تبیان، دستیار زندگی

برای شناخت ماهیت و كاركردهای تله‌فیلم كه آن را از شكل‌های دیگر نمایش مثل فیلم و سریال متمایز می‌كند، باید ویژگی‌های این مدیوم را شناخت.

برخی از مهم‌ترین ویژگی‌ها و شاخص‌های تله‌فیلم به این شرح است:

1ـ هزینه تولید تله‌فیلم كم است و گروه تولید آن با حداقل نفرات ممكن شكل می‌گیرد.

2ـ تله‌فیلم‌ها به صورت ادواری از شبكه‌های تلویزیونی و كابلی پخش می‌شود؛ نه این كه مانند ایران تنها یك‌بار پخش شود.

3ـ زمان محصول نهایی تله‌فیلم 70 تا 90 دقیقه است.

4ـ فیلمنامه تله‌فیلم‌ كاربردی است، یعنی با موضوع‌های آموزشی یا رسانه‌ای سفارش داده می‌شود.

5ـ بودجه تولید تله‌فیلم از بخش‌های دولتی و نیمه دولتی تامین می‌شود.

6ـ تله‌فیلم‌ به شبكه‌های تلویزیونی فروخته می‌شود و درآمدزایی دارد.

7ـ یك یا دو بازیگر معروف در آنها بازی می‌كند.

8ـ فیلمنامه تله‌فیلم‌ از داستان‌های معروف اقتباس می‌شود.

9ـ در آنها از لوكیشن‌های جذاب با قابلیت‌های گردشگری و همچنین موسیقی محلی استفاده می‌شود.

10ـ یكی از كاربردهای تله‌فیلم‌ مثلا در آمریكا دنباله‌سازی ارزان فیلم‌های پرهزینه است. «جنگ ستارگان» نمونه‌ای است كه تله‌فیلم‌های زیادی در ادامه آن ساخته شده ‌است.

11ـ فیلمسازی از موضوعات جنجالی روز با فاصله اندك با زمان واقعی رویداد، یكی از كاربردهای اصلی تله‌فیلم است.

بیش از یك دهه است كه ساخت تله‌فیلم در ایران به شكل جدی گسترش یافته است. شاید بتوان سال 1374 را سال شروع تله‌فیلم در ایران دانست.

در این سال فیلم‌های «رابطه» به سفارش شركت مخابرات تولید و از شبكه پنج سیما پخش شد. پس از آن سال 1377 تله‌فیلمی درباره اعتكاف تولید شد كه زمان آن 70 دقیقه بود.

تا پیش از افتتاح مركز سیمافیلم، روند تولید تله‌فیلم سیر معلومی نداشت و پدیده خاصی محسوب نمی‌شد. اما با تاسیس مركز سیمافیلم، هدف تاسیس آن ساخت فیلم‌هایی با درجه «الف» اعلام شد. تله‌فیلم هم درجه‌بندی «الف» داشت.

در باب دلایل مدیران تلویزیون در روی آوردن به تله‌فیلم، تحلیل‌های بسیاری وجود دارد. یكی از این تحلیل‌ها این است كه از سال‌های 1376 و 77 فشار نهادهای فرهنگی، كارشناسان، برخی مسوولان و عده‌ای دیگر در مساله پخش فیلم‌های آمریكایی در تلویزیون و اخطارهای جدی در خصوص اثرات تخریبی آن افزایش یافت.

فیلم‌های سینمایی ایرانی تولید شده پس از دوم خرداد 76 نیز با سیاست‌ها و ممیزی تلویزیون همخوانی نداشت.

گسترش شبكه‌های تلویزیونی هم نیاز به پخش فیلم بیشتر را به وجود آورد. مناسبت‌های مختلف مذهبی، آیینی و تاریخی یكی از عوامل شكل‌دهنده نیاز تلویزیون به تله‌فیلم محسوب می‌شود.

می‌توان با اطمینان گفت تقریبا هیچ كشوری، فیلمی متناسب با خطوط قرمز صداوسیمای ما تولید نمی‌كند. با تولید تله‌فیلم است كه صداوسیما می‌تواند با اطمینان، چیزی را كه خودش ساخته است و استاندارد و خطوط قرمزش در آن رعایت شده به جای فیلم سینمایی معمول پخش كند. در نتیجه، مدیران صداوسیما كم‌كم تصمیم گرفتند خودشان فیلم‌های بلند مناسب پخش تولید كنند.

ابتدا سیمافیلم در هر سال تعدادی تله‌فیلم تولید كرد، اما پس از گذشت یكی دوسال، شبكه‌های تلویزیونی خود به طور مستقل به تولید روی آوردند.

در یكی دو سال اخیر این محصولات به 90دقیقه‌ای مشهور شده‌اند. فیلمنامه‌نویسان و كارگردانان زیادی از سینما به تلویزیون كوچ كردند و در رونق تولید تله‌فیلم‌ها هركدام سهم خود را بردند.

گرچه بسیاری از كارشناسان و منتقدان سینمایی، تله‌فیلم‌ها را فاقد كیفیت و استاندارد لازم می‌دانند اما تله ‌فیلم‌هایی نیز یافت می‌شود كه از بسیاری فیلم‌های سینمایی روی پرده امتیازات بیشتری دارد.

بخش مهمی از این تله‌فیلم‌ها به تولیدات مركز سیمافیلم تعلق دارد كه در جشنواره‌های مختلف داخلی و خارجی موفق به دریافت جوایز ارزشمندی شده‌ است. با این حال به نظر می‌رسد تولید و اكران تله‌فیلم در كشور ما نیازمند حمایت بیشتری است.

(جام جم - ضمیمه قاب كوچك)