تبیان، دستیار زندگی

بسم الله الرحمن الرحیم

 فشار قبر 

آن­گونه که از روایت­ها بر می­آید، کمتر کسی از عذاب قبر رهایی می­یابد. بهشت برین مخصوص کسانی است که دامنشان از هر گونه آلودگی پاک باشد؛ لذا کسی که حتی ذرّه­ای رذیله­ی اخلاقی در رفتارش باشد، نمی­تواند وارد بهشت الهی شود. مؤمن در برزخ مبتلا به رذیله­هایی است که در دنیا نمی­خواسته مبتلا به آن باشد، ولی در عین حال مرتکب آن­ها می­شده. به عنوان مثال از عصبانیت بیزار بوده ولی در دنیا از آن آزاد نشده است. روی همین حساب در برزخ تحت فشار قرار می­گیرد تا از این صفات رذیله پاک شود و مسیر او به سوی بهشت ممکن گردد.   

ابوبصیر از امام صادق (علیه­السلام) در مورد عذاب قبر پرسید و گفت: آیا کسی از عذاب قبر رهایی می­یابد؟ امام فرمودند: از عذاب قبر به خدا پناه می­بریم. چقدر کم هستند کسانی که از آن نجات پیدا کنند. «عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ أَ یُفْلِتُ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ أَحَدٌ قَالَ فَقَالَ نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْهَا مَا أَقَلَّ مَنْ یُفْلِتُ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ الْقَبْرِ».[1]

سعد بن معاذ یکی از یاران رسول خدا (صلی­الله­علیه­واله) بود که در تشییع جنازه­اش هفتاد هزار فرشته شرکت کردند و خود رسول خدا هم او را دفن کرد و با این همه پیامبر اسلام سر به آسمان گرفته و فرمودند: سعد نیز فشار قبر دارد. «فَرَفَعَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی­الله­علیه­واله) رَأْسَهُ إِلَى السَّمَاءِ ثُمَّ قَالَ مِثْلُ سَعْدٍ یُضَمّ».[2]

امام صادق (علیه­السلام) در ضمن دعایی به ما می­آموزند که هر روزه از احوال قبر به خدا پناه برده و این­گونه بگوییم: خدایا! به تو پناه می­برم از عذاب قبر و از فشار قبر و از تنگی قبر. «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ‏ مِنْ‏ عَذَابِ‏ الْقَبْرِ، وَ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ، وَ مِنْ ضِیقِ الْقَبْر».[3] 

بد اخلاقی، ضایع کردن نعمت­های الهی و نیز سخن چینی از جمله عواملی هستند که موجب فشار قبر می­گردند. 

امام باقر (علیه­السلام) می­فرماید: کسی که رکوع نماز خود را کامل به جای آورد، وحشت قبر به او روی نمی­آورد: «مَنْ أَتَمَّ رُکُوعَهُ لَمْ یَدْخُلْهُ وَحْشَةُ الْقَبْرِ». علت آن هم این است که در رکوع کامل، انسان منیّت خود را در مقابل خداوند می­شکند و بندگی خدا را بر خود حاکم می­کند.

پی نوشتها:    [1]   . الکافی، جلد3، صفحه­ی236.   [2]   . الکافی، جلد3، صفحه­ی236.  [3]   . الکافی، جلد3، صفحه­ی236.

فشار قبر یکی از حقایقی است که مؤمنان به آن اعتقاد دارند. منظور از قبر، قبر ظاهری افراد نیست؛ زیرا در مکانی که میت دفن می‌شود هیچ تغییری ایجاد نمی‌شود، علاوه بر این که عده‌ای به گونه‌ای می‌میرند که جسد آنان از بین می‌رود و یا هرگز دفن نمی‌شوند تا آن که بدنشان از بین می‌رود. در روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) از حال شخصی پرسیده می‌شود که بعد از کشته شدن همچنان بدنش بر "دار" باقی است، آیا چنین شخصی عذاب قبر دارد؟

حضرت فرمود: بله.[1]

بنابراین فشار قبر برای هر نوع مردنی قابل تصور است.

در مورد فشار قبر، برخی از اعمال است که باعث فشار قبر می‌شود و برخی از اعمال است که فشار قبر را از بین می‌برد، که به هر دو مورد اشاره می‌شود.

عوامل ایجاد فشار قبر

در روایات وارد شده است که بیشترین علتی که انسان به عذاب قبر مبتلا می‌شود؛ به دلیل سخن‌چینی و بدخلقی و بی مبالاتی به نجاست بول (ادرار) است. [2] در روایت دیگر از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) نقل شده است: «عذاب قبر به سزای سخن چینی، غیبت و دروغ است». [3]

عوامل از بین رفتن فشار قبر

1.امام صادق (علیه‌السلام): هر چیزی قلبی دارد و قلب قرآن سوره یاسین است. کسی که آن را قرائت کند از فشار قبر ایمن خواهد بود،و ... . [4]

2.امام باقر (علیه‌السلام):کسی که بر تلاوت سوره زخرف مداومت نماید، خداوند در قبر، او را از حشرات و حیوانات سمی زمین و فشار قبر ایمن می‌نماید تا زمانی که در پیشگاه خداوند حاضر شود. [5]

3.امام صادق (علیه‌السلام):کسی که بین ظهر پنجشنبه تا ظهر جمعه از دنیا برود، خداوند او را از فشار قبر ایمن میگرداند. [6]

4.منصور بن حازم گوید: از امام صادق (علیه‌السلام) پرسیدم پاداش کسی که چهار بار حج بجا آورده چیست؟ فرمود: ای منصور کسی که چهار بار حج بجای آورد هرگز فشار قبر نبیند. [7]

5.امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) فرمودند: کسی که در هر جمعه سوره نساء را بخواند از فشار قبر ایمن خواهد بود. [8]

6.امام باقر (علیه‌السلام) در ضمن بیان اثرات زیارت امام حسین (علیه‌السلام) می‌فرمایند: زیارت امام حسین باعث ایمن بودن زائر از عذاب قبر می‌شود. [9]

7.پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرمود: سه طایفه از زن‌ها هستند که عذاب قبر از آن‌ها برداشته شود و با حضرت فاطمه دختر حضرت محمّد (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) محشور می‌شوند؛ زنی که بر غیرت شوهرش صبر کند، زنی که با شوهر بد اخلاق بسازد و زنی که مهریهاش را ببخشد. [10]


8.از رسول خدا روایت شده است که صدقه دادن مؤمن از او آفت‌های دنیا و عذاب قبر و عذاب روز قیامت را برطرف می‌کند. [11]

در پایان یادآور می‌شویم که اگر چه عذاب قبر بسیار رنج آور و سخت است، ولی همین فشار و عذاب قبر، کفاره‌ی گناه مؤمنان است تا در قیامت و هنگام رسیدگی به اعمال، از گناهان آنان کاسته شده باشد. در روایات متعددی به این حقیقت اشاره شده است؛ سکونی از امام صادق (علیه‌السلام) و ایشان از پدرش و از پدرانش، از امیر مؤمنان (علیه‌السلام) نقل کرده است که رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرمود: فشار قبر برای مؤمن کفّاره نعمت‌هایی است که تباه کرده است. [12]

پی‌نوشت‌ها:

[1] کلینی،محمد بن یعقوب،کافی، ج 3، ص 241،دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش.
[2] صدوق، محمد بن علی، اعتقادات(ترجمه حسنی)، ص 69، انتشارات اسلامیه، تهران، 1371ش.
[3] مجلسی، محمد باقر، ترجمه جلد شانزدهم بحار الانوار(ترجمه‌ی محمد باقر کمره ای)، ج2، ص162، انتشارات اسلامیه، تهران، 1364ش.
[4] صدوق، محمد بن علی،ثواب الاعمال(ترجمه بندرریگی)، ص 223، انتشارات اخلاق، قم،1379ش.
[5] همان، ص 243.
[6] همان،ص419.
[7] صدوق، محمد بن علی، من لا یحضره الفقیه، ج2، ص 217، انتشارات جامعه مدرسین، قم، 1413ق.
[8] همان،ص 223.
[9] محدث نوری، مستدرکالوسائل، ج 10، ص 309، انتشارات موسسه آل البیت، قم، 1408ق.
[10] دیلمی، حسن بن ابی الحسن،ارشاد القلوب (ترجمه رضایی)، ج1، ص 413، انتشارات اسلامیه، تهران، 1377ش.
[11] همان،ج1، ص 444.
[12] ثواب الاعمال، (ترجمه بندرریگی)، ص 425.