تبیان، دستیار زندگی

امام باقر (ع) درباره تسبیح حضرت فاطمه (س) مى‏فرماید: «خداوند متعال با هیچ ستایشى، بالاتر از تسبیحات فاطمه زهرا (س) عبادت نشده است و اگر چیزى افضل از آن وجود داشت، رسول خدا (ص) آن را به فاطمه (س) اعطاء مى‏کرد.»

مقدمه:

افضل تعقیبات نماز، تسبیح حضرت زهرا (س) است و شایسته است که بعد از نمازهای واجب و زمان‌های دیگری چون وقت خواب و ابتدای زیارت بزرگان و پیشوایان دین بر آن مداومت شود.تسبیح، عبادتى برگزیده است که هر‌کس در سیر معنوى خویش، به‌قدر طاقت و معرفتش از آن بهره مى‏گیرد و این در حالی است که ائمه (ع)قبل از خلقت عالم مادى، به تسبیح ذات اقدس حق مشغول بودند.

هدیه رسول‌الله (ص)

هنگامی که فاطمه (س) از سختى کارهاى خانه در زحمت ‏بود،1 امیرمؤمنان (ع) به ایشان فرمود، نزد پدر برود و خدمت‌کارى درخواست کند تا در امور منزل یار و هم‌کارش باشد. 2وقتى پیامبر (ص) از خواسته آنان آگاهى یافت، فرمود: «ای فاطمه! می‌خواهی چیزى به تو عطا کنم که از خدمت‌کار و همه دنیا با آن‌چه در آن است، ارزش‌مندتر است؟ حضرت فاطمه (س) فرمود: مشتاقم بدانم چیست؟

پیامبر (ص) فرمود: بعد از نماز، سى و چهار مرتبه «الله اکبر» و سى و سه مرتبه «الحمدلله‏» و سى و سه مرتبه «سبحان‌الله‏» بگو و آن را با «لا اله الا الله» ختم کن.این کار برایت از چیزى که مى‏خواهى و از دنیا و آن‌چه در آن است، بهتر است.‏»3در آن لحظه که این هدیه آسمانى به فاطمه (س) عطا شد، فرمود: «از خدا و رسول خدا راضى شدم.»4

امام باقر (ع) درباره تسبیح حضرت فاطمه (س) مى‏فرماید: «خداوند متعال با هیچ ستایشى، بالاتر از تسبیحات فاطمه زهرا (س) عبادت نشده است و اگر چیزى افضل از آن وجود داشت، رسول خدا (ص) آن را به فاطمه (س) اعطاء مى‏کرد.»5تسبیح حضرت فاطمه (س) که به مناسبت مداومت آن حضرت در انجام آن، به ایشان منسوب گردیده‌ است، در واقع تسبیح حق تعالى است!

معنای تسبیح حضرت زهرا (س)

الله‌اکبر

انسان با گفتن «الله‌اکبر» به نهایت عجز خود اعتراف مى‏کند و به ناتوانی‌اش به درگاه الهى بارها اقرار مى‏کند.

جمیع‌بن عمیر گوید: در محضر امام صادق (ع) بودم. حضرت از من پرسید: «جمله «الله‌اکبر» یعنى چه؟ گفتم: یعنى خدا از همه چیز بزرگ‌تر است. حضرت فرمود: مطابق این معنى، خدا را چیزى تصور کرده و سپس مقایسه با سایر اشیاء کرده‏اى و او را بزرگ‌تر از آن چیزها تصور نموده‏اى. عرض کردم: پس معنى «الله‌اکبر» چیست؟ حضرت پاسخ داد: معنایش این است؛ «الله‌اکبر من ان یوصف؛ خداوند بزرگ‌تر از آن است که توصیف گردد.»6

الحمدلله

پس از آن‌که انسان به عجز و ناتوانى خویش در شناخت ‏خالق اعتراف کرد، با گفتن «الحمدلله» که از افضل اذکار تسبیح است، وارد مرحله بعدى مى‏شود.حضرت امام خمینى (ره) در باب حمد مى‏فرماید: «حمد خدا مساوی شکر است؛ چنان‌چه در روایات کثیره وارد است، کسى که «الحمد‌لله» بگوید، شکر خدا را ادا کرده است. چنان‌چه [امام صادق (ع)] فرمود: شکر هر نعمتى، اگر چه بزرگ باشد، این است که حمد خداى عزّوجلّ کنى.»7

سبحان‌الله‏

شخصى از حضرت على (ع) پرسید: «معنى «سبحان‌الله» چیست؟ حضرت فرمود: «سبحان الله‏» تعظیم مقام بلند و با‌عظمت‏ خدا و منزه دانستن او از آن‌چه مشرکان مى‏پندارند، است و زمانى که بنده این کلمه را مى‏گوید، همه فرشتگان بر او درود مى‏فرستند.»8

ثواب تسبیح حضرت زهرا (س) با تربت امام حسین (ع)

درباره ثواب تسبیح حضرت زهرا (س) با تربت امام حسین (ع) از حضرت صاحب‌الامر(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف) روایت ‏شده است: «هر که تسبیح تربت امام حسین (ع) را در دست داشته باشد و ذکر را فراموش کند، ثواب ذکر براى او نوشته مى‏شود.» بعد از آن‌که رسول اکرم (ص) تسبیحات را به کوثرش عطا کرد، حضرت فاطمه (س) ابتدا رشته‏اى از پشم تابیده و با آن به تسبیح پرداخت، تا این‌که حضرت حمزة‌بن‌عبدالمطلب شهید شد. پس حضرت فاطمه (س) از تربت قبر آن بزرگ‌وار خاک برداشت و تسبیح ساخت و با آن تسبیح مى‏کرد و مردم نیز چنان کردند و چون سیدالشهدا حسین‌بن‌على (ع) شهید شد، سنت‏ شد که از تربت آن امام مظلوم، تسبیح سازند و با آن ذکر گویند.

فضیلت و آداب تسبیح حضرت زهرا (س)

درباره فضیلت و ثواب گفتن تسبیح حضرت زهرا (س) روایات زیادی از ائمه معصومین (ع)وارد شده است که به برخی اشاره می‌شود:

1. جلوگیری از تیره‌بختی

ابو‌هارون مکفوف مى‏گوید: «امام صادق (ع) به من فرمود: اى ابو‌هارون، ما کودکان خود را همان‌گونه که به نماز فرمان مى‏دهیم، به تسبیح حضرت زهرا (س) نیز امر مى‏کنیم. پس بر این ذکر مداومت کن؛ زیرا هر بنده‏اى بر آن مداومت کند، تیره‌بخت نمى‏شود.9

2. خوشنود خداوند، دوری کردن شیطان

امام باقر (ع) فرمود: «هر کس تسبیح حضرت زهرا (س) را بگوید، سپس طلب آمرزش کند، آمرزیده خواهد شد. این تسبیح به زبان یک صد مرتبه است، ولى در میزان عمل یک هزار تسبیح به حساب می‌آید و شیطان را دور و خداوند رحمان را خشنود مى‏سازد.»10

حضرت مهدى(عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف) درباره تسبیح فرمود: «ان فضل الدعاء و التسبیح بعد الفرائض على الدعاء بعقب النوافل، کفضل الفرائض على النوافل؛ فضیلت دعا و تسبیح بعد از نمازهاى واجب، در مقایسه با دعا و تسبیح پس از نمازهاى مستحبى، مانند فضیلت واجبات بر مستحبات است.»11

3. آمرزش گناهان

امام صادق (ع) نیز به فضیلت تسبیح بعد از نمازهاى واجب چنین اشاره کرد: «من سبح تسبیح فاطمه الزهراء (س) قبل ان یثنى رجلیه من صلاة الفریضه، غفر الله له؛ هر کس بعد از نماز واجب، تسبیح فاطمه زهرا (س) را به‌جا آورد، قبل از این‌که پاى راست را از بالاى پاى چپ بردارد، جمیع گناهانش آمرزیده مى‏شود.»12و در حدیثى دیگر فرمود: «من سبح تسبیح فاطمه (س)، فقد ذکر الله ذکرٌ الکثیرٌ؛ کسى که تسبیح فاطمه زهرا (س) را بگوید، خدا را به ذکر کثیر یاد کرده است.» 13

اوقات و مکان‌هاى تسبیح حضرت فاطمه  (س)

اوقات مختلف و مکان‌هاى زیادى براى تسبیح حضرت یاد شده است‌ که عبارت‌اند از: «بعد از نمازهاى واجب و مستحبى، به هنگام خواب، پس از نمازهاى استغاثه به حضرت فاطمه (س) و نماز زیارت حضرت رسول (ص) و نماز زیارت حضرت امیرالمؤمنین (ع) و نماز حضرت ولی‌عصر(عجل‌الله‌تعالى‌فرجه‌الشریف) و قبل از زیارت حضرت معصومه (س) در قم به گونه‏اى که سبحان‏الله قبل از الحمدلله گفته مى‏شود.»14

شرایط تسبیح حضرت زهرا سلام (س)

یکی از شرایطی که در این تسبیح باید رعایت شود، این است که بعد از نماز بلافاصله خوانده شود؛ یعنی وقتی نماز به پایان رسید، نمازگزار قبل از این‌که تغییر وضع دهد و به عبارتی از حالت تشهد و سلام در نماز خارج شود، تسبیح را شروع کند و از آن‌چه در سرّ عدد مستور است، می‌توان فهمید که بلافاصله بودن تسبیح بعد از نماز، دارای حسابی است که در غیر این صورت نیست.

با فضایلی که برای تسبیح حضرت زهرا (س) نقل شد و نیز تأکیدهای بسیاری که در مداومت بر آن از ناحیه ائمه معصومین (ع)آمده است، شایسته است که این عمل، عاشقانه و با‌نشاط به‌جا آورده شود.اگرچه ممکن است نفس تسبیح بعد از نماز، نشانه‌ای از نشاط در عبادت باشد، اما متأسفانه بسیار دیده می‌شود که به هنگام تسبیح، اذکار را چنان سریع و بی‌توجه می‌گویند که شاید بیان‌گر این واقعیت باشد که تسبیح را بر اثر عادت یا تأثیر محیط می‌گویند، نه از روی نشاط.

پی‌نوشت‌:

1. اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا (س)، علی‌رضا رجالی‌تهرانی، ص9.

2. همان، ص18.

3. تسبیحات حضرت زهرا (س)، عدنان زعفرانی، ص9.

4. همان، ص21.

5. همان.

6. اصول کافی، ج1، ص 21.

7. چهل حدیث امام خمینی (ره)، ص 417.

8. تسبیحات حضرت زهرا (س)، عدنان زعفرانی، ص9.

9. شیخ صدوق، ثواب‌الاعمال و عقاب‌الاعمال، ترجمه انصارى محلاتى، محمد‌رضا، ص315 .

10. همان.

11. کلیات مفاتیح‌الجنان، شیخ‌عباس قمی، کتاب باقیات صالحات.

12. از هر معصوم چهل حدیث، محمدعلی کوشا، ص364.

13. اسرار و آثار تسبیح حضرت زهرا (س)ص12 به نقل از تهذیب ج2، ص 105.

14- تسبیحات حضرت زهرا (س)، ص14

علی‌رضا رجالی

منبع : ماهنامه آفاق مهر شماره 49