تبیان، دستیار زندگی

مهم ترین ویژگی اصلاحات حسینی

1. اصلاحات حسینی، یك اصلاحات انقلابی است. به این معنا كه ساخت شكنانه است و می خواهد تغییرات بنیادین در جامعه و نظام سیاسی و اجتماعی پدید آورد. از این رو ایشان از اصلاحات در امت پیامبر(ص) سخن به میان می آورد.
2. خروج علیه نظام سیاسی: ایشان به صراحت از خروج سخن به میان می آورد؛ چرا كه اصولا حاضر به بیعت با خلیفه نیست و او را برای این پست و منصب شایسته نمی داند. از این رو، هر چند مدتی به سكوت می نشیند تا جامعه با درك و شناخت از خلیفه یزید، علیه او قیام كند و او را همانند عثمان كنار زند، ولی چنین اتفاقی نمی افتد و به دلایل متعدد از جمله وظیفه شرعی امر به معروف و نهی از منكر و فشارهای سخت گیرانه حكومت غاصب یزیدی، ناچار به خروج علیه نظام سیاسی می شود.
3. خروج به دور از بغی: این خروج امام حسین(ع) به دور از هرگونه بغی و فساد است لذا حضرت از مدینه خارج می شود تا قیام او به مردم مدینه كه همراه وی نیست آسیبی و فسادی نرساند. همچنین حج خویش را ناتمام می گذارد؛ چرا كه می بیند دولت فساد، نه تنها پایبند هیچ معروفی نیست بلكه به هنجارشكنی دست می زند و منكری چون قتل بی گناه در حرم مقدس مكه را مرتكب می شود؛ از این رو از مكه خارج می شود تا حریم حرمت مكه و قداست آن شكسته نشود و خونی در ماه حرام و در حریم قدس الهی در مكه و كعبه ریخته نشود.
4. خروج به دور از هرگونه مقاصد شخصی و دنیوی: خروج علیه نظام سیاسی می تواند به جهت منافع شخصی یا هوا و هوس باشد و یا شخصی بخواهد خود را در جامعه مطرح كند و شهوت شهرت و معروفیت دارد؛ چنان كه بسیاری این گونه در مسایل سیاسی وارد شده و بخاطر شهوت قدرت و شهرت، علیه نظام سیاسی رفتارهای خشونت آمیز را درپیش می گیرند؛ اما خروج امام حسین(ع) و قیام ایشان علیه نظام سیاسی، به قصد خوشگذرانی و تفریح نیست؛ یعنی ایشان در انگیزه های قیام علیه نظام سیاسی و خروج علیه آن، هیچ نیت و مقصد دنیوی در دل ندارد و نمی خواهد با این كار خود تفریحی كرده باشد و مردم را به جنگی سرگرم كند یا آشفتگی در جامعه ایجاد كند و یا بخواهد خودنمایی كند و خودش را مطرح سازد و شهرت و قدرتی را به دست آورد.
5. خروج به دور از فساد و ظلم: قیام علیه نظام سیاسی می تواند همراه با فساد در زمین و ایجاد اختلال جدی در نظم اجتماعی و به آتش كشیدن حرث و نسل و تباهی محیط زیست و خانه و كاشانه مردم باشد و ظلم و بیدادی را در میان مردم و جامعه سبب شود؛ اما آن حضرت(ع) به گونه ای عمل می كند كه هیچ فساد و تباهی به زمین و زمان و مردم و جامعه نرسد، انقلاب اصلاحگرانه او به دور از این امور مردم را به آگاهی و روشنگری برساند و موجبات قیام توده های مردم علیه نظام بیداد و ستمگر شود، چنان كه رویه و هدف پیامبران است. (حدید، آیه52)
6. اصلاحات در جامعه: ایشان بر این باورند كه مشكل جامعه آن روز، مشكل فساد و تباهی است كه در خود جامعه ریشه دوانده است و بدون اصلاحات نمی توان اهداف پیامبران و مقاصد رسول الله(ص) را تامین و تضمین كرد. حضرت می بیند كه نشانه های دین ازجامعه برداشته شده و معیارهای اسلامی در جامعه جریان ندارد، بلكه معیارهای جاهلی است كه حاكمیت یافته است و ارزش ها ضدارزش و ضدارزش ها ارزش تلقی می شود. معروف جای منكر نشسته و منكر به عنوان معروف عمل و تشویق می شود. آن حضرت با تعبیری چون «لطلب الاصلاح» نكته ای را یادآور می شود: امام (ع) نفرمود: «انما خرجت للاصلاح» بلكه فرمود: «انما خرجت لطلب الاصلاح» یعنی من در جست وجو و در پی اصلاح هستم. نظیر این تعبیر در سخنرانی امام(ع) برای نخبگان و علما هم هست كه فرموده بودند: «ولكن لنری المعالم من دینك و نظهر الاصلاح فی بلادك». این خطبه زمانی ایراد شد كه هنوز صحبت از خروج و مبارزه با یزید مطرح نبود. امام (ع) در آخر این خطبه، دعا می كند و خطاب به خدای متعال می گوید: «پروردگارا! تو می دانی كه هدف ما از این فعالیت های سیاسی جز این نیست كه معالم دین تو و معیارهای اسلامی را به مردم نشان دهیم» یعنی نشان دهیم دین چیست و نشانه های آن كدام است و چگونه و با چه معیاری می توان افراد دیندار و افراد بی دین را شناخت؟ و نیز هدف ما این است كه اصلاح را در بلاد تو ظاهر كنیم- كلمه «نظهر» دو معنی می تواند داشته باشد: اول اینكه روشن كنیم اصلاح چیست؟ و دیگر آنكه اصلاحات را تحقق بخشیم و بر فساد، ظاهر و غالب گردیم. همچنین حضرت (ع) در سفر حج در خطبه ای كه در منی خواندند از اوضاع كشور اظهار ناخشنودی نمودند و جامعه را نیاز به اصلاحات دانستند: «اللهم انك تعلم انه لم یكن ما كان منا تنافسا فی سلطان و لا التماسا من فضول الحطام و لكن لنری المعالم من دینك و نظهر الاصلاح فی بلادك و یا من المظلومون من عبادك و یعمل بفرائضك و سنتك و احكامك؛ خداوندا تو خود می دانی عملكرد ما نه برای آن است كه به ریاست و سلطنت دست یابیم یا از روی دشمنی و كینه توزی سخن بگوییم، لكن پیكارها برای این است كه پرچم آیین تو را برافراشته و بلاد بندگان تو را آباد سازیم و به ستمدیدگان از بندگان تو امنیت بخشیم و احكام و سنن و فرائض تو را پیاده كنیم».
محمدتقی مصباح یزدی، آذرخشی دیگر از آسمان كربلا، موسسه امام خمینی، ص231)
امام حسین(ع) در خطبه معروف منطقه منی با اشاره به جایگاه و اهمیت «امر به معروف و نهی از منكر» در اصلاح سازی جامعه می فرماید: «خداوند در این آیه (اشاره به آیه 17 از سوره توبه: «المومنون والمومنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنكر» امر به معروف و نهی از منكر را اولین فریضه قرار داد؛ زیرا اگر به انجام این فریضه اقدام گردد تمام فرائض چه آسان و چه دشوار عملی شود، علاوه
براین امر به معروف و نهی ازمنكر، دعوت كردن به اسلام است، هرگامی در طرد ستمگری ها و مخالفت با ستمگران دعوت كردن به تقسیم عادلانه بیت المال و غنایم و گرفتن مالیات از چیزهایی كه در اسلام مشخص گردیده و مصرف آن در جایگاه اصلی خویش است». ( محمد دشتی، فرهنگ سخنان امام حسین، نشر مشهور، ص 962)
7- تاكید بر وابستگی عاطفی با پیامبر(ص) و ادامه قیام: امام حسین (ع) با تاكید بر «فی امه جدی» براین است كه رابطه عاطفی و احساسی میان قیام خود و قیام پیامبر(ص) ایجاد كند و مسئولیت اخلاقی خود را نسبت به اصلاحات و انقلاب پیامبر(ص) علیه نظام فكری و عملی جامعه جاهلی و دستاوردهای آن تشریح كند و افزون برمقام امامتی كه او وارث آن است، به عنوان فرزند رهبراین انقلاب اسلامی، به دفاع از دستاوردهای پیامبر(ص) و حفاظت و صیانت آن بپردازد. ایشان با تاكید بر حركت براساس سنت و سیره پیامبر(ص) برآن است تا بیان دارد كه خروج ایشان همانند خروج پیامبر(ص) علیه نظام جاهلی است و تلاش ایشان نیز همانند تلاش ها و مجاهدت های پیامبر(ص) است و می خواهد تا آب رفته دوباره به جو بازگردد و در مسیر درستی كه پیامبر(ص) تعیین كرده ادامه یابد. بنابراین، خروج ایشان هرگز خروجی همراه با شیفتگی به قدرت، خودنمایی، فساد و ظلم نیست، بلكه در راستای اصلاحاتی است كه پیامبر(ص) آغاز كرده و ایشان به عنوان وارث طبیعی همان سنت و سیره و انقلاب و اصلاحات می كوشد تا آن را درهمان چارچوب و براساس همان معیارهای تعیین شده از سوی پیامبر(ص) ادامه دهد.
8- خروج علیه انحرافات پس از پیامبر(ص) و علی(ع): از نظر امام نظام اجتماعی كه به عنوان امت اسلام و امت پیامبر(ص) مشهور است، در دوره ای دچار انحراف شدید شده است. از این رو، نمی خواهد همه تاریخ اسلام را تایید كند، بلكه با انتخاب دقیق می خواهد مسیر درست را نشان دهد. او با انكار سنت و سیره خلفایی چون ابوبكر و عمر و عثمان و نیز معاویه غاصب، بر آن است تا سنتی را احیا كند كه پیامبر(ص) و امیرمومنان علی(ع) آن را ایجاد و ثبت كرده اند. از نظر ایشان اصلاحات انقلابی او نمی تواند جز با انكار دیگران و اثبات سیره عملی محمدی(ص) و علوی (ع) صورت گیرد.
سیره همان نظام رفتار و عملی است كه پیامبر(ص) و امیرمومنان علی (ع) در پیش گرفتند و در عمل به قرآن و آموزه های اسلامی در جامعه نهادینه كردند. پس هرگونه اصلاحاتی می بایست تنها در این چارچوب و براساس معیارهای مشخص باشد.
9-اصلاحات در چارچوب معیارهای مشخص شده: از سخنان امام حسین(ع) چنین برداشت می شود كه اصلاحات نمی تواند بدون برنامه و معیارهای از پیش تعیین شده باشد. به این معنا كه ایشان از همان آغاز، هم هدف را مشخص كرده و هم راه و روش دست یابی به هدف را بیان می كند تا هرگونه توهم توطئه و یا ایجاد كژی در نهضت، غیر ممكن شود. ایشان با تاكید بر سیره عملی پیامبر(ص) و علی (ع) برآن است تا معیارهای مشخص حركت اصلاحی و انقلابی خود را بیان كند و اجازه ندهد كه در میانه نهضت یا پس از آن كسانی سوار برموج آن شده و جریان انحرافی را در نهضت رقم زنند.
10- اصلاحات فراگیر و جامع در امت: از دیگر ویژگی های اصلاحات حسینی (ع) این است كه ایشان اصلاحات را در امت پیامبر(ص) می داند. امت به مجموعه ای از افراد انسانی گفته می شود كه با هدف خاص و عقیده مشخص و رویه و برنامه و سیاست های معینی گرد هم جمع شده و یك نظام سیاسی، اجتماعی، فكری و فرهنگی، اقتصادی و نظامی و در یك كلمه به تعبیر امروز یك (دولت- ملت) را شكل می دهند. بنابراین، اصلاحات ایشان كه در امت پیامبر(ص) می گیرد نمی تواند تنها به بخشی اختصاص یابد، بلكه اصلاحات فراگیر است كه همه ابعاد جامعه و ملت و دولت را در برمی گیرد. پس تلاش ایشان شامل اصلاح در نظام سیاسی امت نیز خواهد بود؛ چنانكه امام حسین(ع) در بخشی از دعای عرفه می گوید: خدایا! تو را شكر می كنم كه مرا در دولت زمامداران كفر به دنیا نیاوردی؛ چون اگر قبل از اسلام به دنیا می آمدم از نعمت اسلام و معارف عمیق آن محروم می شدم، اما تو بر من منت نهادی و پس از سپری شدن دولت كفر و استقرار دولت اسلام مرا به دنیا آوردی. در این فقره امام حسین(ع) خداوند را می ستاید كه او را در زمان جاهلیت به دنیا نیاورده است؛ بلكه در زمانی به دنیا آورده كه دولت اسلام و امامان اسلام بودند. بنابراین، ایشان اصل نظام سیاسی كه پیامبر(ص) ساخته را درست می داند و خواهان اصلاحاتی است تا این نظام سیاسی در دست حاكم عادلی باشد كه بر معیارهای اسلامی تربیت شده و عمل می كند.
11. احیای سنت و مبارزه با بدعت: از دیگر ویژگی های اصلاحات حسینی(ع) احیای سنت های نیك اسلامی است كه پیامر(ص) به آن فرمان داده و در جامعه و امت اسلام پدید آورده بود؛ اما به سبب عملكرد برخی از بدعت گذاران، آن سنت ها مرده و به جای آن بدعت هایی به نام اسلام در جامعه رواج و گسترش یافته بود. امام حسین(ع) چنانكه گذشت در نامه ای كه خطاب به مردم بصره می نویسد، می فرماید: و اناادعوكم الی كتاب الله و سنه نبیه(ص) فان السنه قد امیتت و ان البدعه قد احییت و ان تسمعوا قولی و تطیعوا امری اهدكم سبیل الرشاد؛ من شما را به كتاب خدا و سنت پیامبر فرا می خوانم. سنت، مرده و بدعت زنده شده است. اگر سخنم را بشنوید و فرمانم را پیروی كنید، شما را به راه رشد هدایت می كنم. (تاریخ طبری، ج4، ص662) ایشان همچنین در مسیر راه، وقتی به فرزدق برمی خورد، اوضاع را چنین ترسیم می كند: ای فرزدق این جماعت، اطاعت خدا راه گذاشته اند، پیرو شیطان شده اند، در زمین به فساد می پردازند، حدود الهی را تعطیل كرده، به میگساری پرداخته و اموال فقیران و تهیدستان را از آن خویش ساخته اند. من سزاوارترم كه برای یاری دین خدا برخیزم، برای عزت بخشیدن به دین او و جهاد در راه او، تا آنكه «كلمه الله» برتر باشد (سبط بن الجوزی، تذكره الخواص، موسوعه اهل البیت، ص712)
اینها تنها بخشی از ویژگی های اصلاحات حسینی(ع) است و اگر بخواهیم دیگر ویژگی های آن را بیان كنیم، فرصت و حوصله ای بیش از این می طلبد كه بیرون از مقال است.

منبع