ویژگىهاى دوستان اهل بیت علیهمالسلام
أ. عظمت آخرت در آنان
سپس آن حضرت درباره دوستان خودشان توضیحاتى مىدهند تا معلوم شود آن‌ها كه مقصود شیطان هستند، چه كسانىاند. صفاتى را براى آنان برمىشمارند. اولین صفت آن‌ها این است كه: "و لَقَدْ جَلّتِ الاْخرةُ فى أَعْیُنِهِمْ حتّى مایُریدونَ بها بدلاً؛ آخرت در نظرشان با عظمت است تا آنجا كه حاضر نیستند آن را با چیزى معاوضه كنند". اگر در جایى امر دایر شود بین چیزى دنیایى و اخروى، آنچنان آخرت در نظرشان بزرگ است كه حاضر نیستند آن را با هیچ چیز دنیا عوض كنند.
ب. پر نور بودن دل آن‌ها
"آه، آه على قلوبٍ حُشِیَتْ نورا؛ چقدر دلهاى آنان پر نور است!" اینكه ما چقدر با این تعبیرات آشنا هستیم، بستگى دارد به اینكه چقدر با معارف اهل بیت علیهمالسلام انس داشته باشیم. باطن انسان، قلب و روح او، مانند ظرفى است، صندوقچه یا مخزنى است كه چیزهاى مختلفى در آن انباشته مىشود. این مخزن پر از نیروهاى متراكم است. همانطور كه در محسوسات مىتوان نیروهاى متراكمى را در جایى ذخیره كرد، در معنویات هم مىتوان چنین كارى كرد. در قلب انسان، نیروهاى معنوى ذخیره مىشود. همانگونه كه در عالم محسوسات، نور بزرگترین و شناخته شدهترین مظهر نیرو است، در عالم معنویات هم نورانیتى معنوى وجود دارد كه در دل انسان جا مىگیرد و انباشته مىگردد. این نور، موهبتى خدایى است. هر انسانى مىتواند با كسب لیاقتهایى، قلب خود را آماده كند تا دلش پر از نور گردد. نشانه دل پر نور هم این است كه توجهى به دنیا و زرق و برق آن ندارد، به لذتهاى مادى دل نمىبندد، فقط توجهش به مسائل معنوى و اخروى است؛ اما به عكس، كسانى كه به زرق و برق دنیا چشم مىدوزند و دنبال هوسهاى مادىاند، باطنشان ظلمانى است، چشمشان حقایق را نمىبیند و ارزش مسائل معنوى را درك نمىكنند؛ در نتیجه گول ظاهر فریبنده آن را مىخورند.
ج. اجتناب از دنیاگرایى
"و إِنَّما كانَتِ الدُّنیا عِنْدَهُمْ بِمَنزَلَةِ الشَّجاعِ الاَْرْقِم؛ دنیا نزد آنان (دوستان اهل بیت علیهمالسلام) همچون مارى بسیار خطرناك است كه منتظر فریفتن آن‌هاست". برخى از مارها كه بسیار خطرناك هم هستند، گاهى در صحراها روى دم خود مىایستند تا سایر جانداران را فریب دهند. هركه از دور آن‌ها را ببیند، تصور مىكند شاخه خشك درختى است؛ اما وقتى به آن‌ها نزدیك مىشود، او را مىبلعند. امام صادق علیهالسلام مىفرماید: دوستان ما دنیا را به‌صورت مارى فریبنده مىبینند كه در راهشان ایستاده و منتظر است تا آن‌ها را فریب دهد. همیشه اینگونه به دنیا نگاه مىكنند و مواظبند تا فریب آن را نخورند. "و العدوِّ الْأَعْجَم؛ دنیا در نظر آنان همانند دشمنى بىمنطق است كه حرف حساب نمىفهمد"؛ هرگاه بر انسان تسلط پیدا كند، به او رحم نمىكند.
د. انس با خدا
"اَنِسُوا باللّهِ؛ انس اینان با خدا است"؛ به خلاف دنیاپرستان كه اصلاً نمىتوانند با خدا انس بگیرند و انسشان تنها با هوسهاى مادى است. دنیاپرستان اگر بخواهند مدتى در اتاقى تنها بمانند و دو ركعت نماز با حضور قلب بخوانند، گویى در زندان تاریك كشندهاى گرفتار آمدهاند و مىخواهند جانشان را بگیرند؛ اما اولیاى خدا چنین نیستند؛ با این چیزها انس نمىگیرند. آنان منتظرند تا از بیگانهها كناره بگیرند و با محبوب اصلى خود ارتباط برقرار كنند. منتظر رسیدن وقت نمازند. منتظرند وقت نماز شب برسد تا در خلوت به عبادت بپردازند. آنان از چنین چیزهایى لذت مىبرند. حضور در خلوت، و راز و نیاز با او بزرگترین لذت آن‌هاست. "إِسْتَوْحَشُوا مِمّا بِهِ اسْتَأْنَسَ الْمُترَفونَ؛ از چیزهایى كه مترفان و خوشگذرانها با آن انس دارند، وحشت مىكنند". "اولئك اولیائى حقّا؛ اینان همان دوستان واقعى من هستند"؛ همانها كه شیطان به دنبالشان است و همّش را صرف فریب دادن آن‌ها مىكند. "و بِهِمْ تُكْشَفُ كُلُّ فتنَةٍ و تُرفَعُ كُلُّ بَلِیَّةٍ؛ این‌ها همان كسانىاند كه خداوند به واسطه ایشان هر فتنهاى را رفع مىكند و هر بلایى را از جامعه برمىدارد".
منظور از "فتنه" در لسان قرآن و اهل بیت علیهمالسلام بیشتر فتنههاى معنوى، اعتقادى و فكرى است. انحرافات فكرى و عقیدتى كه در میان جامعه پیدا مىشود، به وسیله چنین كسانى رفع مىشود.
حاصل استفاده از این بخش از فرمایش امام صادق علیهالسلام این است كه راه صحیح معرفت خدا و قرب به او، در پرتو ولایت اهل بیت علیهمالسلام پیدا مىشود. اولین نشانه كسانى كه داراى ولایت اهل بیت علیهمالسلام هستند، بىاعتنایى به دنیاست. البته این با عمل نكردن به وظایف دنیوى تفاوت دارد. فرق است بین دل بستن به دنیا با عمل كردن به وظایف دنیوى. دنیا محل انجام وظایف است. انسان باید ببیند هر لحظه چه وظیفهاى دارد و با تمام قوّت آن را انجام دهد؛ اما در عین حال به دنیا فریفته نگردد. كسانى كه داراى ولایت واقعى اهل بیت علیهمالسلام باشند، از دوستان آن‌ها به‌حساب مىآیند؛ دنیا در نظرشان كوچك و آخرت در نظرشان بزرگ است و انسشان در عبادت خداست، به خلاف دشمنان اهل بیت علیهمالسلام كه انس آن‌ها با امور دنیوى و شیطانى است.
