تبادل اطلاعات بین استان‌های كشور و حتی با موزه‌های بزرگ دنیا باید زیر ساخت‌های لازم فراهم شود.
سازمان میراث زیر ساخت‌ها را فراهم كند
محمد عبدالعلی‌پور كارشناس موزه داری با اشاره به این‌كه مستندسازی از قدیم یك فعالیت مهم موزه‌ای بوده است، به جام‌جم گفت: این فعالیت ارزشمند برای ثبت مطالعات و جستجوهای علمی و گردآوری اطلاعات برای ارائه خدمات بهتر به پژوهشگران استفاده می‌شود.
وی افزود: انجام این كار محدوده زمانی ندارد، زیرا مستند سازی یك كار علمی و مستمر در همه موزه‌هاست و این طور نیست كه یك موزه كار مستندسازی اشیا را یك بار انجام بدهد وتمام بشود چون این اشیا در طول حیات موزه‌ها زنده است و پیام‌هایی دارد و نمی‌شود برای اینها یك فعالیت قطعی را تعیین كرد.
عبدالعلی‌پور افزود: در موزه‌های دنیا نرم‌افزارهای متفاوتی تعریف شده است كه اطلاعات این اشیا ثبت و ضبط می‌شود تا مدیریت آن موزه و كسانی كه مالكان آن شیء هستند حال چه دولت یا هر نهاد دیگر بتوانند نظارت آسان‌تری را بر آنها داشته باشند.
به گفته وی برای ثبت اطلاعات باید از نرم‌افزارهایی استفاده شود كه با استانداردهای بین‌المللی مطابقت داشته و مورد پذیرش موزه‌های بزرگ دنیا كه گاه از یك نرم افزار واحد استفاده می‌كنند، باشد تا بتوان در تبادل اشیا و برگزاری نمایشگاه‌های مختلف فرهنگی ازآنها استفاده كرد. حتی گاهی این نرم‌افزار می‌تواند به گونه‌ای تعریف شود كه بخشی از اطلاعات را كه از نظر حفاظتی ایراد نداشته باشد در اختیار پلیس اینترپل قرار دهد تا در صورت سرقت یا خروج از كشور بتوان ازطریق این نرم‌افزار شناسایی و پیگیری كرد.
وی در پاسخ به این پرسش كه آیا نرم افزار جام متناسب با نیازهاست، گفت: نرم افزار نسبتا خوبی است، به هر حال هر نرم‌افزاری در جایگاه خودش ایراداتی دارد اما لازم است این نرم افزار هر سال به دست متخصصین و كسانی كه اهل فن هستند با توجه به نیاز به روز شود.
این كارشناس موزه‌داری افزود: نرم افزار جام در حد امكان نیازها را بر طرف می‌كند البته یك ضعف‌هایی هم دارد. به طور مثال از لحاظ شبكه‌ای شدن كه در همه موزه‌های استان قابل دسترسی باشد نیاز به یك زیرساخت و بسترهایی دارد كه دیده نشده است دلیلش هم این است كه آن بسترها و زیرساخت‌ها و بحث اینترانت كه در بحث شبكه‌ای كردن نرم‌افزار وجود دارد دیده نشده است و اگر هم دیده شده، آن امكان اولیه وجود ندارد. گاهی تصور خیلی از موزه‌دارها از این امكان، یك كار فانتزی و تشریفاتی است نه یك امر كاربردی.
