تبیان، دستیار زندگی

پرتوها و امواج در زندگی ما كاربرد وسیعی دارد، اما متاسفانه با وجود كاربرد روزافزون وسایل پرتوزا و سیستم‌هایی كه مولد این امواج است، رعایت اقدامات حفاظتی و امنیتی در برابر این امواج چندان مورد توجه قرار نگرفته است كه این بی‌توجهی می‌تواند عوارض و پیامدهای خطرناكی به همراه داشته باشد. گرچه خورشید منبعی از این پرتوهاست، اما جو زمین تا حد زیادی مانع رسیدن پرتوهای مضر به سطح زمین می‌شود، در حالی كه در كنار ما سیستم‌ها یا دستگاه‌هایی وجود دارد كه به طور مصنوعی این پرتوها را ایجاد می‌كند.

در 50 سال اخیر میزان انرژی‌ای كه به هر سانتی‌متر مربع از سطح بدن ما می‌خورد از 15 میلی‌وات به ده‌ها وات افزایش یافته است. گرچه پرتوهایی مانند پرتوهای فرابنفش، امواج رادیویی و امواج مایكروویو از انواع پرتوهای غیریونیزه است كه قدرت یون‌سازی ندارد، اما این پرتوها نیز با ‌این‌كه در مقایسه با پرتوهای یونیزه، انرژی كمتری دارد، در بلندمدت ممكن است به بدن آسیب برساند.‌گفته می‌شود امواج الكترومغناطیسی تلفن همراه بخش‌هایی از مغز را كه در نزدیكی گوشی قرار دارد تحت تاثیر قرار داده و احتمال ایجاد تومورهای سرطانی در این بخش را افزایش می‌دهد، اما مطالعات جدید این موضوع را رد می‌كند. این امواج می‌تواند این بخش‌ از مغز را فعال‌تر كند و هیچ نشانه‌ای از آسیب‌دیدگی مشاهده نشده است. به گفته محققان، امواج گوشی و آنتن‌های همراه در محدوده طول موج امواج غیریونیزه است كه اثر تخریبی نداشته و تنها دمای قسمتی از بدن را كه در معرض تابش این امواج است، افزایش می‌دهد. گفته‌های ضد و نقیض مطرح شده در این زمینه به علت اختلاف‌نظر دانشمندان درباره افزایش میزان فعالیت سلول‌های مغزی است. عده‌ای افزایش سوخت و ساز سلول‌های مغزی‌ را زمینه‌ساز ابتلا به تومورهای مغزی می‌دانند و این در حالی است كه عده‌ای دیگر افزایش سوخت و ساز را به منزله فعال‌تر شدن مغز می‌دانند. در حقیقت امواج پیرامون ما انسان‌ها كه به آسانی از طریق پوست و بافت‌هایی كه در معرض تابش امواج قرار می‌گیرند جذب می‌شود، موجب افزایش دمای موضعی شده و در نتیجه افزایش دما، سرعت جریان خون در این منطقه نیز افزایش می‌یابد كه در نهایت به افزایش سوخت و ساز سلول‌های مغزی و افزایش مصرف انرژی منجر خواهد شد.

شاید درباره خطرات و آسیب‌های احتمالی لامپ‌های كم‌مصرف، مطالب زیادی شنیده باشید. در حقیقت لامپ‌های كم‌مصرف نیز منبعی برای انتشار امواج فرابنفش است كه می‌تواند به پیری پوست، ابتلا به آب مروارید و همچنین ایجاد لكه‌های پوستی منجر شود. لامپ‌های كم‌مصرف یا فلوئورسنت مانند دیگر منابع نوری، تركیبی از نورهای مرئی، فرابنفش و فروسرخ است كه اگر استانداردهای لازم در ساخت این لامپ‌ها رعایت نشود، سلامت افراد به خطر می‌افتد. گرچه گفته می‌شود مقدار اشعه مضر لامپ‌های فلوئورسنت بسیار كم است، اما چون اغلب افراد مدت زمان بسیار طولانی در معرض نور این لامپ‌ها قرار می‌گیرند باید پیامدهای آن را جدی گرفت. از این‌رو توصیه می‌شود لامپ‌‌ فلوئورسنت در محفظه‌ای مشبك قرار گیرد تا پرتوهای مستقیم نور را هنگام عبور بشكند. امواج لامپ‌های فلوئورسنت می‌تواند قدرت بینایی را نیز كاهش دهد. بر این اساس گفته می‌شود احتمال ابتلا به آب مروارید در افرادی كه روزانه بیش از هشت ساعت در معرض تابش امواج فرابنفش این لامپ‌ها قرار می‌گیرند پنج برابر است.

گرچه این روزها به دلیل صرفه‌جویی در مصرف انرژی، استفاده از لامپ‌های كم‌مصرف در بسیاری از كشورها مورد توجه قرار گرفته است، اما باید به این موضوع نیز توجه كرد كه استفاده از این گروه از لامپ‌ها كه میزان پرتوی ناشی از آنها از لامپ‌های معمولی بیشتر است، می‌تواند با عوارض بسیار ناگواری همراه باشد. بسیاری از پیامدهای ناشی از قرار گرفتن در معرض امواج لامپ‌های فلوئورسنت با گذشت زمان نمایان می‌شود و نباید آن را نادیده گرفت. از آن گذشته در ساخت این لامپ‌ها از گاز جیوه استفاده می‌شده كه بر اثر شكستن لامپ در محیط رها می‌شود. این گاز بشدت سمی است و می‌تواند اثرات مخربی روی بدن ‌به جای بگذارد . به همین دلیل توصیه می‌شود به جای لامپ‌های فلوئورسنت از لامپ‌های LED استفاده شود. این لامپ‌ها نه‌تنها اشعه ماوراء‌بنفش تولید نمی‌كند، بلكه در ساخت آنها از بخارات سمی جیوه نیز خبری نیست.