قسمتی از شرح و تفسیر دعای مکارم الاخلاق از صحیفه سجادیه توسط خطیب شهیر حجت الاسلام و المسلمین محمد تقی فلسفی است.
گاهى افراد از روى عدم توجه و بى علمى دعاهایى مى کنند که از نظر حفظ نظام عالم عملى نیست و ائمه معصومین علیهم السلام در مواقعى به افراد تذکر داده اند و آن تذکرات به صورت حدیث در کتب اخبار آمده، تا مردمى که از آن به بعد مى آیند و پیرو اسلام اند متوجه آن دقایق و نکات باشند. در حدیثى از امام صادق (ع) آمده است که فرموده، دعا کننده نگوید:
اللهم لا تحوجنى الى احد من خلقک فانه لیس من احد الا هو محتاج الى الناس بل یقون اللهم لا تحوجنى الى شرار خلقک، و لایقول اللهم انى اعوذبک من الفتنه بل یقول من مضلات الفتن و ان لا یسال فوق قدره فانه یستحق الحرمان (سفینه البحار، مجلد اول، ص 447)
آن کس که دعا مى کند نگوید: بارالها! مرا محتاج به هیچیک از مخلوقین خود منما، زیرا انسانى نیست مگر آنکه محتاج به مردم است. اگر مى خواهد دعاى صحیح بنماید بگوید: خداوندا! مرا به اشرار خلقت محتاج منما.
در جمله دوم مى فرماید: کسى نگوید: خدایا! از فتنه و امتحان به تو پناه مى برم ، زیرا آزمایش مردم قطعى است و حتما همه افراد در زندگى باید مورد آزمایش قرار گیرند، بلکه در مقام دعا بگوید: خدایا! از آن امتحاناتى که موجب لغزش مى شود و باعث گمراهى و کجروى انسان مى گردد به تو پناه مى برم .
و همچنین مى فرماید: هیچ فرد دعا کننده اى از خداوند، بالاتر از قدر و منزلت و ارزش خود تقاضا ننماید، زیرا چنین انسانى که تقاضاى بى مورد و فوق مقدار و وزن خود مى نماید شایسته محرومیت است که به آن دعا دست نیابد و آن دعا از وى پذیرفته نشود.
حدیث دیگر از على (ع) است :
سمع (ع) رجلا یدعو لصاحبه فقال : لا اراک الله مکروها. فقال (ع): انما دعوت له بالموت ، ان من عاش فى الدنیا لابد ان یرى المکروه (شرح ابن ابی الحدید بر نهج البلاغه، ج 20، ص 289)
مردى در حضور على (ع) درباره دوست خود دعا کرد و گفت : خداوند هیچ ناملایم و مکروهى را براى او پیش نیاورد و درباره او روا ندارد. على (ع) که این دعا را شنید به او فرمود: شما براى دوستت دعا کرده اى به مرگ ، یعنى مى گویى : خدایا دوست مرا از دنیا ببر و به حیات او خاتمه بده ، زیرا انسان زنده و کسى که در دنیا زندگى مى کند لابد و ناچار باید به ناملایمات و مکروهاتى دچار گردد.
این چند نمونه روشنگر این حقیقت است که مردم بدانند چرا اغلب دعاها مستجاب نمى شود. یک قسمت بى اثر ماندن دعاها مستند به این است که خواسته هاى آنها برخلاف نظام آفرینش است . اما علل و عوامل دیگرى هم هست که موجب عدم استجابت است و دعا در پیشگاه الهى مورد قبول واقع نمى شود و به اجابت نمى رسد.
در بین تمام دعاها یک دعا که قطعا و جزما همیشه مستجاب مى شود، دعاى صلوات است ، یعنى اینکه انسان بگوید:
اللهم صلى على محمد و آل محمد
