وی افزود: اگرچه پاره ای از محققین و مورخین قدمت مدارس ایران و سایر سرزمین های اسلامی را مربوط به اواخر قرن پنجم هجری و هم زمان با تأسیس مدارس نظامیه می دانند ولیکن تحقیقات اخیر نشان می دهد که این نهادها مربوط به اواخر قرن سوم هجری بوده است.
پهلوان‌زاده تصریح کرد: در دوران سلجوقی ، پادشاهان ، وزرا و امرای ایالات از یک سو برای تبلیغ وترویج مذهب خود و از سوی دیگر برای مقابله با تبلیغات مخالفان خود، به ویژه اسماعیلیان، اقدام به تأسیس مدرسه‌های متعددی کردند.
این محقق و پژوهشگر ادامه داد: نهضت احداث مدرسه‌های مذهبی در این عصر چنان قوی بود که تعداد مدرسه‌ها و رباط‌ها و دیگر فضاهای آموزشی، مذهبی و نیز بودجه و هزینه ای که صرف احداث و اداره آنها و پرداخت مستمری و حقوق طلاب، مدرسان وعلما در زمان سلجوقیان می‌شد ، تا آن زمان در جهان اسلام سابقه نداشت.
وی با اشاره به فضاهای آموزشی شهر اصفهان از قرن دهم تا قرن سیزدهم هجری ، دوران استیلای سلسله صفویه گفت: پیش از استیلای سلسله صفویه بر ایران، مذاهب و فرقه‌های مختلفی مربوط به آئین اسلام ، شکل گرفتند که در این میان، گرایش تشیع در سرزمین ایران نقش مهمی را ایفاء می نمود .
پهلوان زاده افزود: این آیین که فقط در دوران آل بویه ، زمینه رشد و نموش فراهم بود در طی قرون هشتم تا دهم دوباره بالنده می شود و باعث شکل گیری حکومت های مختلفی در سراسر ایران می گردد و در این میان صفویان با حمایت از مذهب شیعه و ترویج آن به قدرت رسیدند و در سایه آرامش برقرار شده در این دوران خصوصاً در دوره حکمرانی شاه عباس پیشرفت های چشمگیری داشتند.
این محقق و پژوهشگر در ادامه سخنان خود به شهر اصفهان در عصر صفوی نیز اشاره‌ای کرد و اظهار داشت: در اوایل حکمرانی سلسله صفویه ، در شهر اصفهان ، عناصری شهری در پیرامون میدان کهنه ایجاد گشت که از آن جمله می توان به کاروانسراها ، بقعه‌ها ، مدارس و مساجد اشاره کرد.
وی افزود: در پی استقرار سلسله‌ای مقتدر در شهر اصفهان و انتخاب این شهر به عنوان پایتخت ، نیاز به ایجاد یک مرکز و هسته جدید اداری – حکومتی بود لذا میدان جدیدی ایجاد گردید.
پهلوان زاده ادامه داد: شاردن نیز که در زمان صفویه سال‌ها در اصفهان اقامت داشته در سفر نامه خود در خصوص تعدد مدارس صفویه آورده است که "مدارس در ایران فراوان است ، ایرانیان آموزشگاه‌ها را مکتب خوانند و معلمین را مکتب‌دار گویند ، در هر شهری تعداد کثیری مدرسه موجود است و حتی می‌توان گفت در هر ناحیه‌ای از شهر نیز، مدارس بسیاری وجود دارد.
این محقق و پژوهشگر اظهار داشت: شاردن آنجا که از مدارس اصفهان تحت عنوان دانشکده نام می‌برد و می‌گوید در اصفهان پنجاه و هفت باب مدرسه (دانشکده) وجود دارد که اکثرش در آثار و ابنیه خیریه سلطنتی و یا متعلقه به شاهنشاه واقع شده‌اند که در این مدارس به خصوص ، انتخاب مدیر و معلم با پادشاه است.
پهلوان‌زاده در ادامه سخنان خود افزود: در دوران های پیش از صفویه ، خصوصاً در قرن چهار الی ششم هجری قمری که از سوی بسیاری از محققین به عنوان تجدید حیات علمی و ادبی ایران دوره اسلامی نامگذاری شد، مدارس زیادی ساخته شده است اما در هیچ دورانی مدارس از لحاظ تعداد، نوع و سبک معماری به عظمت دوران صفویه نرسیده است.
