تبیان، دستیار زندگی

منبع:  مقالات ارسالی به سایت آفتاب  رضا رضایی مصدق

با توجه به اینکه اجلاس سران غیرمتعهدها در کانون توجه تحولات جهانی و بویژه منطقه ای برای ایران می باشد، و هر روز ده ها و صدها تحلیل پیرامون آن ارائه می گردد و به فراخور هر یک قرائت های متفاوتی از آن ارائه گردیده است، شاید مناسب باشد در قرائتی راهبردی خطاب به همه سران غیرمتعهدها و در عین حال بازیگران خارج از این دسته، از دریچه نقطه نظرات هانس جی. مورگنتا به دیپلماسی در حال شکل گیری غیرمتعهدها نگاهی افکنیم و نکته هایی راهبردی را از این منظر بررسی نماییم.

در این نوشتار، در صدد آنیم تا دیپلماسی کشورهای غیرمتعهدها را به نحوی واقع گرایانه با در نظرگرفتن تحولات اخیر منطقه ای و جهانی، به منظور چگونگی اثرگذاری بر صلح و امنیت بین المللی بررسی و تحلیل نماییم. بر این اساس اگر دیپلماسی را در گسترده ترین معنای آن که شامل همه ابعاد سیاست خارجی است، در نظر بگیریم، دیپلماسی چهار وظیفه دارد. اما ما در اینجا این چهاروظیفه را در رابطه با غیرمتعهدها به طور کلی و هریک از آنها را به طور جزئی شبیه سازی می نماییم: ۱) لازم است تا غیر متعهدها در دیپلماسی مشترکشان باید اهداف خود را با توجه به قدرتی که به طور بالفعل و بالقوه برای تعقیب این اهداف در اختیار دارند، تعیین کنند. ۲) دیپلماسی آنها باید اهداف سایر دولت ها و گروه های مشابه و قدرت بالفعل و بالقوه آنها برای تعقیب این اهداف را برآورده کند. ۳) دیپلماسی غیرمتعهدها باید تعیین نماید که این اهداف مختلف تا چه حد با یکدیگر سازگار هستند و هرگز نباید وارد شرایط ناسازگار شود. ۴) دیپلماسی آنها باید ابزار مناسبی و درخوری را برای تعقیب این اهداف به کار گیرد. عدم موفقیت در انجام هر یک از این وظایف، موفقیت سیاست خارجی هریک از غیرمتعهدها به طور جزء و همه آنها را به طور کل –تحت عنوان جنبش غیر متعهدها و همراه با آن صلح جهانی را در معرض خطر قرار می دهد.

هرگونه شکست در این دیپلماسی دسته جمعی، می تواند غیرمتعهدها را به عقب نشینی وادار کند و امور را بر آنها مشتبه نماید. همچنین اگر غیرمتعهدها در ارزیابی اهداف سایر دولت ها و گروه های مشابه و قدرتی که در اختیار دارند، دچار اشتاه شود، ناقوس اختلافات عمیق تر و گسترده تری را به صدا در خواهد آورد.

لازم است تا غیرمتعهدها، در اجلاس تهران، مجدداً با بازتعریف منافع حیاتی دسته جمعیشان بپردازند و سازگاری یا ناسازگاری این منافع حیاتی شان را ارزیابی و مقایسه نمایند.

مورگنتا معتقد است وظیفه نهایی دیپلماسی هوشمندانه ای که در صدد حفظ صلح است، انتخا وسائل مناسب برای نیل به اهداف است. وسائلی که در اختیار دیپلماسی قرار دارند عبارتند از: اقناع، مصالحه و تهدید به توسل به زور. بنابر نظر مورگنتا، فن دیپلماسی عبارتست از تاکید درست در هر لحظه خاص بر یکی از این سه وسیله ای که در درسترس قرار دارد. چنانچه پیداست غیرمتعهدها لازم است که بدانند در دیپلماسی مشترکشان دارای دو مولفه اول در پیشبرد این دیپلماسی مشترک هستند اما مولفه سوم را به صورت مشترک نداشته و ندارند. از آنجایی که استفاده از ان ابزارها بسته به موقعیت و شرایط خاصی است، بنابراین لازم است تا غیرمتعهدها، با هوشیاری و اتحاد بیشتر و بهتری از دو ابزار موجودشان استفاده نمایند.

به نحوی می توان بر اساس آنچه مورگنتا افول دیپلماسی برشمرده است، چنین اذعان کرد که دیپلماسی غیرمتعهدها به همراه بسیاری از دیپلماسی هایی از این دست، اگر به نتایج و اهداف خود دست نیابد، از آخرین مجموعه های دیپلماسی ای خواهد بود که می توان برگزاری اش را همچنان شاهد بود. به واقع، دیپلماسی گروه بندی شده نیروی حیاتی اش را از دست داده و می دهد و به نحوی جهان رو به سوی سرنوشت محتوم جامعه بشری –نزدیک به اندیشه مکتب انگلیس گام خواهد برداشت

دیپلماسی، در انجام وظیفه خود برای حفظ صلح، بارها شکست خورده است و بارها به موفقیت رسیده. گاه بدان سبب شکست خورده که کسی خواهان پیروزی آن نبوده است. اما با نگاهی به تاریخ روبط بین الملل و تحولات آن به نیکی در می یابیم که پیروزی در دیپلماسی مبتنی بر صلح از طریق مدارا (Accomodation) است.

بر این اساس لازم است تا در جامعه جهانی رو به خلق شدن و شکل گیری، روح مدارا در کالبد آن دمیده شود تا بتوان بیشتر بر صلح پایدار در روزهای آتی امیدوار بود. و این امر مشتمل بر همه بازیگران و نه فقط غیر متعهدهاست.