راهکارهای لازم در عرفان عملی
کسی که خواهان سلوک عرفانی و وصول به کمال انسانی و لقای الهی است ناگزیر از اموری است که بی آن، دستیابی به این هدف عالی ناممکن است که برخی از آنها را فهرست وار از نظر می گذرانیم:
1ـ توبه از گناهان و ترک عادات زشت و نیز عادات و رسوم متعارفی که توجه به آن او را از سیر معنوی و روحانی باز می دارد.
2ـ اراده و عزم حرکت؛ این اراده باید آنچنان پولادین باشد که شکننده ترین و فریبنده ترین امور، او را از مقصد منحرف نکند.
3ـ رفق و مدارا؛ و این بدان جهت است که نفس از تحمل بار گران منزجر گشته و سالک را از ادامه مسیر به ضعف کشانده و باز می دارد.
4ـ ثبات و دوام؛ و مقصود از آن این است که بر هر کاری که عزم فعل آن کنی و یا هر عملی را که تصمیم بر ترک آن بگیری قطعا در صورتی به ثمر خواهد نشست که بر آن مداومت و استمرار باشد.
5ـ مراقبت و مواظبت بر وفا به پیمان و آنچه بر آن عزم کرده است.
6ـ حسابرسی از خود در ساعتی معین از شبانه روز
7ـ مؤاخذه و تنبیه و ادب کردن خود در صورت ظهور خلاف آنچه بر آن متعهد شده است. با روزه گرفتن و صدقه دادن و وادار کردن خود به کاری که نفس را دشوار آید و بر او سخت باشد، در چارچوبه شرع.
8ـ شتاب و سرعت به سوی آنچه بر انجام دادن آن پیمان بسته است پیش از آنکه وسوسه های شیطانی او را از آن کار باز دارد.
9ـ ارادت و خالص کردن باطن و محبت نسبت به خداوند و اولیای الهی
10ـ رعایت ادب و احترام و تعظیم نسبت به خداوند و قوانین الهی و اولیای دین
11ـ اخلاص و پرهیز از ریا و طمع و تطهیر قلب از محبت دنیا، عجب، کبر، حسد و سایر صفات رذیله
12ـ پرهیز دادن زبان از غیبت، تهمت، دروغ و سایر معاصی برخاسته از آن و نیز ترک زیاده گویی و پرگویی و سخن بی فایده
13ـ شب زنده داری در مقداری از سحر و نافله شب با آداب آن به قدر طاقت
14ـ با وضو بودن دائمی بویژه وقت خواب
15ـ مخالفت با تمایلات و کششهای نفسانی حتی در موارد حلال به قدر طاقت
16ـ تلاوت زیاد و باتدبر آیات قرآنی در شبانه روز و رعایت تعقیبات نماز و دعاهای وارده از معصومان علیهم السلام در مناسبتهای مختلف
17ـ توسل دائم به اهل بیت عصمت علیهم السلام بخصوص حضرت ولی عصر(عج). جان کلام در این باره در کلام امام العارفین حضرت صادق علیه السلام منعکس است. آن بزرگوار فرمودند: «خداوند به حضرت موسی وحی فرمود که سه خصلت اند که هیچ امر دیگری مانند آن سه، بندگان مرا به من نزدیک نمی کند. حضرت موسی از خداوند در باره آن سه چیز پرسید. خداوند در پاسخ فرمود: زهد در دنیا و پرهیز از گناهان و گریه از خوف من. حضرت موسی عرض کرد برای چنین کسی چه پاداشی معین شده است؟ خداوند به او وحی کرد: اما زاهدان نسبت به دنیا، جایگاهشان بهشت است. و گریه کنندگان از خوف من، در عالی ترین مقامی جای دارند، که هیچ کس با آنان در آن مقام شریک نیست. و پرهیزکاران نیز، از تفتیش اعمالشان در زمانی که سایر مردم را نسبت به اعمالشان حسابرسی و تفتیش می کنم، برکنار خواهند بود.»
امام خمینی رضوان اللّه علیه در مورد خصلت اول این چنین می نگارند: «معلوم است کسی که توجه قلبش به آخرت باشد امور دنیا و کارهای صعب آن در نظرش حقیر و سهل شود و این دنیا را متغیّر و متصرّم و عبورگاه خود و متجر و دارالتربیه خود داند و به هیچ یک از سختی و خوشی آن اعتنا نکند و احتیاجات او کم گردد و افتقارش به امور دنیا و به مردم آن کم شود و غنای ذاتی و قلبی پیدا کند. پس، هرچه به این عالم به نظر عظمت و محبت نگاه کنی و قلبت علاقه مند به آن شود به حسب مراتب محبت، احتیاجات زیاد شود و فقر در باطن و ظاهر تو نمایان شود و امورت متشتّت و در هم شود و قلبت متزلزل و غمناک و خائف شود، و امورت بر وفق دلخواه انجام نگیرد و آرزو و حرصت روزافزون گردد و غم و حسرت بر تو چیره شود و یأس و حیران در دلت جایگزین گردد».
در مورد گریه و تأثیر بی بدیل آن بر سازندگی و تکامل نفسانی آدمی نیز روایات زیادی از معصومان علیه السلام وارد شده است که پایان کلام را به نقل یکی از آنها زینت می دهیم.
از رسول اکرم(ص) روایت شده است که فرمودند: «اِذا بَکی العَبْدُ مِنْ خَشْیَةِ اللّه ِ تَتَحاتُّ عَنْه الذُّنُوبُ کَما یَتَحاتُّ الوَرَقُ فَیَبْقی کَیَوْمٍ وَلَدَتْهُ أُمُّه؛ هرگاه بنده از خوف الهی گریه کند مانند ریزش برگ درختان گناهان او فرو می ریزد و مانند روزی که از مادر زاده شده از معصیتها پاک می شود.»
و روشن است تمامی این راهکارهایی که شمه ای از آن بیان شد اموری هستند که با مشغله های بانوان در خانه منافاتی ندارد
و با همت والایی که در بسیاری از آنان مشاهده می شود عمل به این موارد با وجود گرفتاریهای درون خانواده کاملاً قابل جمعند و حداقل این است که اگر کسی موفق نشد به عرفان به معنای اصطلاحی آن دست یابد خشنودی خداوند را نسبت به خود کسب کرده است و این نهایت نیکبختی و سعادت است.
مجله حوزه
