تبیان، دستیار زندگی

توجه به محیط زیست (آب، هوا، خاك) از سه یا چهار دهه قبل به صورت جدی مدنظر قرار گرفت و از همان زمان تعدادی از مدیران، متخصصان و كارشناسان صنایع، داوطلبانه به كنترل تاثیرات فرایندها و محصولات تولیدی خود بر محیط زیست همت گماردند و به تدریج نیز سازمان های ملی و بین المللی با تعیین ضوابط، مقررات و قوانین برای حفاظت از محیط زیست به كمك آنان آمدند و در واقع حفاظت از زیستگاه بشر اهمیت ویژه ای یافت.

در سال1992 و در كنفرانس ریودوژانیرو، شورای BCSD بر این نكته تاكید كرد كه سازمان های تولیدی و خدماتی باید
فعالیت ها و عملكرد خود و تاثیر آنها را بر محیط زیست مورد توجه قرار داده و تحت كنترل بگیرند.
در همین سال از سازمان بین المللی استاندارد (ISO) درخواست شد تا در راستای تدوین استانداردهای مدیریت زیست محیطی فعالیت گسترده تری را انجام دهد. بر پایه این درخواست، سازمان بین المللی استاندارد یك گروه مشورتی با عنوان SAGE متشكل از نمایندگان بیست كشور جهان،11 سازمان بین المللی و بیش از100 متخصص مدیریت و محیط زیست تشكیل داد و به بررسی موارد زیر پرداخت:
- تشویق سازمان ها در جهت ایجاد یك رویكرد عمومی در زمینه مدیریت زیست محیطی
- تقویت قابلیت سازمان ها جهت بهبود طرق اندازه گیری عملكرد زیست محیطی پیشگیری از آلودگی
- بهبود بخشیدن به مبادلات تجاری در سطح بین المللی و حذف موانع تجاری از طریق ایجاد استانداردهای جهت ارزیابی عملكرد زیست محیطی سازمان ها
- پیش بینی مشكلاتی كه تدوین استانداردهای بین المللی مدیریت زیست محیطی می تواند ایجاد نماید.

نتایج این بررسی ضرورت تدوین استانداردهای بین المللی را نمایان ساخت. سازمان بین المللی استاندارد در سال1993، یك كمیته فنی تحت عنوان مدیریت زیست محیطی (ISO/TC 207) تشكیل داد تا تدوین استانداردهای مدیریت زیست محیطی را آغاز كند و بر این پایه در آكوست سال1996 مجموعه ای مشتمل بر شش استاندارد از سری ایزو14000، پس از بحث و بررسی های علمی گسترده انتشار یافت.

استاندارد ISO14001 نیازهای یك سیستم مدیریت زیست محیطی را بیان می كند، تا بتواند هماهنگ با سایر استانداردهای مدیریتی مثل سری استانداردهای ISO 9000 برای مدیریت كیفیت و استانداردهای ایمنی و غیره در شركت به كار گرفته شود. در این استاندارد چارچوب هایی به عنوان مبنای حركت شركت تعیین شده است و این مسئولیت شركت ها و سازمان های به كار گیرنده است كه با توجه به نوع و شكل فعالیت های خود این چارچوب ها را در مورد فعالیتشان بررسی كرده و زمینه های لازم را در برپایی سیستم مدیریت زیست محیطی خود به كار گیرند.
استانداردهای ISO 14401 به طریقی نگارش یافته تا در مورد كلیه سازمان های بزرگ و كوچك كه از نظر شرایط جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی همسان نمی باشند هم كاربرد داشته و قابل اجرا باشد.

موفقیت اجرای نظام مدیریت زیست محیطی بر مبنای این استاندارد بستگی به تعهد كلیه افراد سازمان به خصوص مدیریت ارشد شركت دارد.
به طور كلی هدف از برپایی سیستم نظام مدیریت زیست محیطی بر مبنای استاندارد بین المللی ISO 14001 تحكیم حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی در توازن با نیازهای اجتماعی و اقتصادی جامعه می باشد.

استاندارد ISO 14001:1996 تنها به موارد مورد نیاز برای صدور گواهینامه می پردازند و برای راهنمایی بیشتر در مورد یستم های مدیریت زیست محیطی می توان به ISO 14001:1996 مراجعه كرد كه موارد جامع تری را در این رابطه پوشش می دهد باید توجه داشت كه نیازها و چارچوب های مطرح شده در استاندارد 14001:1996 كلیه موارد مربوط به موضوعات زیست محیطی را پوشش نمی دهد. این بدان معنی است كه دو سازمان با فعالیت های مشابه می توانند دارای اجزای زیست محیطی متفاوتی باشند ولی درعین حال هر دو سازمان با نیازهای استاندارد مطابقت داشته و گواهینامه را دریافت كنند.

چرا یك سیستم مدیریت زیست محیطی را به اجرا درمی آوریم؟
شاید به دلایل زیر:
- نیاز داخلی شركت
- روابط خوب باخریدار به عنوان یك تامین كننده محصولات یا خدمات
- انطباق و عملكرد بهتر سازمان با قوانین زیست محیطی
- كاهش ریسك فعالیت ها در شركت
- بهبود مدیریت داخلی سازمان
- فشار از طرف عوامل داخلی
- همسایه خوبی بودن
- بهبود رابطه به دولت
- روش های بهتر كاری
- بهبود اجرای اقدامات زیست محیطی
- بازاریابی
- روابط عمومی
هیچ گاه یك سیستم مدیریت زیست محیطی را تنها به خاطر این كه مجبور هستید، بر پا و اجرا نكنید، مگر این كه واقعاً بخواهید این كار را بكنید.

سیستم های مدیریت زیست محیطی
خط مشی زیست محیطی
این خط مشی باید توسط بالاترین مقام شركت و یا سازمان مشخص شود و در برگیرنده تمام موارد زیر باشد:
- مرتبط با نوع فعالیت ها و تاثیرات زیست محیطی فعالیت شركت باشد.
- تعهد شركت به پیشرفت مستمر
- تعهد شركت به مطابقت با قوانین زیست محیطی و یا هر قانون دیگری كه شركت ملزم به رعایت آن می باشد.
- در رابطه با هدف های خرد و كلان زیست محیطی شركت باشد.
- مكتوب بوده، به اجرا درآمده و به اطلاع كلیه پرسنل برسد.
- در دسترس عموم باشد.

برنامه ریزی:
تعیین جنبه های زیست محیطی فعالیت های شركت: شركت باید نسبت به شناسایی تاثیرات زیست محیطی كلیه فعالیت های خود اقدام و مواردی را كه مهم و بارز هستند و بر محیط زیست تاثیرات سوء دارند مشخص كنند.
جنبه های زیست محیطی بارز (مهم) باید مكتوب و در اختیار عموم باشد. این جنبه ها عبارتند از:
- قوانین زیست محیطی
- شناسایی و مطابقت با قوانین زیست محیطی
- تعیین هدف های خرد و كلان زیست محیطی
هدف های زیست محیطی یك شركت با توجه به جنبه های زیست محیط بارز شركت، قوانین حاكم، نوع تكنولوژی موجود، وضعیت مالی و اجرایی شركت كه در راستای خط مشی زیست محیطی و تعهد به جلوگیری از آلودگی باشد.

برنامه های زیست محیطی شركت: برای رسیدن به هدف های زیست محیطی لازم است كه شركت برنامه هایی را در این رابطه در نظر گرفته و به اجرا درآورد كه شامل تعیین مسئولیت های اجرا در هر بخش از سازمان و زمان و دوره انجام آنها می باشد.

اجرای سیستم محیط زیستی
ساختار و مسئولیت ها: مدیریت شركت باید شرایط و امكانات لازم اعم از مسئولیت ها و اختیارات منابع مالی، فنی و مهارت های لازم جهت اجرای سیستم را فراهم نماید.
در راستای اجرای سیستم، مدیریت ارشد شركت باید نماینده خود را در این زمینه معرفی كند تا جهت پیگیری و اجرا و گزارش دهی به مدیریت شركت به كار گمارده شود.