تبیان، دستیار زندگی

سرطان چیست؟
رشد غیر قابل کنترل سلولهای قسمتی از بدن سرطان نامیده می شود. رشد و تقسیم سلولهای طبیعی بر اساس یک نظم خاص صورت می پذیرد ولی سلولهای سرطانی اینگونه نیستند. البته سرطانها انواع مختلفی دارند ولی همه آنها در یک صفت مشترکند: رشد غیر قابل کنترل.
انواع مختلف سرطانها رفتار بسیار متفاوتی دارند، مثلا سرطانهای ریه و پستان بیماریهای بسیار متفاوتی هستند، با سرعتهای مختلف رشد می کنند و پاسخهای متفاوتی به درمان میدهند. به همین دلیل هر نوع سرطان به درمان خاصی نیاز دارد. گاهی سلولهای سرطانی از تومور اصلی جدا شده و از طریق خون یا سیستم لنفاوی در قسمتهای دیگر بدن پخش می شوند. این سلولها ممکن است در مناطق جدیدی جایگزین شوند و هسته اولیه یک تومور جدید را تشکیل دهند که به این روند متاستاز گویند و سرطانی که به این طریق ایجاد می شود سرطان متاستاتیک نامیده می شود که این سرطان متاستاتیک به نام همان سرطان اولیه خوانده میشود. مثلا اگر یک سرطان پروستات به استخوانها متاستاز دهد؛ این سرطان ثانویه در استخوانها باز هم سرطان پروستات خوانده می شود. چون همان خصوصیات و رفتار سرطان اولیه را دارد.
یکی از درمان پذیرترین سرطانها سرطان بیضه است که با وجود شیوع کم به دلیل وقوع آن در جوانان مهم جلوه می کند. این سرطان یک یا هر دو بیضه آقایان را درگیر می کند

بیضه چیست؟
بیضه قسمتی از سیستم تولیدمثل آقایان است. این عضو در یک ساک پوستی به نام اسکروتوم قرار گرفته است و توسط یک کورد طناب مانند در پشت قاعده آلت تناسلی متصل است.بیضه ها هورمون مردانگی تولید می کنند که بیشترین و مهمترین آنها تستوسترون است؛ علاوه بر آن تولید اسپرم نیز به عهده این ارگان است. سلولهای اسپرم از بیضه ها به لوله های کوچکی به نام وازدفران منتقل می شوند و سپس وارد اپیدیدیم می شود؛ در تمام طول مسیر اسپرم درون مایعی به نام مایع منی (Semen) شناور است این مایع توسط غدد پروستات و وزیکول سمینال تولید می شود. در طی انزال این مایع از طریق لوله پیشابراه ( که از وسط آلت عبور می کند) به نوک آلت رسیده و از بدن خارج می گردد.
در بیضه چند نوع سلول وجود دارد که هر یک وظیفه خاصی دارند مثلا یک گروه هورمون تولید می کنند و گروه دیگر اسپرم. در هر نوع از این سلولها ممکن است یک یا چند نوع سرطان بروز کند که درمان آنها متفاوت خواهد بود

سه نوع سرطان اصلی و مهم بیضه عبارتند از:

۱- تومورهای سلولهای زایا(Germ cell) : : این تومور شایعترین نوع سرطان بیضه است و از هر ۱۰ مورد سرطان بیضه ۹مورد آن از این دسته اند. این سرطان سلولهای تولید کننده اسپرم را درگیر می کند و خود شامل دو گروه سرطان است سمینوما که معمولا در اواخر دهه ۳۰ تا اوایل دهه ۵۰ سالگی دیده می شود. گروه دیگر سرطان غیر سمینومایی است که در سنین جوانتری دیده می شود و معمولا در فواصل سنین ۱۸تا ۴۰سالگی اتفاق می افتد.

۲- تومورهای استرومال که در سلولهای تولید کننده هورمون مردانگی و بافت همبند اطراف آن دیده می شود. این تومورها معمولا خوش خیم هستند و به بیرون بیضه گسترش نمی یابند و با عمل جراحی کاملا برطرف می شوند.

۳- تومورهای بیضه ای ثانویه که ناشی از متاستاز تومورها به سایر نقاط بدن هستند. این نوع تومورها معمولا در مردان بالای 50 سال دیده می شوند و شایعتر از تومورهای اولیه با منشا خود بیضه هستند. درمان معمول آنها برداشتن توسط جراحی و سپس رادیوتراپی و شیمی درمانی است.
در پسربچه هایی که لوسمی حاد دارند گاهی سلولهای لوسمی می تواند به بیضه گسترش یابد وسرطان ایجاد نماید. سرطان پروستات، ریه، پوست، کلیه و سایر ارگانها نیز می تواند به بیضه گسترش یابد. این سرطانها چون ناشی از گسترش تومورهای دیگر هستند معمولا پیش آگهی خوبی ندارند

چه تعدادی از مردان به این سرطان مبتلا می شوند؟
خطر ابتلا به این سرطان ۱به ۳۰۰ است یعنی از هر ۳۰۰ مرد یک نفر به آن مبتلا می شود.

علت سرطان بیضه چیست؟
علت دقیق اکثر موارد سرطان بیضه مشخص نیست ولی تعدادی از عوامل خطر مستعد کننده ایجاد این سرطان شناخته شده است.
وجود عوامل خطر معمولا شانس ابتلای فرد به این بیماری را افزایش می دهد. سرطانهای مختلف عوامل خطر متفاوتی دارند؛ بعضی از عوامل خطر مثل سیگار کشیدن قابل کنترل است ولی بعضی دیگر مانند سن و نژاد قابل تغییر نیستند. با این وجود تاکید می کنیم که داشتن یک و یا حتی چند عامل خطر به معنای این نیست که فرد حتما مبتلا به سرطان خواهد شد، فقط شانس ابتلا به سرطان در وی افزایش می یابد و بهتر است در فواصل مناسب از نظر وجود سرطان مربوطه چک شود.
به هر حال شانس ابتلا به سرطان بیضه حتی در صورت وجود عوامل خطر آن اندک است

عوامل خطر سرطان بیضه عبارتند از:

• نهان بیضگی یا کریپتورکیدیسم: این مشکل عامل خطر اصلی به حساب می آید. قبل از تولد بیضه یک جنین پسر در شکم وی قرار دارد و درست قبل از تولد و یا ماههای اول بعد از تولد بیضه ها پایین آمده و درون اسکروتوم قرار می گیرد ولی تقریبا در ۳% از پسران بیضه ها پایین نمی آید که به آن نهان بیضگی گویند و باید در همان سنین کودکی نسبت به پایین آوردن آنها به وسیله جراحی اقدام کرد در غیر اینصورت در بیضه باقیمانده در شکم شانس سرطان بیضه بسیار افزایش می یابد.

• سابقه خانوادگی: اگر پدر، برادر و یا فرزند مردی مبتلا به سرطان بیضه شده باشد احتمال ابتلا به سرطان بیضه در وی بالاتر خواهد بود.

• ایدز یا ابتلا به ویروسHIV : هیچ عفونت دیگری به جز اچ. آی. وی.( ویروس ایدز) شانس ابتلا به سرطان بیضه را افزایش نمی دهد.

• نژاد و قومیت: این سرطان در سفیدپوستان آمریکایی و اروپایی از آسیایی ها و آفریقایی ها بیِشتر است.

• سایز بدن: محققان سوئدی به تازگی دریافته اند که این سرطان در افرادی که به طور ژنتیکی اندامی کشیده و لاغر دارند بیشتر دیده می شود

آیا می توان از سرطان بیضه پیشگیری کرد؟
هیچ یک از عوامل خطر سرطان بیضه به غیر از ابتلاء به ویروس HIV قابل پیشگیری نیستند چون از بدو تولد وجود دارند ولی از طرفی بسیاری از افراد مبتلا به سرطان بیضه هیچ عامل خطری ندارند به همین دلیل راهی برای جلوگیری از ابتلا به این سرطان وجود ندارد. فقط اکیدا توصیه می شود که نهان بیضگی پسربچه ها در همان اوان کودکی درمان گردد و فردی نیز که سابقه خانوادگی سرطان بیضه دارد مرتبا بیضه های خود را معاینه و در صورت لمس توده سریعا به پزشک مراجعه نماید.

آیا می دانید معاینه بیضه توسط خود شخص مهم ترین راه تشخیص به موقع سرطان بیضه است؟
بهترین زمان معاینه هنگام حمام کردن است که پوست کیسه بیضه شل میباشد. با لمس دقیق بیضه ها بین انگشت شست وسایر انگشتان هر گونه تغییر ظاهری و سفتی بیضه باید مد نظر قرار گیرد

چگونه سرطان بیضه شناخته می شود؟
بسیاری از سرطانهای بیضه در مراحل اولیه شناخته می شوند. اکثر موارد اولین علامت لمس یک توده در بیضه است ولی بعضی از سرطانهای بیضه تا مراحل بسیار پیشرفته نیز هیچ علامتی ندارند. گاهی سرطان بیضه در طی چکاپ سالیانه و یا در طی بررسی های مربوط به ناباروری یافت می شود. افرادیکه مراقب سلامتی خود هستند و مرتبا برای چکاپ دوره ای مراجعه می کنند بهتر است از پزشک خود بخواهند معاینه صحیح بیضه توسط خود فرد را به ایشان آموزش داده شود

نشانه های سرطان بیضه
لمس توده، تورم و درد نشانه های اصلی هستند. از هر ۱۰ مورد سرطان در ۹ مورد توده ای در بیضه لمس می شود. این توده معمولا بدون درد است و فقط ناراحتی خفیفی ایجاد می کند. گاهی ممکن است بیضه فرد بزرگ و یا متورم و یا سنگینی و دردی در ناحیه ژنیتال و یا اسکروتوم احساس گردد.
علائم دیگری که کمتر شایع اند عبارتند از: رشد و تورم دردناک پستانها، کاهش میل جنسی، رشد موهای صورت و بدن در پسران جوان(قبل از سن بلوغ).
علل شایع این علائم آسیب و یا عفونت بیضه است و تنها بعد از رد شدن علل فوق احتمال وجود سرطان مطرح میگردد

وقتی به پزشک مراجعه می کنید چه اقداماتی انجام می شود؟
شرح حال کاملی از شما گرفته می شود و به طور کامل معاینه می شوید. پزشک بیضه ها را از نظر وجود تورم، درد، توده و یا بزرگ شدن غدد لنفاوی بررسی می نماید. در صورت لمس توده و شک به سرطان، سونوگرافی بیضه درخواست می گردد. سونوگرافی به پزشک کمک می کند که اطلاعاتی در مورد جامد بودن توده و یا محتوی مایع بودن آن کسب نماید. سونوگرافی هیچ درد و ناراحتی ایجاد نمی کند؛ شما روی تخت دراز می کشید ، ناحیه اسکروتوم و بیضه برهنه می شود و قدری ژل روی بیضه مالیده می شود و پروب دستگاه روی بیضه قرار می گیرد. علاوه برآن آزمایشات خون هم درخواست می گردد. وجود و یا افزایش مارکرهای سرطانی (LDH ,βHCG ,AFP) به تشخیص بیماری و یا تشخیص موارد عود بیماری کمک می کند.
در بعضی از سرطانها با جراحی بیضه درگیر به طور کامل برداشته می شود و برای بررسی به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می شود تا نوع دقیق سرطان با جزئیات تعیین گردد. بندرت در بعضی از سرطانها ابتدا از بیضه نمونه گرفته می شود و در صورت نیاز عمل جراحی انجام می شود.
عکس قفسه سینه و سی تی اسکن برای بررسی متاستاز و یا گسترش تومور به سایر نقاط بدن استفاده می شود. در صورت شک به درگیر شدن ستون مهره ها و یا مغز و یا برای تعیین مرحله بیماری ام.آر.آی (MRI) درخواست می گردد. گاهی برای بررسی وجود متاستاز به غدد لنفاوی و یا وجود تومور فعال در اسکار(جای باقیمانده) تومور قبلی از نوعی اسکن به نام اسکن PET استفاده می گردد

با استفاده از این روشهای تشخیصی مرحله سرطان تعیین می گردد . تعیین مرحله سرطان برای انتخاب نوع درمان و تعیین امکان متاستاز و یا بررسی امکان بهبودی کامل بسیار لازم است.
در مرحله 0 : سرطان فقط در همان محل است و هیچ گسترشی ندارد حتی به بافتهای عمقی تر.
در مرحله۱: غدد لنفاوی ناحیه را درگیر نکرده و تستهای خونی نیز طبیعی است.
در مرحله۲: سرطان به غدد لنفاوی همان ناحیه گسترش یافته است ولی غدد لنفاوی سایر نقاط را درگیر نکرده است.
در مرحله ۳: سرطان به غدد لنفاوی دوردست و یا سایر ارگانهای بدن گسترش یافته است