رضا اسماعیلی در باره بیداری اسلامی تاکید کرد: انتخاب قالب شعر در جهانی شدن آن موثر است
رضا اسماعیلی، شاعر مذهبی و آیینی کشورمان است که از آثار او می توان به «حنجره سرخ عشق»، «منظومه نی نامه»، «بانوی آینه و سنگ»، «صدکلام- صدخاطره» گردآوری خاطرات درباره امام خمینی (ره) و... اشاره کرد. او به عنوان یک شاعر مذهبی و آیینی معتقد است ادبیات ایران تا حد زیادی از مولفه های جهانی شدن به دور مانده و اگر قصد داریم ارزش های انقلاب اسلامی را با زبان شعر و ادبیات به کشورهای عربی که امروز انقلاب اسلامی را تجربه می کنند و همچنین به دنیا منتقل کنیم، باید در شکل بیان آن تجدیدنظر داشته باشیم او در گفت وگوی خود در این باره صحبت می کنند.
- چرا شعر همیشه اولین هنری است که محل بروز مسائل اجتماعی می شود؟ همان گونه که در انقلاب اسلامی هم همین اتفاق افتاد؟
هنر شعر، هنری است مردمی و اصیل که پیشینه چند هزار ساله داشته و به دلیل همین ویژگی همه گیر است و در جامعه عمومیت دارد.
این هنر می تواند محفل خوبی باشد برای بیان خواسته ها و مطالبات مردم و بیان احساسات و چون این سرمایه ملی است، زبانش نیز برای مردم قابل فهم است و مردم به راحتی می توانند با آن ارتباط برقرار کنند. به همین دلیل است که در جامعه زبان عمومی شعر است و ادبیات.
- این قابلیت تنها در کشور ما رخ می دهد که پیشینه چند هزار ساله شعری دارد یا در هر اجتماعی قابل بروز است؟
این ویژگی، ویژگی شعر است که می تواند ذهن جامعه را به خود مشغول کند و در همه جوامع نیز وجود دارد نه تنها در ایران.
اما در جامعه ما چون یک جامعه سنتی است و شعر هم یک هنر سنتی و ملی است که هر بار و در هر دوره با کمال رو به رو شده و در هر عصری هم مردم مطالبات خود را با آن بیان می کردند، چنین نقشی پررنگ تر است.
محمل بسیاری از مبارزات در میان مردم با شعر است و در واقع با استفاده از این هنر آن مبارزه به صحنه رسیده یا مردم با استفاده از شعر به صحنه آمده اند که نمونه بارز و گویای آن، انقلاب اسلامی است.
محمل بسیاری از مبارزات در میان مردم با شعر است و در واقع با استفاده از این هنر آن مبارزه به صحنه رسیده یا مردم با استفاده از شعر به صحنه آمده اند که نمونه بارز و گویای آن، انقلاب اسلامی است.
- اشاره کردید که شعر محمل بسیاری از مبارزات و از جمله انقلاب اسلامی بوده است با توجه به اینکه امروز کشورهای عربی، رویدادی چون انقلاب اسلامی را تجربه می کنند و از آنجا که ما مدعی هستیم ادبیات انقلاب مان نشان گرفته از واقعه عاشوراست، آیا این ادبیات بر ادبیات انقلاب کشورهای عربی نیز تأثیرگذار خواهد بود؟
در حوزه ادبیات پایداری و مقاومت ایران نقاط ضعفی وجود دارد که باید تلاش کنیم و آنها را به نقطه قوت تبدیل کنیم تا بتوان آن را جهانی کرد. اتفاقا در کشورهای عرب زبان چون فلسطین، لبنان، مصر و ... مردم به شکلی در طول سال ها مبارزاتی داشته اند و خواسته ها و مطالبات خود را با ابزار شعر به عنوان یکی از بهترین ابزارها بیان می کردند و می توان گفت که این کشورها توانمندی ذاتی شعر را در این زمینه کشف کرده اند و حتی در این راه از ما جلوتر هستند.
شاعران عرب به ویژه در قالب سپید شعر می گویند که قابل ترجمه است و با ترجمه برای همه مردم جهان قابل فهم است از این رو شعر مقاومت غرب به راحتی توانسته در جهان نفوذ کند و جایگاه خود را بیابد.
این شعر حتی در تمام کشورهای اروپایی گسترش یافته است به شکلی که باید گفت، فریاد مظلومیت مردم فلسطین با استفاده از شعر به گوش جهانیان رسیده است.
اما در کشور ما و در جریان شکل گیری ادبیات انقلاب چون رویکرد شعری مان سنتی است اگر ترجمه ای هم از این اشعار صورت گرفته، سبب شده که زیبایی اشعار تا حدود زیادی از میان رود و شاید چندان به اقبال جهانی دست نیابد.
- به اعتقاد شما شاعران باید رویکرد شعری خود را تغییر دهند؟
شاعران باید با توجه به این ضرورت که ما نیاز داریم، ارزش هایمان و به ویژه مفاهیم انقلاب مان را به دنیا منتقل کنند، به قالب های مدرن تر روی بیاورند و در این حوزه ها نیز در کنار قالب های سنتی، شعر بسرایند تا ترجمه پذیر باشد چرا که این شعر می تواند با ترجمه به قلب و ذهن مردم جهان منتقل شود و ارزش های ما و انقلاب را منتقل کند.
- و نکته پایانی؟
خوشبختانه امروزه این آسیب ها شناسایی شده است. این حرکت ها برای این است که ما با مردم جهان ارتباط برقرار کنیم. اگر این اتفاق بیفتد، می توانیم به نقطه مطلوب برسیم و ارزش های انقلاب را به دنیا معرفی کنیم تا در آینده امیدوار باشیم شعر و ادبیات ایران در تلاقی با شعر و ادبیات شکل گرفته در کشورهای عربی تأثیرگذار است.
اشعاری از رضا اسماعیلی:
جهان اسلام
زمین بیا ز بهاران دوباره دعوت کن
دعای چلچله را جان گل اجابت کن
کنون که سبزه لگدمال خشم پاییز است
بیا برای خدا، سبزه را حمایت کن
عطش دوباره به دنبال آب می گردد
بیا به گوش عطش، چشمه را تلاوت کن
شکسته بال و پر مهربان پروانه
بیا به باغ و به پروانه ها محبت کن
به چشم پنجره ها روزن امیدی نیست
بیا به سوی دل آسمان اشارت کن
در ازدحام شب بی ستاره می پوسی
بیا به شهر سحر، با سپیده خلوت کن
چهار فصل جهان گرچه فتنه باران است
به زیر بارش این فتنه استقامت کن
حدیث عاشقی ما نمی شود کهنه
بیا حکایت این شرح بی نهایت کن
این صدای استقامت است
تبت یدا ابی لهب ...
آیا درست می شنوم ؟
این صدای "بلال" نیست که دیگر بار
از ماذنه های ایمان به اوج می نشیند ؟
من در کجای تاریخم ؟
من در کجای تاریخم ؟
در قاب چشمانم
تکدرختی سرخ به خون نشسته
که بر شاخه های آن
پرنده ای سپید ، سرودی سبز می خواند
و محمد (صلی الله علیه واله و سلم) را می بینم
که از فراز تاریخ
با درفشی از "ایمان" بر دوش
و ردایی از داغ بر تن
راه غار حرا را در پیش می گیرد.
تبت یدا ابی لهب ...
آری
تاریخ تکرار می شود
من این اشباح مومیایی را
که بر تخت هایی از آتش تکیه زده اند
خوب می شناسم
این بوزینه بازهای شکلک ساز
همان "عقبه بن ابی معیط" ها
"ابوسفیان" ها
"ابوجهل" ها
و " ابن مرجانه " های تاریخ اند
و این موش نفت خوار
دلقک دربار شیطان
همان " آل سعود بن ابوجهل " است
که دوشادوش " آل خلیفه "
برای دجال قرن
دم می جنباند !
تبت یدا ابی لهب ...
مرگ و نفرت باد
بر این آینه ی عبرت تاریخ
و چه زجر جانکاهی ست برای پیر تاریخ
که نا گزیر است تا به رستاخیز
نام این مومیاییان پوسیده را
در بایگانی ذهن خویش بسپارد !
چرا که اینان
لکه ی ننگ درشتی بر پیشانی تاریخند
و تحمل چنین ننگ چرکینی
به راستی
شکنجه ای جانکاه است.
تبت یدا ابی لهب ...
و آل زیاد ... و آل مروان ...
و "آل سعود "
و " آل خلیفه " .
این فریادهای خشماگین
" آیات قرمز " انتقام
و شعله های خشم الهی ست.
صلای بیداری " آیات القرمزی "
که شعور شعر را تلاوت می کند
صدای مظلومیت " بهیه العرادی "
تکبیر به خون نشسته ی " علی المومن "
و خروش آسمانکوب " بحرین " به پا خاسته
که چونان خدنگی آتشین
چادر سیاه شب را می شکافد و
روشنی را بشارت می دهد.
تبت یدا ابی لهب ...
این صدای قرآن ،
صدای " توفان " است
که از حنجره ی شعله ور " بحرین " زبانه می کشد
این صدای استقامت است :
" لا تفارض لاحوار ، استفاله او فرار "
آری ،
ناقوس مرگ دیکتاتور به صدا در آمده است :
یا مرگ ، یا فرار ...
و صبح نزدیک است :
" نصر من الله و فتح قریب " .
