تبیان، دستیار زندگی

آیاعزاداری ریشه قرآنی دارد؟ ویا فقط درفرهنگ تشیّع ریشه دارد؟

الف : سوگواری یعقوب در فراق یوسف

با این که یوسف فقط مفقود الاثر بود و مرگ او حتمی نبود ، یعقوب ، پیامبر الهی و پدر بزرگوار او آنچنان در فراق او گریه کرد که نابینا شد .

چنان که در قرآن کریم می خوانیم: و قال یا اسفی علی یوسف و ابیضّت عیناه من الحزن فهو کظیمٌ( سوره یوسفپ آیه 84 )

و گفت : ای اندوه ( بر فراق ) یوسف و چشمان او از اندوه سفید شد امّا خشم خود را فرو می برد .

آن قدر گریه کرد که برادران یوسف از حزن و اندوه پدر به ستوه آمدند و گفتند :

تاللّه تفتؤا تذکر یوسف حتّی تکون حرضاً او تکون من الهالکین ( سوره یوسف ، آیه 85 )

به خدا قسم تو آن قدر یاد یوسف می کنی تا در آستانه مرگ قرارگیری یا هلاک گردی

او در جواب گفت :

انّما اشکوا بثّی و حزنی الی اللّه و اعلم من اللّه ما لاتعلمون ( سوره یوسف آیه 86)

من غم و اندوهم را تنها به خدا می گویم ( و شکایت نزد او می برم ) و از خدا چیزهایی می دانم که شما نمی دانید .

این آیات بخوبی گریه طولانی حضرت یعقوب را منعکس می کند و زمخشری نیز

روایت کرده است که حضرت یوسف از جبرئیل مدت اندوه و گریه پدر را جویا شد ؟

پاسخ داد : هفتاد سال به طول انجامید و درباره پاداش گریه او سؤال کرد :

پاسخ داد : گریه او پاداش برابر هفتاد شهید را داشت .

(زمخشری تفسیر کشاف،بیروت دارالکتاب العربی، ج 2، ص 497؛ تفسیر کبیر فخر رازی، ج 18،ص 193)

طبری از حسن بصری نقل نموده است که :

از هنگامی که حضرت یوسف از نزد پدر بیرون رفت تا زمانی که مراجعه کرد هشتاد سال طول کشید و در این مدّت همواره اندوه قلبی او را فرا گرفته بود و گریه می کرد تا بینایی خود را از دست داد.

و حسن بصری گفته است :

در آن روزگار در روی زمین خلیفه ای بزرگوارتر از حضرت یعقوب در پیشگاه خداوند متعال وجود نداشت.( همان ، 2 )

از آیه فوق و روایات نقل شده بخوبی استفاده می شود که :

گریه و اندوه در سوگ عزیزان ، سالیان درازی هم طول بکشد مانعی ندارد . به این جهت است که حضرت سجاد (علیه السلام ) در پاسخ کسانی که به گریه های شدید و طولانی آن حضرت در سوگ پدر بزرگوارش اعتراض می کردند ، فرمود :

مگر شما از گریه و عزاداری یعقوب اطلاع ندارید ؟ او سالیان طولانی در فراق یوسف گریست تا بینایی خود را از دست داد ، در صورتی که فرزندش حیات داشت و تنها از جلو چشمانش ناپدید شده بود . امّا من با چشمان خود دیدم که پدرم و 17 تن از اهل بیت پیامبر( صلی الله علیه و اله و سلم ) را شهید کردند و سرشان را از تن جدا نمودند .
( وسائل الشیعه، حرّ عاملی، بیروت، داراحیاء التراث، ج 2، ص 923 باب جواز البکاء علی المیّت؛ مناقب آل ابی طالب، علی بن شهر آشوب)

ب : تعظیم شعائر الهی

قرآن کریم می فرماید :

و من یعظّم شعائر اللّه فانّها من تقوی القلوب( سوره حج، آیه 32 )

و هر کس شعائر الهی را بزرگ دارد این کار نشانه تقوای دلهاست

یکی از علمای اهل سنّت می نویسد :

شعائر جمع شعیر( یا شعیره) به معنای علامت است و هرچه که از دیدن آن خدا به یاد آید ، شعائر خداست ، و شعائر اللّه اختصاص به صفا و مروه ندارد .

چنانکه از دهلوی نقل شده است که :

محبّت شعایر اللّه عبارت است از محبّت قرآن و پیامبر و کعبه ، بلکه هر چیز که به خدا منتسب باشد حتی اولیای خدا.( حجةالبالغه ، شاه ولی اللّه دهلوی، ص 69، الاصول الاربعه فی تردید الوهابیّه ، صاحب جان هندی حنفی ، ص 30)

مرحوم علّامه طباطبایی می نویسد :

شعایر عبارت است از نشانه هایی که انسان را به سوی خدا راهنمایی می کند و منحصر به صفا و مروه و مانند آن نمی شود بنابراین هر نشانه ای اکه انسان را به یاد خدا بیندازد تعظیم آن موجب تقوای الهی می گردد و تمام نشانه ها را در بر می گیرد .( علّامه طباطبایی، تفسیر المیزان، دارالکتب الاسلامیة، ج 1، ص 414، ذیل آیه 165 بقره )

و عزاداریها بهترین مصداق شعائر الهی است چرا که در آنجا قرآن خوانده می شود و مسائل دینی مطرح می گردد ، مردم به یاد خدا و قیامت می افتند و در هجران و شهادت اولیاء خدا گریه می کنند .

ج : عزاداری فریاد مظلومان و ستمدیدگان

لا یحبّ اللّه الجهر بالسّوء من القول الّا من ظلم (سوره نساء، آیه 148)

خداوند متعال فریاد زدن به بدگویی را دوست ندارد جز برای کسانی که مورد ستم قرار گرفته اند .

راستی چه کسی مظلومتر از آل محمد ( صلی الله علیه و اله وسلم ) خصوصاً امامان شیعه و شهدای کربلا سراغ دارید ، گریه بر شهدای کربلا ، و مظلومیّت امامان فریاد علیه همه ستمگران است حتی ستمگران این زمان

د : عزاداری اظهار مودّت به اهل بیت(علیهم السلام)

در قرآن کریم می خوانیم :

قل لااسئلکم علیه اجراً الّا المودّة فی القربی (سوره شوری، آیه 23)

بگو اجری بر رسالتم از شما نمی خواهم مگر دوستی بستگانم را .

دوستی نشانه هایی دارد یکی از آنها این است که در شادی اهل بیت شاد و در ماتم آنها اندوهناک باشد .

امام رضا(علیه السلام ) نیز فرمود :

ای پسر شبیب : ان سرّک ان تکون معنا فی الدّرجات العلی من الجنان فاحزن لحزننا و افرح لفرحنا و علیک بولایتنا فلو انّ رجلاً تولّی حجراً لحشره اللّه معه یوم القیامة

( بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ج 44 ، ص 287 باب ثواب البکاء علی مصیبة الحسین)

اگر دوست می داری که همنشین ما در بهشت برین باشی ، در غم و اندوه ما اندوهناک و در شادی ما شادمان باش و ولایت ما را بپذیر، چه آن که اگر کسی سنگی را دوست بدارد روز قیامت با آن محشور می گردد .

بر اساس همین اصل بود که در کوفه و شام برخی از آنانی که به اهلبیت و اسرا بَد می گفتند وقتی متوجّه شدند که این ها اقربای پیامبر( صلی الله علیه و آله وسلم ) می باشند گریه و زاری می کردند و از این راه مودّت خویش را اظهار می نمودند .

چنان که در گزارش جانسوز مسلم گچکار از کوفه این معنی بخوبی منعکس شده است .(بحارالانوار، ج 45، ص 115 - 114)

و همچنین در داستان آن پیرمرد شامی که در ابتدا خطاب به امام سجاد(علیه السلام) و همراهان گفت :

حمد و سپاس خداوندی را که شما را کشت و مغلوب کرد و مردم شهرها را از وجود شما راحت نمود و امیرمؤمنان یزید را بر شما پیروز گردانید .

آنگاه که امام سجاد(علیه السلام ) خود را معرّفی نمود و فرمود :

بخدا سوگند بدون شک ما همان خاندان رسول خدا(صلی الله علیه و اله و سلم ) هستیم و بحق جدّمان سوگند که ما همان خاندان می باشیم .

پیرمرد پس از شناخت آنها گریه کرد و عمّامه خود را از شدّت ناراحتی از سر گرفت و به زمین انداخت سپس رو به آسمان نمود و گفت : خدایا ما در پیشگاه تو از دشمنان آل محمد بیزاری می جوئیم...