انس و ارتباط با کتاب الهی،از جهات مختلفی قابل توجه است و بُعد معرفتی قرآن،از مهم ترین این جهات محسوب می شود.از آنجا که قرآن کریم کلام خدا و پیام آسمانی است و سخن پروردگار و تجلی کمال مطلق محسوب می شود،دارای گیرایی و جذابیت ویژه ای است و تشنگان حقیقت می توانند از آن کلام که همچون آب زلالی است سیراب شوند.آیات الهی دریچه ارتباط با عالم ملکوت و نشان گویای خداوند است که از طریق وحی در اختیار انسان قرار گرفته است.همان گونه که در روایات آمده،خالق هستی به واسطه قرآن با بندگانش سخن می گوید و رمز و راز خلقت را از این راه می آموزد.
کسی که به خدا ایمان دارد و عاشق بندگی و وصال اوست،مشتاق شنیدن کلام معشوق است؛از سخن گفتن با معبود خویش لذت می برد؛با انس و ارتباط با قرآن ایده های توحیدی را از این کلام اخذ می کند و با معارف الهی آشنا می شود. چنین شخصی که از زلال معرفت سیراب گردیده و آیات قرآن را کلام و پیام معشوق می داند،لحظه ای از آن غافل نمی شود و همواره زمزمه دارد:«از هر چه بگذریم سخن دوست خوش تر است».«با تو گر خواهی خدا گوید سخن قرآن بخوان».
یکی از جنبه های انس،با قرآن جنبه هدایتی آن است.قرآن سراسر نور و سرور است، به طالب آن نورانیت می بخشد و انسان را به استوارترین راه و مقصد هدایت می کند.اهل قرآن نورانیت آیات الهی را درک می کنند و پیام آن را با شوق و بصیرت به جان می خرند.کتاب خدا شالوده مکتب اسلام است که جهان بینی توحیدی و ایدئولوژی آن را تبیین می کند و بهترین اسباب هدایت را در اختیار انسان می گذارد.
بنابراین،آنکه طالب هدایت و رستگاری است،باید،به این «حبل المتین» الهی چنگ بزند و با آن مأنوس شود.زیرا لازمه فهم و عمل به دستورات قرآنی یادگیری و تلاوت مستمر آن است تا آیات الهی در جان آدمی نفوذ کند و زمینه پذیرش حق فراهم آید.
بُعد عبادی قرآن از دیگر جهات انس با آن است.خواندن و آموزش،قرآن یکی از اعمال با فضیلتی است که در احکام عبادی اسلام جایگاه ویژه ای دارد.بزرگان دین،ارتباط با قرآن و تلاوت آن را، در هر شبانه روز،سفارش کرده اند و آثار و ثواب بسیاری برای این کار وعده داده اند.این پاداش در عیدها و مناسبت ها،به ویژه ماه مبارک رمضان،دو چندان می شود،به گونه ای که تلاوت یک آیه از کتاب الهی ثواب ختم قرآن دارد.
آیات و روایات فراوانی،فرد مسلمان را به قرائت قرآن دعوت می کند و در مواردی به این امر دستور می دهد و تلاوت آیات خدا را جزئی از وظایف مسلمانی قلمداد می کند.تعلیم و تعلّم،استماع،تلاوت مستمر،ترتیل و دقت در فهم قرآن و بالاخره،تدبر در آیات الهی از وظایفی است که تکلیف پیروان حقیقی قرآن را سنگین می کند که جز با انس و ارتباط دائمی با این کتاب آسمانی قابل انجام نیست.بنابراین، توجه جدی به قرآن کریم و انس با آن،نه تنها عبادت محسوب می شود بلکه از مهم ترین وظایف دینی است.
دوری از قرآن و عدم توجه به تلاوت و فهم آن،علاوه بر محرومیت از زلال معارف الهی،مسلمان را از معرفت دینی و بینش اسلامی بیگانه می کند و غیرت دینی و نشاط معنوی را از او می گیرد.از سویی مسلمان حق ندارد نسبت به کتاب الهی بی اعتنا باشد و آن را مهجور نماید؛چرا که رسول خدا(ص)از این عمل آزرده می شوند و از چنین کسی شکوه به ساحت پروردگار می آورند؛و آنکه شاکی اش پیامبر رحمت باشد از مؤاخذه الهی در امان نخواهد ماند.
روش های انس با قرآن فراوان است.چه بسا،هر کسی به شیوه ای عمل نماید و از نتیجه کار راضی باشد.اما اصول کلی و راهکار عملی همان است که قرآن و عترت بیان داشته است و همواره باید مد نظر قرار گیرد.طهارت روحی،آموزش تدریجی، حوصله در تمرین،پشتکار و تلاش مستمر،با الهام از رهنمودهای قرآن و آموزه های نبی اکرم(ص) و امامان معصوم(ع)،بهترین سرمایه قرآن آموزی و ایجاد انس با آیات الهی است.
متأسفانه خیلی ها نمی توانند قرآن را درست بخوانندیا اینکه درست می خوانند اما معنای آن را نمی دانند.بسیاری از آنهایی را هم که می دانند در آن تدبر نمی کنند،اهل تدبر نیز کمتر عبرت می گیرند و از همه مهم تر،به دستورات نورانی اش عنایت چندانی ندارند.امروزه برخورد ما با قرآن،اغلب، تشریفاتی است و محدود به مسائلی همچون:سوگند،مهریه،تجوید،حفظ صوری و صوت و لحن بوده و هدف اصلی از این برنامه ها که تدبر و انس با آیات الهی است، چندان مورد توجه قرار نمی گیرد.
انس با قرآن اندیشه را الهی می کند و روح آدمی را معنویت می بخشد.قرآن نور است و جامعه را از تاریکی ها به نور رهنمون می شود.باید مراقب باشیم که دستورات قرآن را مو به مو بکار گیریم و به نسخه های کتاب هدایت عمل کنیم تا اینکه مبادا دیگران در عمل به آن از جامعه اسلامی سبقت بگیرند!مولای متقیان، حضرت علی(ع)، نسبت به چنین خطری هشدار داده اند:«الله الله فی القرآن لایسبقنّکم الی العمل به غیرکم؛پناه بر خدا،که دیگران در عمل کردن به قرآن از شما پیشی گیرند!».1
بیایید،کاری کنیم تا پیامبر گرامی اسلام(ص) از کوتاهی ما نسبت به قرآن شکایت نکند و ما را به پای محاکمه نکشاند!از این که قرآن کریم به دست ما مهجور شود و از صحنه زندگی خارج گردد بترسیم!و گرنه،ناله رسول اکرم(ص) در مظلومیت کتاب خدا همواره بلند است،«و قال رسول یا ربّ انّ قومی اتّخذوا هذا القرآن مهجورا؛ و پیامبر(ص) می گوید:پروردگارا،قوم من این قرآن را متروک گذاشتند».(سوره فرقان،آیه 30)
1.تهذیب،ج 9، ص 176.
