تبیان، دستیار زندگی

 
مرحوم مجلسی هر سخنی را که جهتی الهی داشته باشد ذکر خدا می داند و پس از تقسیم آن به ذکر لفظی و ذکر قلبی، می فرماید..........

ذکر را معمولا به دوگونه تقسیم می کنند: 
1. ذکر لفظی
2. ذکر قلبی

برخی ذکر عملی را نیز اضافه کرده اند. این تقسیم بندی در اصل برگرفته از آیات و روایات است. 

مرحوم مجلسی هر سخنی را که جهتی الهی داشته باشد ذکر خدا می داند و پس از تقسیم آن به ذکر لفظی و ذکر قلبی، می فرماید: 

ذکر لفظی هر سخنی است که جهتی الهی داشته باشد؛ مثل دعا و قرآن و بحث های فقهی و بیان اخبار و روایات و مانند آنها. وی آن گاه ذکر قلبی را به دو نوع تقسیم می کنند:

الف) تفکر در دلایل احکام الهی و صفات باری تعالی و تذکر نعمت های او و تفکر در فانی بودن دنیا

ب) توجه به عقاب و ثواب های اخروی و خوف از خدا در هنگامی که امر یا نهیی از جانب خدا متوجه شخص است و در نتیجه، عمل بر طبق تکلیف الهی. 

در روایات به مرحله ای از ذکر اشاره شده که می توان آن را ذکر عملی نامید و مرحوم مجلسی نیز در نوع دوم ذکر قلبی به آن اشاره دارد. باید افزود که ذکر قلبی هیچ گونه ظهور و بروز خارجی و لفظی ندارد و شخص فقط در دل به خدا توجه دارد؛ اگر در ظاهر نیز به کار دیگری مشغول باشد، اما در اعماق دلش روی به خدا دارد. 

امام صادق علیه السّلام در روایتی می فرمایند: 
کسی که با اخلاص لا اله الّا الله بگوید وارد بهشت می شود، و نشانه اخلاص او این است که گفتن لا اله الّا الله او را از آنچه خداوند حرام کرده باز می دارد.¹

منبع:
1. بحار الانوار، ج93، باب 5، روایت 21. 
2. یاد او، آیت الله مصباح یزدی، ص 17و18.