بنابر این با كشف نمونههای فرشهای ایران هخامنشی در پازیریك عنوان قدیمترین و مهمترین فرشهای ایران كه تا كنون شناخته شده است شامل قطعه فرش سابق الذكر میگردد و پس از آن از فرشهای ساسانی میتوان بحث نمود كه مهمتر و معروفتر از همه قالی معروف بهارستان است و بنابر گفته مورخین، قالی بهارستان در هنگام فتح ایران بدست مسلمین قطعه قطعه شده و بین فاتحین تقسیم گشته است.
طبری نخستین مورخی است كه از این فرش توصیف نموده است بنا به گفته وی موادی كه در این فرش بكار رفته عبارت بوده از ابریشم و طلا و نقره، رنگ سبز درختان از زمرد و رنگ و متن از نسوج زرین انتخاب شده است. بجای آب، نگینهای نفیس شفاف و عوض سنگریزهها مروارید و عوض شاخههای درختان زر و سیم بكار برده بودند.
هشام بن عبدالملك (120 هجری) قالی ابریشمین و زرینی به طول 90 و عرض 32 متر داشته كه با قالی بهارستان رقابت میكرده است. از آنجا كه بافندگان فرش مرغوب ایرانیان بوده اند میتوان یقین داشت كه قالی مزبور در ایران بافته شده بوده است.
قالی چهار فصل. متعلق به مجموعه ژانس آناردیا
مسعودی مینویسد «المستنصر» خلیفه عباسی قالی مصوری به صور ایرانی با كتیبههای پارسی داشته است. یكی از صور مربوط به تاجگذاری سلطانی بوده كه كتیبه مربوط وی را شیرویه پسر خسرو پرویز معرفی مینموده است در این قالی صور شاهان و خلفای دیگر هم بوده من جمله یزید بن ولید بن عبدالملك.
بنابر آنچه گفته شد بافت این قالی در ایران بوده و بطور كلی در دوره خلفای اموی و عباسی مانند سایر رشتههای صنعتی، قالی بافی دنباله رونق دوره ساسانی را طی میكرده است.
در اعصار سلجوقی و ایلخانی این صنعت كماكان رواج كامل داشته است چنانكه غازان خان، مسجدی ساخته است كه به قالیهای اعلی مفروش میشده است. همچنین وی برای شنب معروف خود تعدادی قالی سفارش داد كه در فارس ببافند. ابن بطوطه در این عصر از قالیهای سبز فام حدود ایذه و مال امیر سخن میراند.
از جمله شواهد و دلائل پیشرفته این صنعت در دوره تیموریان وجود صحنههای قالی است كه در مینیاتورهای این زمان دیده میشود. چنانكه در ضمن تصاویر نسخه خطی خمسه جامی كار قاسم علی كه متعلق به مجموعه قصر گلستان است این حقیقت را میتوان یافت. همچنین مینیاتورهای دیگری از این زمان دردست است كه طرز بافت قالی را نشان میدهد. نقوش و طرحهای قالی در زمان تیموریان و بعداً در دوران صفویه عموماً توسط هنرمندان بنام این عصر از قبیل كمال الدین بهزاد، سلطان محمد، میر سید علی و محمدی انجام گرفته است و میتوان گفت كه تا هم امروز طرحها و نقوش قالیهای ممتاز و معروف ایران از تأثیر و نفوذ كار این استادان جلیل بر كنار نیست.
قالیهای مشهور ایران كه جزء مفاخر هنری ما محسوب میشود و در خارج از ایران وجود دارد بالغ بر صدها پارچه میباشد. مانند مجموعه قالیهای نفیس موزه وین، مجموعه قالیهای معروف موزه برلین، قالی مشهور موزه لوور كه سابق بر این كلیسای نتردام را زینت میداده است، قالی شكار موزه پولدی پوزولی میلان بافت غیاث الدین جامی به اندازه 360× 692 سانتیمتر مورخ به سال 929.
فرش كار تبریز به اندازه
240*505 سانتیمتر
متعلق به مجموعه پولدی پوزولی
قالی مشجر متعلق به مجموعه ویلیام كه هم اكنون در موزه پنسیلوانیای امریكا حفظ میشود و به نقوش باغ و صور حیوانی مزین است. قالی مشهور گراكو در پاریس و بالاخره مجموعه قالیهای موزه ویكتوریا و آلبرت و قالی چهار فصل ژانسن اندریا كه مزین به گل و گیاه فصل مربوط، درون ترنجها صورتهای تزئینی است. همچنین باید قالی تاریخ دار بافت مقصود كاشانی متعلق به برادران دووین را نام برد.