تبیان، دستیار زندگی

گفتگوی همشهری آنلاین با سلمان نظافت

از وی تا امروز سه مجموعه شعر سرزمین هزار خورشید(انتشارات فصل پنجم)، کافور، عطر خوبی است (هنر رسانه اردیبهشت)، حلزونی در آستانه دنیا(انجمن قلم ایران) منتشر شده است که هرسه در قالب شعر سپید است. نظافت تا امروز در جشنواره‌هایی مثل کتاب سال دفاع‌مقدس، جشنواره جوان برتر ایرانی، جشنواره حضرت علی‌اکبر، جشنواره شعر مقاومت بین‌الملل، جشنواره شعر رضوی و کتاب فصل به‌عنوان برگزیده حضور داشته است.

بیشتر شعرهای پدرم به‌عنوان نخستین استادم، در قالب نیمایی و سپید است و به نوعی چندان با زبان کلاسیک شعر آشنا نبودم. اما زمانی هم که آگاهانه تصمیم به انتخاب گرفتم با توجه به وضعیت امروز شعر معاصر قالب سپید را برای سرودن مناسب‌تر دیدم و بدون شک شعر سپید دریچه‌ای است که می‌تواند شعر امروز ما را از تکرار نجات بدهد. شعر سپید باعث شده است که نگاه به شعر تازه شود و به شعر امروز ایران برای جهانی شدن و قابل ترجمه شدن بسیار کمک کرده است.

خیلی از دوستان توصیه کردند که شعرهای دفاع‌مقدست را منتشر نکن و بگذار بماند برای بعد. متأسفانه بعضی از روشنفکرنماها به این شعرها انگ دولتی بودن می‌زنند و شاعری را که در مورد دفاع‌مقدس شعر می‌گوید، شاعر دولتی می‌دانند، به همین دلیل است که خیلی از شاعران جوان ما که در مورد دفاع‌مقدس شعر دارند، جرأت آشکار کردن و یا منتشر کردن آن را ندارند. اما به‌نظر من شهید، فرهنگ شهادت، هشت سال دفاع از مقوله‌هایی است که به تاریخ ربط دارد و تاریخ هم همیشه به یک مملکت سنجاق است و نمی‌شود آن را فراموش کرد. مثل اینکه ما بیاییم حمله چنگیز به نیشابور را فراموش کنیم، این نشدنی است. من هم به‌دلیل آشنایی که با این مقوله از جنبه‌های مختلف از کودکی داشتم به نوعی به شهیدان و جانبازان احساس دین می‌کردم و این کتاب یک ادای دین به مظلوم‌ترین افراد تاریخ معاصر ماست.

به‌نظر من باید در تعریف تعهد در این سال‌ها تأمل کنیم. تعهد هر سال یک رنگی به‌خودش می‌گیرد، که این خیلی بد است. امروز با کلمه متعهد به‌دست و پای شاعر زنجیر می‌بندند، درصورتی که درگذشته شاعر متعهد کسی بود که به‌خاطر آرمان‌های اجتماع و کشور انتقاد می‌کرد ولی الان اگر شاعر متعهد انتقاد کند، دیده نمی‌شود. یا از خیلی‌ مراسم‌ها حذف می‌شود. اگر قرار باشد که دائماً دایره تعهد را محدود کنیم و آدم‌های کمتری در دایره تعهد باقی بمانند، مسیر درستی را نرفته‌ایم. باید یک تعریف جدید با معرفی المان‌ها و ویژگی‌ها از تعهد داشته باشیم، تا جریان‌های مختلف با برداشت‌های مختلف از شاعر یا این کلمه سوءاستفاده نکنند.

در حال حاضر شاعران جوان خوبی در شعر کار می‌کنند. اگر دچار غرور کاذب، بازی‌های نه چندان جالب محیط‌های هنری نشوند، می‌توان به آینده شعر از این منظر امیدوار بود. البته از سوی دیگر هم نگاه کمی گرایانه از حوزه شعر و فرهنگ خارج شود. بزرگان قوم بیشتر به نقاط مشترک تکیه کنند، به اختلافات دامن نزنند، برای شاعران نسل‌های بعد همانند معلم باشند و اختلافات سیاسی روی نظریات ادبی تأثیر نگذارد، آینده شعر روشن روشن است!